الوقت- گزارش‌های مختلف از تحرکات داعش در افغانستان روز به روز بیشتر می شود و در این میان حملات این گروه موجب تأثیرگذاری ناامنی ها بر روند صلح در افغانستان نیز بوده است به صورتی که کشورهای همسایه افغانستان با نگرانی تحولات این کشور را دنبال میکنند. در همین راستا گذشته «الکساندر بورتنیکوف» رئیس سرویس امنیت روسیه(FSB)در نشست رؤسای ارگان‌های امنیتی کشورهای مشترک‌المنافع گفت: پنج هزار تروریست در شمال افغانستان و در مرز شوروی سابق جمع شده اند. روس‌ها و حتی مقامات نظامی و امنیتی ایران بارها آمریکا را در انتقال داعش به افغانستان متهم کرده اند. در این شرایط اکنون این سوال مهم ایجاد میشود که آمریکا از این اقدام به دنبال تحقق چه اهدافی است؟
نقش آمریکا در ایحاد و هدایت گروههای تروریستی
شکست آمریکا در جنگ ویتنام ضعف آشکار این کشور را در جنگهای زمینی و چریکی آشکار نمود. پس از حمله به عراق و افغانستان نیروی زمینی آمریکا همچنان از نیروهای بومی این دو کشور آسیبهای جدی خورد بنابراین در استراتژی و دکترین نظامی خود برای جلوگیری از آسیب به نیروهای زمینی و پیشبرد اهداف خود به خصوص درمناطقی که دولتهای شکننده قرار دارند از این نیروهای نیابتی برای درگیری های رودرو استفاده میکند.
هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا در کتاب «گزینه های دشوار» به تاسیس داعش توسط آمریکا در سال 2013 و اقدام هماهنگ آمریکا و اروپا در این زمینه اعتراف نمود. بنابراین داعش و گروههای تروریستی مشابه، ایده آمریکا با ایدئولوژی و پول عربستان سعودی انجام میشود و یارگیری وزمینه اجتماعی آن ازمناطق فقیر در عراق، سوریه،پاکستان ،چچن و نسل سوم مهاجران مسلمان به اروپا که از بحران هویت رنج میبرند و عموما زیر 30 سال سن قرار دارند تشکیل شده است. جالب آنکه رهبران این گروهها عموما توسط آمریکا بازداشت و درپوشش زندان، دوره های آموزشی و تمرینات لازم را برای رهبری عملیات تروریستی طی کرده اند. ابوبکر بغدادی در سال 2005 توسط آمریکا بازداشت شد و مدت 4 سال در اردوگاه «بوکا» در عراق نگه داری شد و درهمین اردوگاه تمرینات با القاعده را سپری کرد.
«عبدالرئوف خادم» اولین رهبر شعبه داعش در افغانستان تا سال 2007 در بازداشتگاه گوانتانامو بود و پس از آن به طالبان پیوست و در سال 2014 شاخه داعش در افغانستان را تاسیس کرد. روزنامه نگار آلمانی «یورگن تودنهوفر» که5 سال قبل به قلمرو داعش سفر کرده و با برخی فرماندهان داعش دیدار کرده بود در مشاهدات عینی خود میگوید در یک پیشگویی به نیروهای داعش اینگونه القا شده که روزی با آمریکا به صورت موقت علیه یک کشور اسلامی مصالحه میشود به این صورت در لایه های پایین هرم داعش که بیشتر نیروهای داعش قرار داردند، از قبل این آمادگی اعتقادی برای همکاری با آمریکا پس از جنگ سوریه و عراق ایجاد شده است.
هدف از ایجاد نا امنی در شمال افغانستان
با وجودی که روسیه ابتدا از حضور آمریکا درافغانستان که به بهانه مبارزه با تروریسم بود حمایت کرد اما کم کم اعتماد خود به آمریکا در افغانستان را از دست داد. پس از آنکه ترامپ در سند امینت ملی خود از روسیه به عنوان تهدید نام برد رقابت این دو قدرت در سوریه و افغانستان ابعاد تازه ای پیدا کرده است. آمریکا 15 هزار نیرو در افغانستان دارد که شش هزار از آنها نیروی ویژه مبارزه با طالبان هستند. ترامپ برای کاهش تلفات نیروهای خود ، سعی میکند طالبان را از طریق داعش تضعیف کند. ترامپ در این باره گفت نیروهای آمریکایی نباید مانع کارزار داعش و طالبان شوند.
یکی از دلایل استعفای متیس اختلاف نظر بر سر دکترین نظامی در افغانستان بود. آمریکا با تقویت داعش در شمال افغانستان و در بخشهایی از ولایات«جوزجان »«سرپل» و «فاریاب » چند هدف علیه روسیه را دنبال میکند:
1- تضعیف شانگهای: یکی از مهمترین اهداف واشنگتن تضعیف سازمان امنیتی شانگهای است. از زمانی که این سازمان رزمایش نظامی را با 6500 نیرو در سال 2007 انجام داد نگرانی واشنگتن رو به افزایش گذاشت زیرا یکی از پیامهای آشکار آن افزایش همکاری امنیتی چین و روسیه بود بنابراین واشنگتن برای نفوذ در آسیای مرکزی و فشار بر روسیه باید شیرازه شانگهای را تضعیف کند. در همین راستا حضورداعش در شمال افغانستان هم برای روسیه نا امنی ایجاد میکند هم متحدین روسیه در سازمان شانگهای مانند ازبکستان، قزاقستان وقرقیزستان را باچالشهای امنیتی مواجه میکند
2 -تهدید بزرگترین پایگاه خارجی روسیه: پایگاه 201 تاجیکستان بزرگترین پایگاه نظامی خارجی روسیه است. تاجیکستان یکی از دیوارهای مهم دفاعی روسیه در خارج نزدیک برای جلوگیری از ورود ناامنی به روسیه است اگر ناامنی به این کشور منتقل شود مدیریت امنیت در مرزهای روسیه با چالش جدی مواجه میشود و به سرعت در کل منطقه آسیای مرکزی و قفقاز منتشر میشود. 2000 تاجیک عضو داعش هستند. «فرقه سلفیه» در تاجیکستان با 20 هزار عضو در سال 2000 توسط عربستان ایجاد شد و یکی از منابع مهم تقویت افراط گرایی در تاجیکستان است که با داعش ارتباط بسیار نزدیکی دارد و برخی از نیروهای آنرا نیز تامین کرده است
3- تجزیه طلبان چچن: چچن همواره یکی از مسائل ژئوپلتیکی روسیه بوده است. بیشترین نیروی غیرعرب داعش از چچن تامین شده است. بیش از 1400 نفر از نیروهای چچنی در رده های میانی و بالایی داعش عضو هستند. انتقال این نیروها به شمال افغانستان سکویی برای تقویت مجدد و نفوذ از جبهه ای دیگر برای فشار به روسیه وتشدید اوضاع در چچن است
4- جلوگیری از نفوذ روسیه در افغانستان: با تقویت داعش روسیه مجبور میشود با طالبان برای مبارزه علیه داعش همکاری کند. آمریکا همکاری روسیه و طالبان را در افکار عمومی افغانستان برجسته میکند و آنرا مخالف منافع افغانستان جلوه میدهد و به این ترتیب سعی میکند از طریق نخبگان سیاسی فعال در افغانستان جلو نفوذ روسیه در افغانستان را بگیرد.
مخاطرات داعش افغانستان برای چین
پس از سال 2014 که نیروهای آیساف از افغانستان خارج شدند نقش چین در امنیت افغانستان افزایش پیدا کرد. افغانستان حدود 70 کیلومتر با چین مرز مشترک دارد . در سال 2015 ولایت ننگرهار را در شرق افغانستان به عنوان ولایت اصلی داعش در نظر گرفتند چون در مرز پاکستان قرار داشت و میتوانستند از طریق پاکستان تروریستها را به ننگرهار منتقل کنند و از طرف دیگر این ایالت به بدخشان نزدیک بود. نقطه ای که میتواند برای مرزهای چین ناامنی ایجاد کند. چین نیز سال گذشته یک پایگاه نظامی در ایالت بدخشان ایجاد کرد و سعی میکند با طرح های اقتصادی مشترک به ریشه کنی فقر در مناطقی که برای چین خطرناک است بخشی از این تهدیدات را رفع کند.
افغانستان در دو مسیر از سه مسیر اصلی راه ابریشم قرار دارد بنابراین در طرح بزرگ اقتصادی«یک کمربند یک جاده » افغانستان هم در مسیر شمالی به آسیای میانه و هم مسیر شرقی به اروپا و شمال آفریقا حضور دارد. ضمن آنکه چین در بخش معادن و فلزات افغانستان نیز از 8 سال گذشته تاکنون سرمایه گذاری های روبه رشدی داشته است اما سیاست های مبهم کاخ سفید در مورد هند و پاکستان نتایجی متناقضی به بار آورده است. آمریکا از هند برای رقابت باچین استفاده میکند. کریدور مشترک چین- پاکستان (cpec) به ارزش 57 میلیارد دلار بخشی از راه ابریشم نوین است که در سال 2016 کلید خورد هر دو کشور خواهان حضور افغانستان در این طرح هستند. اگر افغانستان امنیت پیداکند و نیروهای آمریکایی از این کشور خارج شوند نقش اقتصادی و امنیتی چین در افغانستان بسیار افزایش پیدا میکند بنابراین آمریکا تلاش میکند تا با انتقال داعش به افغانستان ثبات را درمرزهای چین و نقاطی که چین مشغول فعالیت اقتصادی است بر هم بزند .
از طرف دیگر ترامپ با استراتژی ایجاد آشوب و باج گیری پس از آن به دنبال ترساندن هند از نا امنی در افغانستان و استفاده از این کشور در امنیت افغانستان است. ترامپ سال 2017 خواستار افزایش نقش هند در افغانستان شد به صورت موازی نیز برای رقابت با پروژه یک کمربند یک جاده نیز آمریکا هند را با خود همراه ساخته و هند به دلیل مخالفت با کریدور چین- پاکستان دعوت چین برای شرکت در نشست دوم یک کمربند یک جاده را نپذیرفت. پاکستان نیز از حضور امنیتی هند در افغانستان نگران است بنابراین پاکستان که تاکنون یکی از مهمترین راههای زمینی انتقال تروریستها به افغانستان بوده اگر به انتقال داعش ادامه دهد, حضور هند در افغانستان را افزایش میدهد از طرف دیگر این مساله به منافع چین و افغانستان و به تبع آن کریدور(cpec) که برای پاکستان مهم تلقی میشود، آسیب وارد میکند بنابراین پاکستان در اینکه به عنوان بستر اجتماعی داعش عمل کند دچار تردید شده است. عمران خان نخست وزیر پاکستان ماه گذشته اعلام نمود اجازه نمی دهد از خاکش برای تروریسم خارجی استفاده شود.
داعش وسیله فشار بر ایران
ایران 945 کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد. حضور داعش در افغانستان با توجه به اختلاف ایدئولوژیک این گروه با جمهوری اسلامی ایران در راستای اهداف آمریکا انجام می شود. از طرفی داعش افغانستان ، ایران، پاکستان و برخی مناطق آسیای میانه را ولایت خراسان میداند. آمریکا از این طریق به دنبال ایجاد چالش برای امنیت ایران است همچنین ناامن نمودن مرزهای شرقی ایران همواره یکی از استراتژی های آمریکا و سعودی ها بوده است.
داعش در افغانستان هزاره ها و مساجد شیعیان را بیشتر مورد حملات انتحاری قرار میدهد تا بدین ترتیب نسخه آمریکایی – سعودی را در حمله به منافع ایران در افغانستان پیش ببرد. از طرفی آمریکا و متحدین منطقه ای تصور میکنند به زعم خود جبهه جدیدی علیه ایران در شرق باز شده و اگر ایران در عراق و سوریه نفوذ زیادی بدست آورد از طریق مرزهای شرقی ایران را تحت فشار قرار میدهد. آمریکا همچنین به دنبال افزایش هزینه های امنیتی ایران است بی ثباتی در افغانستان باعث افزایش مهاجرت آنها به ایران نیز خواهد شد. در مجموع با توجه به تهدید مشترکی که وجود دارد ایران، روسیه و چین باید با همکاری افغانستان به یک تعریف مشترک از ثبات و امنیت در افغانستان دست پیدا کنند تا از این طریق سیاست ایجادآشوب و باج گیری ترامپ را بی اثر کنند.
