به گزارش الوقت، در چند هفته اخیر موضوع حمله ترکیه به شمال سوریه به یکی از مهم‌ترین مسائل منطقه غرب آسیا تبدیل شده است. در جدیدترین تحولات دولت ترکیه از توافق با آمریکا برای ایجاد مرکز عملیات مشترک برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه اطلاع می‌دهد، در مقابل واشنگتن با رد ادعاهای آنکارا، تاکید دارد که هنوز مذاکرات در جریان است و توافقی نهایی انجام نشده است.
ترک‌ها بر ایجاد منطقه امن بر اساس خواست حداکثری خود در شمال سوریه و پایان کنترل کردهای سوریه بر حکومت خودمختار خودخوانده اصرار دارند و در این مسیر چنان مصر هستند که بارها تاکید کرده‌اند، حتی بدون توافق با آمریکا نیز به مواضع نیروهای دموکراتیک سوریه حمله خواهند کرد. بر خلاف خواست آنکارا، کردهای سوریه نیز به هیچ عنوان حاضر به تسلیم در برابر خواست ترکیه نیستند و با پشتوانه نسبی حمایت‌های آمریکا از مقاومت با آخرین توان سخن به میان می‌آورند. سوی دیگر ماجرا آمریکا است که طی چند سال گذشته اختلافات جدی با دولت ترکیه پیدا کرده و به ویژه پس از خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 از روسیه، بیش از هر زمان دیگری نگران اقدامات آنکارا درشمال سوریه می باشد. در نتیجه امر تا کنون از روند معادلا پیداست که ترامپ نیز حاضر به کنار آمدن با خواست اردوغان نیست.
در چنین شرایط آشفته‌ای سازمان ملل نیز نسبت به وقع فاجعه انسانی و مشکلاتی جمعیتی در شمال سوریه اظهر نگرانی کرده است. تحت هر شرایطی اکنون تنش کردهای سوریه با ترکیه به تنشی جدی در معادلات سوریه تبدیل شده که مواضع و راهبردهای بازیگران دخیل قابل خوانش و بررسی است.
منطقه امن در سه روایت ترک‌ها، کردها و آمریکایی‌ها
در وضعیت کنونی، مهم‌ترین مساله در مذاکرات ترکیه با آمریکا بر سر ایجاد منطقه امن است. در این وضعیت هر یک از بازیگران روایت متفاوتی از ماجرا دارند. ترکیه ابتدا می‌خواهد این منطقه امن همه‌ی مرز کُردها در شمال سوریه با ترکیه را در برگیرد و عمق آن ۳۲ کیلومتر باشد. دوم همه‌ی نیروهای کُرد اعم از یگان‌های مدافع خلق، سوریه دموکراتیک و نیروهای امنیت از این منطقه خارج شوند. سوم آنکارا قصد دارد ۳ میلیون پناهنده سوری را در این منطقه جای دهد که این منجر به تغییر بافت جمعیتی به ضرر کُردها می‌شود. چهارم ترکیه می‌خواهد این منطقه توسط ارتش ترکیه و گروه‌های رادیکال تحت حمایتش اداره شود. پنجم ترکیه قصد دارد نیرویی از قبایل شمال سوریه را برای گشت‌زنی در این منطقه تشکیل دهد.
اما در مقابل کُردها برخلاف نظر ترکیه معتقدند، منطقه امن باید حدفاصل شهر کوبانی و شهر گری سپی و طول آن ۶۵ کیلومتر و عمق آن ۵ کیلومتر باشد. همچنین بخش دیگر آن از شهر گری‌سپی تا شهر سریکانی به طول ۱۰۰ کیلومتر و عمق ۵ کیلومتر این منطقه امن ایجاد شود که با این وصف شهرهای دربسیه، عامودا، قامیشلو، رمیلان و دیرک را شامل نمی‌شود. دوم سرپرستی این منطقه امن را نیروهای بین‌المللی برعهده بگیرند و مدیریت آن با ترکیه نباشد و استثنا اگر بخشی از نیروهای ترکیه در این ائتلاف حضور داشته باشند، مشکلی ندارد. سوم نباید هیچ کدام از گروه‌های مسلح تحت فرمان ترکیه در اطراف این منطقه حضور داشته باشند. چهارم، نیروهای سوریه دموکراتیک در درون شهرهای منطقه آرام حضور داشته باشند و نیروهای بین‌المللی در بیرون از شهرها به ماموریت خود برسند. پنجم، ارتش ترکیه و گروه‌های تندرو از عفرین خارج شوند و مردم به خانه‌های خود برگردند.
برخلاف کردها و ترک‌ها، آمریکا صورت دیگری از منطقه امن را مد نظر دارد. ابتدا مسافت این منطقه از شهر دیرک تا شهر کوبانی و به عمق ۵ کیلومتر باشد. دوم، کُردها سلاح‌های سنگین را از این منطقه خارج کنند. سوم، نیرویی از مردم منطقه تشکیل شود که سرپرستی آن بر عهده نیروهای بین‌المللی و ائتلاف عربی با حضور کشورهایی مانند امارت و عربستان سعودی باشد.
تداوم تهدیدات و جنجال‌سازی ترکیه
در سطحی دیگر، همچنان تهدیدات ترکیه همانند چند روز گذشته پیرامون ایجاد منطقه امن و نابودی کردها در شمال سوریه ادامه دارد. این تهدیدات در شرایطی است که نمایندگان آمریکا و ترکیه، طی یک هفته گذشته ساعت‌ها با یکدیگر مذاکره کرده و حتی اخباری مبتنی بر توافق آنها منتشر شده است. در همین زمینه، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در اظهاراتی با اشاره به توافقات به روند تاسیس منطقه امن در شمال سوریه توسط نیروهای آمریکا – ترکیه عنوان کرد: منطقه امن جدیدی که در دستور کار قرار گرفته است مانند منبج نخواهد بود. ما در منطقه راحتی زندگی نمی کنیم. رفتار دوگانه و دو رویی در مبارزه با ترور را همه مشاهده می کنند. ما با هر نوع ترور مبارزه می کنیم. در سوریه از یک طرف به مبارزه با ترور پرداخته و از طرف دیگر به همراه آمریکا در تلاش برای از میان برداشتن کریدور ترور از آنجا و جایگزین کردن کریدور صلح و منطقه امن هستیم.
در اظهارتی دیگر، خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه با اشاره به تداوم مذاکرات پیرامون تاسیس منطقه امن در شمال سوریه با آمریکا عنوان کرد: هئیت آمریکایی در ۵ آگوست به ترکیه آمده و مذاکرات همچنان ادامه دارد. در این مذاکرات علاوه بر تأکید بر تداوم مبارزات ما با گروه‌های تروریستی داعش و YPG، از طرف های آمریکایی تأسیس منطقه امن در شمال سوریه را مطالبه کردیم.
عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه نیز در اظهاراتی با اشاره به حمله احتمالی ارتش ترکیه به شرق فرات در شمال سوریه گفت: زمان برای اقدام در خصوص شرق فرات در راستای امنیت ملی کشورمان بی نهایت نزدیک شده است.
همچنین، دولت باغچلی، رئیس حزب حرکت ملی ترکیه (MHP) در اظهاراتی با اشاره به توافق ترکیه – آمریکا پیرامون تاسیس منطقه امن در منطقه شرق فرات در شمال سوریه عنوان کرد: کنترل تمام منطقه امن باید در دست ترکیه باشد؛ ما به دهان آمریکا نگاه نمی کنیم.
مذاکره واشنگتن - آنکارا؛ گامی در نقض حاکمیت ملی سوریه
مذاکرات میان آمریکا و ترکیه برای توافق پیرامون مدیریت شمال سوریه در شرایطی انجام می‌گیرد که به صورت واضح این کشورها حاکمیت ملی سوریه را نقض می‌کنند. در همین ارتباط، یک مقام سوری از وزارت امور خارجه این کشور در گفتگو با تلویزیون رسمی دولت سوریه (سانا) عنوان می‌کند: توافقنامه بر خلاف قوانین بین المللی و شروط سازمان ملل متحد است. از جوامع بین‌المللی و کشورهای عضو سازمان ملل متحد درخواست می کنیم تا این توافق را که صلح و امنیت منطقه را تهدید می کند محکوم کنند. این توافق به صورت آشکار حمله به حاکمیت سوریه و اقدامی بر خلاف اتحاد این کشور است. اقدام برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه تلاش های مثبت برای حل بحران سوریه را نیز تحت شعاع خود قرار داده است.
ترکیه در سودای اجرای پیمان میثاق ملی و اشغال دائمی خط عفرین – قامیشلی – شنگال
اقدامات ترکیه در مقطع کنونی برای اشغال بخشی از محدود سرزمینی سوریه را می‌توان نماد بارز اشغال‌گری و دخالت در محدود حاکمیت ملی یک کشور مستقل ارزیابی نمود. در حقیقت، به نظر می‌رسد اقدام آنکارا در مسیر تعهد به نقشه و خواست ترک‌ها در «میثاق ملی» است.
بر اساس «میثاق ملی» مصوبه مجلس امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۲۰، در عراق حدود 6 استان کنونی، دهوک، اربیل، حلبچه، سلیمانیه، موصل و کرکوک، در سوریه بخش هایی از استان های حلب، ادلب، رقه و دیر الزور و همچنین بخش هایی از دیگر همسایگان ترکیه یعنی بلغارستان، یونان، گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و حتی ایران شامل شهرستان های ماکو و چالدران در شمال استان آذربایجان غربی بخشی از محدوده کشور جدید ترکیه خواهد بود که البته در پیمان لوزان در سال 1923 کشور ترکیه در مرزهای کنونی موجودیت پیدا کرد.
با این وجود، طی دهه‌های مختلف همچنان ترک‌ها سودای بازگشت به این میثاق را در سر داشته‌اند و اکنون نیز به نظر می‌رسد می‌خواهند کریدور عفرین، قامیشلی و شنگال را برای اشغال دائمی خود در بیاورند.
