الوقت- عربستان سعودی از روز گذشته (یکشنبه 10آذر) به صورت رسمی و قانونی ریاست گروه جی 20 را برای یک سال برعهده گرفت. البته لازم به یادآوری است که پیشتر ریاست جی 20 برای سال 2020 در نشست اوساکای ژاپن درماه ژوئن به صورت تشریفاتی به عربستان اعطا شده بود اما تغییر ریاست این گروه به لحاظ آیین نامه ای و اجرایی روز گشذه صورت گرفت. گروه بیست که از 20 اقتصاد جهان تشکیل شده است به صورت غیر مستقیم در تعیین برخی خط مشی های اقتصادی و سیاسی جهان تاثیر دارد. عربستان از مدتها پیش خود را آماده بهره گیری حداکثری از این موقعیت در ابعاد سیاسی و اقتصادی کرده است با این حال اکنون این پرسش مطرح میشود که ظرفیت‌های ریاست جی 20 چیست و سعودی ها چگونه می خواهند از این ظرفیت‌ها در جهت اهداف سیاسی و اقتصادی استفاده کنند؟
گروه جی 20
پس از فروپاشی شوروی و نقش اقتصاد کمونیستی در جهان، کشورهای تاثیر گذار اقتصاد جهانی تصمیم گرفتند رویه جدیدی برای مدیریت اقتصاد جهان در پیش بگیرند. قبل از آن ،مدیریت غیر رسمی اقتصاد جهان از طریق کشورهای گروه کتابخانه (آمریکا،انگلیس،آلمان فرانسه،ژاپن) انجام میگرفت و با اضافه شدن کانادا ،ایتالیا و روسیه در قالب G-7 و G-8انجام میشد. اما یکی از انتقادهای جدی که به این گروه وارد میشد، عدم حضور اقتصادهای نوظهور در این اجلاسها بود بنابراین در ژوئن سال ۱۹۹۹در شهر کلن آلمان، کشورهای مهم صنعتی جهان تصمیم به ایجاد G-20گرفتند.
گروه بیست از ۱۹ کشور جهان و اتحادیه اروپا تشکیل شده است. این بیست عضو دو سوم اقتصاد جهان و85 درصد تولید ناخالص اقتصادجهان را دارا هستند. در عین حال سه چهارم تجارت جهان در کنترل آنها قرار دارد. وزرای دارایی و روسای بانک‌های مرکزی کشورهای گروه ۲۰ سالی یکبار تشکیل جلسه می‌دهند و تصمیمات این گروه به عنوان یک نهاد غیر رسمی در بیانیه‌ای پایانی که جنبه الزام آور و حقوقی ندارد منتشر میشود. باتوجه عضویت برخی سازمانهای مهم مانند صندوق بین المللی و سازمان تجارت جهانی، اجلاسهای جی 20 بر رویه های مهم سیاسی و اقتصادی و مدیریت بحرانهای مالی جهانی تأثیرگذار است. اما عدم عضویت بسیاری از اقتصادهای بزرگ جهان، گزینشی و سیاسی بودن انتخاب اعضای قبلی و عدم تناسب اقتصاد برخی کشورهای عضو ،انتقادات و ضعفهایی جدی جی بیست هستند که باعث شده این گروه به میزان همین ضعفها نتواندکارایی لازم برای مدیریت چالشهای اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی جهانی را داشته باشد.
اجلاس پانزدهم و نقش عربستان
انتخاب عربستان برای ریاست دوره ای جی 20 در سال 2020 طی نشست ۲۰۱۷ هامبورگ اتخاذ شد و قراراست نشست سران این گروه در ۲۱ و ۲۲ ماه نوامبر سال2020 در ریاض برگزار شود. کشورهایی که ریاست دوره ای گروه 20 را برعهده میگیرند در تعیین دستور کارهای این اجلاس نقش کلیدی ایفا میکنند. عربستان دستور کار اجلاس را در مورد موضوعات مالی ، اقتصادی و اجتماعی از جمله انرژی ، محیط زیست ، آب و هوا ، اقتصاد دیجیتال ، تجارت ، کشاورزی ، مراقبت های بهداشتی ، آموزش و اشتغال معرفی کرده است. براساس گزارش شبکه الاخباریه عربستان محمد بن سلمان در سخنرانی خود در خصوص برنامه های آینده اجلاس گفت:« باید در راستای مقابله با چالشهای سایبری کار کنیم تا این چالش‌ها به موانع اقتصادی تبدیل نشود.» او در ادامه تاکید کرد «فراهم کردن توسعه پایدار از بارزترین چالش‌ها در راستای شکوفایی جهان است و «زن و جوانان» دو محور اصلی برای رشد جهانی است.» همچنین فیصل بن فرحان وزیر امورخارجه عربستان در این زمینه گفت:« عربستان در طول دوره ریاست خود بیش از 100 جلسه برگزار خواهد کرد و این جلسات و همایشها در موضوعاتشان متنوع خواهد بود وگروه 20 را برای دستیابی به اهدافش پشتیبانی می کنند » او تاکید کرد« عربستان در این جلسات بر مقابله با چالش های قرن بیست و یکم اقتصاد جهانی و تقویت همکاری ها و هماهنگی های بین المللی بر اساس اصول و علایق مشترک متمرکز میشود.»
در مجموع می توان گفت ریاض فعالیتهای خود برای نشست آتی را در سه موضوع اصلی معرفی کرده است:
1-توانمندسازی انسان: با ایجاد شرایطی که باعث می شود همه افراد به ویژه زنان و جوانان بتوانند زندگی ، کار و پیشرفت کنند؛
2-حفظ سیاره : از طریق تلاشهای مشترک افزایش یافته با توجه به امنیت غذایی و آب ، آب و هوا ، انرژی و محیط زیست؛
3-شکل دادن به افق های جدید: از طریق اتخاذ استراتژی های جسورانه و بلند مدت برای به اشتراک گذاشتن مزایای نوآوری و پیشرفت فناوری.
اما علی رغم این هدف‌گذاری‌ها انگیزه واقعی عربستان درزمان ریاست گروه 20 را نباید از نظر دور داشت. اقتصاد عربستان یک اقتصاد نفتی است و ریاض در مقایسه شاخص اقتصادی میان اعضا در رتبه 18 قراردارد، این مساله باعث میشود تاثیر عربستان در دوره پانزدهم محدود باشد. بنابراین عربستان تلاش میکند به اهدافی دیگر در جهت منافع خود دست پیدا کند. یکی از این اهداف بازسازی تصویر بین المللی عربستان در بین کشورهای جهان است که پس از سال 2011 و به خصوص پرونده قتل جمال خاشقچی تا حد بسیار زیادی مخدوش شده است. در نشست سیزدهم در آرژانتین بن سلمان به دلیل پرونده قتل خاشقچی در انزوای کامل قرار داشت. همچنین اخیرا سازمان عفو بین‌الملل از اعضای گروه 20 درخواست نمود تا به عربستان سعودی جهت پایان دادن به تخطی‌های حقوق بشری فشارآورند. عربستان برای کاهش این فشارها در این دوره یکساله کارگروه‌هایی مانند جوانان ، گروه کارگر ، گروه جامعه مدنی و گروه زنان را قرار داده که بیشتر جنبه نمادین دارد زیرا نظام بسته سعودی از زیر ساختهای اجتماعی و سیاسی لازم برای چنین کارگروههای برخوردار نیست.
انگیزه دیگر عربستان افزایش پرستیژ و نفوذ خود در خاورمیانه و شاخ آفریقاست. به عنوان نمونه دعوت نامه هایی به سازمان های منطقه ای از جمله صندوق پولی عرب ، بانک توسعه اسلامی و رئیس اتحادیه آفریقا ، امارات متحده عربی به عنوان رئیس شورای همکاری و سنگال به عنوان رئیس مشارکت جدید برای توسعه آفریقا فرستاده است.
یکی دیگر از مهمترین اهداف عربستان در اجلاس سال 2020 گروه 20 که بن سلمان تمرکز ویژه ای روی آن نموده است جذب سرمایه گذاری خارجی و فروش سهام آرامکو برای متنوع نمودن اقتصاد عربستان در چشم انداز اقتصادی 2030 می باشد. این تلاش عربستان در تناقضی اساسی با دلیل وجودی عضویت عربستان در گروه 20 قرار دارد. زیرا عربستان به دلیل سهم بالا درصادرات نفت جهانی به عضویت این گروه پذیرفته شده است تا در کاهش قیمت نفت در اجلاسهای گروه 20 موثر باشد .سایت میدل ایست آی انگلیس نیز دراین زمینه نوشت:« سرمایه گذاری واقعی که بدون تکیه بر نفت است، نیاز به زمان برای کسب درآمد دارد، اما عربستان پرونده ای سرشار از بی انضباطی در زمینه سرمایه گذاری دارد.»
یکی از سیاستهای اصلی گروه20 حمایت از اقتصاد باز است. به عنوان نمونه در اجلاسهای زمان بوش و اوباما پذیرش اقتصاد باز به دور از سیاستهای حمایت‌گرایانه همچنان مورد تاکید قرار گرفت. اما معمولا اقتصادهای نوظهور در این گروه تلاش میکنند سیاستهای آزادسازی که از کشورهای مرکز توصیه میشود و به ضرر کشورهای پیرامونی است را تعدیل کنند؛ مانند اقدامات برزیل درنشست سال 2012. با این وجود عربستان به دلیل نداشتن یک الگوی اقتصادی معین و دنباله روی از کشورهای مرکز به دلایل سیاسی، نمی‌تواند چنین نقش موثری را در زمان ریاست یکساله گروه 20 ایفا کند.
