الوقت- نام تنگه هرمز بار دیگر پس از سه دهه از جنگ نفتکش‌ها باردیگر در رسانه‌ها پرتکرار شده و البته این بار نیز موضوع نفتکش‌ها به تنش در این منطقه منجر شده است.
اواخر روز جمعه گذشته بود که رسانه‌ها در خبر فوری اطلاعیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در ارتباط با توقیف یک نفتکش متعلق به بریتانیا منتشر کردند.
تقریبا تا اواخر جمعه شب به وقت ایران، رسانه‌های بین‌المللی خط به خط واکنش‌ها و اخبار مربوط به توقیف این نفتکش را منتشر کردند و همین روند واکنش‌های سیاسی و امنیتی به توقیف نفتکش انگلیسی در تنگه هرمز تا به امروز همچنان ادامه دارد.
در تحلیل‌ها و نگاه نخستین، توقیف نفتکش انگلیسی مذکور در تنگه هرمز با رنگ و بوی سیاسی به نظر می‌رسد، اما جنبه دیگری از این حادثه مرتبط با تخلفات حقوقی صورت گرفته از سوی این نفتکش است که در نهایت به توقیف و بازداشت آن از سوی نیروی دریایی سپاه و گارد ساحلی ایران منجر شده است.
نقض «عبور بی ضرر»
در حقوق بین‌الملل دریاها اصلی اساسی و راهبردی موسوم به عبور بی ضرر وجود دارد. این مفهوم یک موضوع حقوقی در کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها است که به کشتی‌ها اجازه می‌دهد تا برای عبور از آب‌های سرزمینی یک کشور دیگر بر اساس محدودیت‌های خاصی، عبور کند. براساس اصل عبور بی ضرر، تا زمانی که صلح، نظم یا امنیت کشور ساحلی به مخاطره نیفتد، عبور، بی‌ضرر است و چنین عبوری باید منطبق با این کنوانسیون و دیگر پیمان‌های حقوق بین‌الملل باشد.
با توجه به تعریف اصل «عبوربی ضرر» که در آن بر رعایت صلح، نظم و امنیت کشورها در آب‌های سرزمینی تاکید شده، نفتکش انگلیسی حداقل در چهار مورد اصل «عبور بی ضرر» را نقض کرده است:
الف). خاموش کردن سیستم شناسایی: براساس گزارش‌های مستند، نفتکش انگلیسی با خاموش کردن سیستم AIS یا سیستم شناسایی اتوماتیک اطلاعات، با مرکز کنترل دریایی هرمزگان همکاری نکرده است تا اینکه سرانجام برای این نفتکش سه پیام هشدار آمیز ارسال می‌شود. این در حالی است که طبق قانون وقتی کشتی وارد آب‌های سرزمینی کشوری می‌شود باید سیستم شناسایی خود را روشن کند. براین اساس خاموشی سیستم شناسایی نفتکش انگلیسی و اعلام سه بار هشدار به این نفتکش و در نهایت بی توجهی نفتکش مذکور به این هشدارها، در عمل به معنای نقض نظم و امنیت آب‌های ساحلی ایران است و یکی از موارد نقض اصل «عبور بی ضرر» به شمار می‌رود.
ب). ایجاد حادثه: بنا به اعلام سازمان بنادر و دریانوردی استان هرمزگان، روز جمعه نفتکش انگلیسی با ورود به آب‌های سرزمینی ایران، باعث بروز حادثه‌ای با قایق صیادی ایرانی شد و بدون پاسخگویی، با تغییر مسیر خود باعث ایجاد خطر در مسیر تردد سایر شناور‌ها گردید. این موضوع نیز دومین مصداق اختلال در نظم و امنیت آب‌های ایران و به تبع آن نقض عبور بی ضرر به شمار می‌رود.
ج). ایجاد آلودگی محیط زیستی: ورود آلودگی نفتی توسط نفتکش انگلیسی به آب‌های ایران از دیگر موارد اعلام شده در ارتباط با نقش قوانین و ایجاد آلودگی در آب‌های سرزمینی ایران است که به توقیف نفتکش مذکور انجامیده است.
براین اساس حداقل با توجه به سه مورد اعلام شده به روشنی می‌توان نتیجه گرفت که توقیف نفتکش انگلیسی با توجه به نقض بدیهی‌ترین اصل حقوق دریاها یعنی نقض «عبور بی ضرر» صورت گرفته است.
نقش امنیتی ایران در منطقه: پیام توقیف نفتکش انگلیس
اما بخش دیگری از دلایل توقیف نفتکش انگلیسی در تنگه هرمز مرتبط با پیام سیاسی قاطع ایران در برخورد با تخلفات دریایی در شرایط کنونی منطقه می باشد. در واقع ایران طولانی ترین مرز آبی را در خلیج فارس و دریای عمان دارا می‌باشد و طبیعی است که بیشترین نگرانی‌های ناشی از تحولات امنیتی منطقه نیز از جانب ایران دنبال شود.
در این شرایط وقوع حوادث در هر نقطهای از خلیج فارس و همچنین دریای عمان با حساسیت دوچندانی از سوی ایران در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه روبرو می‌شود. براین اساس در شرایطی که طی چند ماه گذشته آمریکا و برخی کشورهای غربی با اعزام ناوهای نظامی و تجهیزات جنگی، تنش در منطقه را افزایش داده‌اند، ایران نمی‌تواند تنها نظاره گر صرف باشد و از همین رو نیز هرگونه تحرکات دریایی در منطقه اگرچه حتی غیرنظامی اما با حساسیت واکنش‌های بیشتری از سوی ایران مواجه خواهد شد و حال از همین رو نیز شاید توقیف نفتکش انگلیسی پیام جدی از سوی ایران به دیگر نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری است تا بعد از این بدون هرگونه اقدامی در نقض عبور بیطرف از آب‌های سرزمینی ایران عبور کنند. این حساسیت گارد ساحلی ایران از سوی دیگر نوید بخش امنیت بیشتر در منطقه است و به همان میزان نیز هوشیاری ایران در برابر هرگونه ناامنی و اقدامات برهم زننده نظم و امنیت در منطقه را نشان می‌دهد.
