الوقت- با آنكه نیروهای ارتش و انصارالله بر اساس توافق با گروه‌های جنوب یمن از این مناطق خارج شده‌اند تا راه برای ازسرگیری مذاكرات یمنی – یمنی فراهم شود اما عربستان كه از نتایج این توافق ناراضی است حملات خود را تشدید كرده تا بتواند با ایجاد شرایط مناسب راه را برای بازگشت‌دولت مستعفی یمن باز كند.
نزدیك به پنج ماه از حملات هوایی عربستان و متحدان عرب به یمن می‌گذرد و به رغم برخی توافقات بین انصارالله با گروه‌های درگیر در جنوب یمن، عربستان همچنان به حملات خود علیه مردم بی‌دفاع یمن ادامه می‌دهد. نیروهای انصارالله و ارتش یمن هفته گذشته در چارچوب توافق با جنبش جنوب موسوم به «الحراك»، از استان‌های جنوبی یمن به طور كامل خارج شدند. این نیروها با خروج از استان «شبوه»، در حال ترك مناطق جنوبی هستند تا زمینه برای ازسرگیری مذاكرات یمنی– یمنی با میانجیگری نماینده سازمان ملل در امور یمن فراهم شود، ولی این توافقات نه تنها مانع توقف حملات سعودی‌ها به یمن نشد بلكه حملات سعودی‌ها به مردم بی‌دفاع یمن تشدید شد. براساس توافق گروه‌های یمنی، انصارالله و ارتش اداره امور جنوب یمن را به جنبش حراك كه شناخت و نفوذ بیشتری در این مناطق دارد واگذار می‌كنند تا از شدت درگیری‌ها در جنوب بكاهند.
این توافق كه بدون حضور عربستان انجام شده به مذاق سعودی‌ها خوش نیامده و به همین خاطر كارشكنی‌ها برای به شكست كشاندن مذاكرات آتی در یمن در دستور كار قرار گرفته است. عربستان برای اینكه ارتش و انصارالله را از جنوب یمن خارج كند از همه گروه‌های مخالف انصارالله در جنوب حمایت به عمل آورد ولی الآن هر كدام از این گروهها در سودای كنترل بر بخش‌هایی از یمن هستند و این تضاد منافعی را بین این گروهها با ریاض به وجود آورده است و احتمال رویارویی با رژیم آل‌سعود را افزایش می‌دهد. زیرا جنوبی‌ها با ریاست عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهور فراری یمن كه سعودی‌ها قصد بازگرداندن او به شهر عدن را دارند، مخالف هستند و این مسئله كار عربستان را برای رسیدن به اهدافش در یمن دشوار می‌كند. بر اساس گزارش‌های اعلام شده سعودی‌ها برای اینكه بتوانند نظر مردم جنوب یمن را برای بازگرداندن دولت مستعفی جلب كنند سعی دارند تا خالد بحاح، معاون منصور هادی را جایگزین وی كنند تا زمینه برای بازگشت دولت فراهم شود زیرا بازگشت هادی به جنوب نه تنها به بهبود اوضاع كمكی نمی‌كند بلكه درگیری‌ها را در این منطقه تشدید می‌كند. هرچند برخی قبایل جنوبی یمن خواستار جدایی این منطقه از شمال هستند، ولی عربستان مخالف تجزیه یمن به شمالی و جنوبی است و در سودای این است تا كل یمن را تحت نفوذ خود داشته باشد و از این‌رو سعی می‌كند ابتدا كنترل عدن را به دست بگیرد و با استقرار دولت مستعفی در این استان با كمك نیروهای القاعده و منصور هادی به سمت صنعا حركت كرده و شمال یمن را از كنترل انصارالله خارج كند. اما مقاومت كمیته‌های مردمی و ارتش در پنج ماه حملات سعودی‌ها نشان داده كه سودای تسلط عربستان بر كل یمن توهمی بیش نیست.
خلأ قدرت در جنوب
به رغم خروج انصارالله از جنوب، گروه‌های حاضر در این منطقه با یكدیگر اختلافات اساسی دارند كه درگیری‌ها را دامن می‌زند. در جنوب یمن چهار گروه اصلی وجود دارند كه به دنبال كنترل بر این مناطق هستند. نخست، گروه جنبش اعتراضی جنوب معروف به حراك كه بیشترین قدرت را دارد. دوم، گروه القاعده تحت حمایت عربستان است، گروه سوم كه نسبت به دو گروه دیگر قدرت كمتری دارد افراد تندرو وابسته به داعش و اخوان‌المسلمین و حزب‌الاصلاح هستند. گروه چهارم طرفداران منصور هادی هستند كه هنوز اطلاعات دقیقی از شمار نیروهای آنها وجود ندارد و عربستان بیشتر بر روی این گروه حساب باز كرده است تا با تقویت آنها دولت مستعفی را به جنوب بازگرداند. اگرچه این گروهها در دو مورد یعنی حمایت مالی از سوی عربستان و مخالفت با انصارالله اشتراك دارند اما برای تسلط و حكمرانی بر جنوب دچار اختلاف نظر هستند. باتوجه به اختلافات ایدئولوژیكی بین این گروهها احتمال درگیری‌های گسترده پس از خروج انصارالله وجود دارد. روزنامه واشنگتن پست چهارشنبه گذشته در گزارشی درباره تحولات یمن نوشت كه پس از درگیری‌های اخیر در جنوب یمن تلاش‌هایی برای جدایی این منطقه و كودتا علیه منصور هادی آغاز شده است. به نوشته این روزنامه، به علت اقدامات القاعده در جنوب با استفاده از خلأ قدرت در استان‌ها پس از عقب‌‌نشینی حوثی‌ها، هرج و مرج و ناآرامی این مناطق را فراگرفت. توافق انصارالله با جنبش اعتراضی جنوب نشان داد كه گروه‌های یمنی به رغم برخی اختلافات همچنان بر حفظ تمامیت ارضی و امنیت در كشور تأكید دارند اما حضور نیروهای خارجی تحت حمایت عربستان و تشدید درگیری‌ها بین گروه‌های تندرو با قبایل جنوبی پس از خروج انصارالله نشان می‌دهد كه عربستان نه تنها در طول پنج ماه نتوانسته گروه‌های حامی خود را باهم متحد كند بلكه جنبش اعتراضی جنوب یمن، عربستان را به عنوان متجاوز می‌شناسد و این مسئله رؤیای سعودی‌ها برای بازگردادن هادی به عدن و پس از آن كنترل صنعا را با چالش مواجه می‌كند.
تمركز انصارالله بر جبهه شمال
خروج انصارالله از جنوب یمن را شاید بتوان نقطه قوت این جنبش به شمار آورد. زیرا براساس برآوردها، انصارالله نفوذ چندانی در بین قبایل و گروه‌های یمنی در جنوب نداشت و خروج از این مناطق به نوعی هزینه‌ها و تلفات انصارالله را كاهش می‌دهد و نیروهای ارتش و انصارالله می‌توانند با تمركز بیشتر در جبهه‌های شمالی و در داخل مرزهای عربستان اهداف خود را به پیش ببرند. همچنانكه پس از خروج انصارالله از جنوب، عبدالملك الحوثی، رهبر انصارالله دستور اجرای گزینه‌های استراتژیك علیه عربستان را صادر كرد. هرچند مفاد این گزینه‌های استراتژیك محرمانه است اما این احتمال وجود دارد كه ارتش و انصارالله سعی دارند تا در جبهه شمال و در مرزهای جنوبی عربستان عملیات گسترده‌ای انجام دهند. بلافاصله فرماندهان ارتش در استان‌های شمالی صعده و حجه وضعیت فوق‌العاده اعلام كردند و نیروهای انصارالله و ارتش یمن روز چهارشنبه با موشك‌باران گسترده مناطق «جیزان» و «نجران» در جنوب عربستان ده‌ها تن از سربازان سعودی را كشته و زخمی كردند تا جایی كه ارتش عربستان از مردم خواست برای اهدای خون به بیمارستان بروند. خروج انصارالله از جنوب یك نقطه قوت دیگری نیز دارد و آن این است كه مقامات سعودی به ویژه محمد بن سلمان، وزیردفاع عربستان در ماه‌های گذشته بارها مدعی شده‌اند كه انصارالله به دنبال كنترل كل یمن است و اعلام كردند درصورتی حملات به یمن را متوقف می‌كنند كه نیروهای انصارالله از جنوب این كشور خارج شوند. از این‌رو، خروج انصارالله از جنوب یمن بهانه ادامه حملات عربستان را از بین می‌برد. این می‌تواند وجهه انصارالله را در منطقه بهبود بخشد.
موضع كارشكنانه عربستان
سكوت عربستان در قبال توافق گروه‌های یمنی و تشدید حملات بیانگر این است كه برخلاف گفته مقامات سعودی، عربستان تمایلی به توقف درگیری‌ها در یمن ندارد و از این توافق ناراضی است. جعفر قنادباشی، كارشناس خاورمیانه می‌گوید: «عربستان مخالف تشكیل دولت ملی در یمن است و به همین خاطر توافق گروه‌های یمنی– یمنی بدون حضور ریاض را برنمی‌تابد و به رغم هشدار سازمان‌های حقوق بشری درباره نسل‌كشی در یمن به حملات خود ادامه می‌دهد و به همین دلیل تاكنون هیچ یك از بندهای قطعنامه سازمان ملل در خصوص یمن اجرا نشده است». به گفته وی، عربستان به دنبال این است تا به جنگ یمن در صورتی كه دستاوردی برای سعودی‌ها داشته باشد پایان دهد، درغیر این صورت پایان جنگ نوعی شكست برای رژیم آل‌سعود به حساب می‌آید و پیش‌بینی می‌شود حملات همچنان ادامه داشته باشد تا زمانی كه با میانجیگری نماینده سازمان ملل توافقی بر سر یمن به وجود آید.
توافق میان انصارالله و جنوبی‌ها، بیانگر سطحی عالی از هماهنگی میان یمنی‌ها است كه به طور مستقیم بر وضعیت نیروهای خارجی حاضر در جنوب یمن و وضعیت منصور هادی كه قصد بازگشت به عدن را دارد، تأثیر می‌گذارد. به ویژه پس از آنكه عدن، اخیراً شاهد درگیری‌های خشونت‌بار میان حراك و افراد مسلح وابسته به حزب الاصلاح و هادی بوده است. خلأ قدرت در جنوب و بالا گرفتن درگیری‌ها، به رؤیای عربستان برای بازگرداندن دولت مستعفی به عدن پایان خواهد داد و رژیم آل‌سعود را با چالش جدیدی مواجه خواهد كرد.
روح‌الله صالحی
