الوقت- پس از اقدامات ترامپ در تحریم برخی کشورها و به خصوص تحریم اقتصادی ایران، به دلیل نبود توجیه منطقی در حقوق بین الملل برای آنها ، این تحریمها در مجموع اقداماتی با عنوان «تروریسم اقتصادی » جای میگیرد. برای شناخت این مفهوم و انگیزه هایی که پشت آن نهفته است لازم است تعریفی از ماهیت تروریسم اقتصادی و دلیل استفاده دولت ترامپ از این ابزار برای پیشبرد اهداف خود مورد بررسی قرار گیرد.
تعریف تروریسم اقتصادی
واژه ترور از انقلاب فرانسه نشات گرفته است که به معنای دهشت و دهشت افکنی است. مفهوم تروریسم «terrorism» به استفاده از خشونت یا تهدید به استفاده از خشونت برای دستیابی به اهداف سیاسی، مذهبی یا ایدئولوژیک گفته می شود.با وجودی که تروریسم به صورتهای مختلف معنا شده است اما همه معانی آن بر یک وِیژگی اتفاق نظر دارند و آن این است که تروریسم همیشه همراه خشونت یا تهدید به خشونت همراه است.
تروریسم انواع مختلفی دارد علاوه برتروریسم سیاسی ، تروریسم اقتصادی(economic terrorism) نیز یکی از اقسام تروریسم است که به اقدامات بی ثبات کننده هماهنگ، پیچیده و متنوع برای از بین بردن ثبات مالی و اقتصادی یک دولت گفته می شود.
تعریفی که وزرات دفاع آمریکا در سال 1990 از «تروریسم »نموده است در ذات خود شامل تروریسم اقتصادی نیز میشود که ذیل عبارت تروریسم به این صورت تعریف شده است: «کاربرد غیر قانونی یا تهدید به کاربرد زور یا خشونت بر ضد افراد و اموال برای مجبور یا مرعوب ساختن حکومتها یا جوامع که اغلب به قصد دستیابی به اهداف سیاسی ، مذهبی یا ایدئولوژیک صورت می گیرد.
بنابراین بر طبق تعریف پنتاگون عمل خشونت آمیز غیر قانونی علیه اموال یک گروه یا جامعه نیز یک اقدام تروریستی محسوب می شود یکی از مصادیق بارز اینگونه اعمال تروریستی تحریم های یکجانبه و غیر قانونی دولت ترامپ علیه مردم ایران با محوریت اقتصادی است.
پیشینه و مظاهر تروریسم اقتصادی علیه ایران
در تعریف پنتاگون از تروریسم 4 معیار برای شناسایی عمل تروریستی مهم است1- غیر قانونی بودن آن2-خشونت آمیز بودن3-هدف جمعی4-جان یا مال افراد. تحریمهای اقتصادی آمریکا علیه ایران یکی از مصادیق تروریسم اقتصادی است به این دلیل که طبق اولین معیار این تحریمها غیر قانونی هستند. تحریمهای ترامپ علیه ایران را هیچکدام از کشورهای امضا کننده برجام نپذیرفته اند همچنین بر خلاف قطعنامه 2231 شورای امنیت است که تحریمهای سابق را ملغی اعلام نموده بود.
ازطرفی با شکایت ایران، دادگاه لاهه تحریمهای اعمال شده توسط آمریکا را مغایر مفاد عهدنامه مودت 1955 ارزیابی نمود و خواستار لغو تحریمهای دارویی ،کشاورزی ،تجهیزات ایمنی هوانوردی و بخشهای دیگری از این تحریمها شد. طبق دومین معیار، خشونت آمیز بودن یا تهدید به خشونت نیز از مشخصه های تروریسم اقتصادی است که بارها در سیاستهای اعلام شده دولت آمریکا این تحریمها با فشار حداکثری و به عنوان تاریخی ترین تحریمها برای فلج نمودن اقتصاد ایران یاد شده است.
سومین معیار نیز مشخص می کند هدف این تحرمیها فقط یک شخص نیست شاهرگهای اقتصاد ایران را که مهمترین آن صادرات نفتی، پتروشیمی و حمل و نقل است را هدف قرار داده که هدف نهایی آن تمام مردم ایران است.آسیب به مردم کشورها برای تحت فشار قرار دادن دولتها در سیاست خارجی آمریکا مساله تازه ای نیست در حمله اتمی به هیروشیما و ناکازاکی در سال 1945 و حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس با 290مسافر در سال 1367 توسط ناو وینسنس مردم هدف قرار گرفتند .
سوابق تاریخی تحریم و تروریسم اقتصادی علیه ایران به سال 1357 برمیگردد دور اول این تحریمها از سال 1979تا 1981 به اجرا درآمد زمان جنگ تحمیلی نیز دومین تحریمها از سال 1981 تا 1988 علیه ایران انجام شد در مجموع ایالات متحده تا کنون هفت دوره علیه ایران دست به تحریم وتروریسم اقتصادی زده است که تحریمهای اعمال شده توسط ترامپ شدید ترین و بارزترین نوع تروریسم اقتصادی بوده است.
اهداف تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایران
با وجودی که ایران سریع ترین عکس العمل در برابر حمله داعش به عراق را داشت اما همواره توسط دولت آمریکا متهم به ایجاد بی ثباتی شده است. ترامپ چندین هدف سیاسی و امنیتی را از تروریسم اقتصادی علیه ایران دنبال میکند که اولین آن ایجاد نارضایتی عمومی و آشوب و هرج و مرج د رداخل کشور است. هدف ترامپ از تضعیف اقتصاد ایران و ایجاد نا امنی همانگونه که در سند امنیت ملی به آن اشاره میکند؛ favorable regional balance of power یا تضعیف ایران و ایجاد یک توازن قوای منطقه ای به نفع اسرائیل است.
ترامپ همچنین در این سند صریحا با ایجاد ایران هراسی به دنبال گرفتن باج‌های سیاسی و اقتصادی از برخی متحدین عرب خود است که از این باج گرفتن به عنوان همکاری علیه ایران یاد میکند(work with partners ) ایجاد ترس و وحشت یکی از ابزارهای تروریسم اقتصادی است. «ریچارد نفیو» طراح سابق شبکه هوشمند تحریمها علیه ایران «واکنش های هیجانی» را یکی از مطلوب ترین سناریوها برای طراحان تحریم در کاخ سفید نام برده است که در آن با ایجاد رعب و وحشت و جنگ روانی در حین اعمال و اعلام تحریم ها بستری از نااطمینانی در اقتصاد کشور ایجاد می کنند که باعث تشدید اثر تحریم ها می شود.
دولت ترامپ با ادامه و تشدید تروریسم اقتصادی همچنین به دنبال این هدف است که در زمان انجام معامله قرن، ایران و گروههای مقاومت در شدید ترین تنگناهای اقتصادی قرار داشته باشند اما همانگونه که ریچارد نفیو اشاره میکند بیشترین هراس کاخ سفید «اصلاحات اقتصادی » در کشور تحریم شده و عدم اجماع جهانی با تحریمهاست. تا کنون ترامپ موفق به این اجماع نشده است و از طرف دیگر تروریسم اقتصادی آمریکا باعث شده است تا رتبه قدرت نرم آمریکا کاهش پیدا کند که به معنای کاهش اعتبار بین المللی و کم شدن نفوذ جهانی آمریکاست چنانکه اخیراً نشریه فارین پالسی در مقاله ای از استفان والت نظریه پرداز آمریکایی مشهور روابط بین الملل زوال قدرت آمریکا را امری غیرقابل انکار برشمرده است.
