الوقت- روزنامه فایننشال تایمز بنابر آمار و ارقام جدیدی که توسط موسسه بروکینگز و فایننشال تایمز گردآوری شده است اعلام کرد اقتصاد کشورهای جهان به طور هماهنگ وارد یک دوره افول و سراشیبی شده است که رهایی از آن در سال ۲۰۱۹ دشوار خواهد بود. این گزارش بر اساس شاخصهای اقتصادی در شش ماه گذشته از اقتصادهای نوظهور بوده که تصویری مشابه از این وضعیت را در مورد چین، آمریکا و اتحادیه اروپا نشان می دهد. پس از رکود اقتصادی سال 2009 کشورهای جهان تلاش زیادی کردند که از اتفاق مشابه جلوگیری کنند اما پس از یک فاصله ده ساله، اقتصاد جهان در آستانه رکود دیگری قرار گرفته است که باعث ایجاد سوالات جدی در بین اقتصاددانان برای ریشه‌یابی عوامل افول اقتصاد جهان شده است.
وضعیت فعلی اقتصاد جهانی
بانک جهانی و صندوق بین المللی پول مدت‌هاست نسبت به کاهش رشد اقتصاد جهان هشدار می دهند. صندوق بین المللی پول در پیش بینی هایی که اوایل سال 2019 انجام داد رشد اقتصاد جهان را کند ارزیابی نمود و پیش بینی کرد نرخ رشد اقتصاد جهان در سال 2019 حدود 3.5 درصد و درسال 2020 به حدود 3.6 درصد برسد. همچنین براساس ارزیابی صندوق بین المللی پول رشد اقتصادهای بزرگی مثل آلمان از 1.9 درصد به 1.3 درصد کاهش یافته است. در مورد آمریکا نیز صندوق بین المللی پول نرخ رشد 2.5 درصد را برای سال 2019 در نظر گرفته است. درصورتی که این روند کاهش نرخ رشد همچنان ادامه پیدا میکند و در سال 2020 به 1.8 درصد میرسد.
بانک جهانی نیز در گزارش های سال 2019 خود پیش بینی میکند که روند رشد اقتصاد جهان در دو سال آینده آهسته خواهد بود. طبق ارزیابی بانک جهانی رشد اقتصاد جهان در دو سال آینده 2.8 یا 2.9 درصد خواهد بود. بانک جهانی همچنین پیشبینی کرد رشد اقتصاد آمریکا در سال 2021 به 1.6 درصد کاهش پیدا کند. این رکود شامل چین نیز شده است به طوری که تولید ناخالص داخلی چین که 6.7 درصد در سال 2017 بود در پایان سپتامبر 2018 به 6.5 درصد رسید که پایین ترین رشد ثبت شده چین پس از بحران مالی سال 2009 را نشان می دهد.
دلایل کاهش رشد اقتصاد جهان
عوامل متعددی باعث کاهش رشد اقتصاد جهان شده اند به طوری که اقتصاد جهان در مرز یک رکود دیگر قرار دارد. مهمترین دلیلی که باعث این کاهش رشد شده است اقدامات دولت ترامپ در جنگ تجاری و اولویت بخشیدن به رفع کسری تجاری آمریکا با دیگر کشورها بوده است. سیاستهای مرکانتلیسیتی ترامپ ابتدا با جنگ تجاری و با هدف افزایش تعرفه ها و حمایت از صنایع داخلی آمریکا شروع شد اما کم کم معلوم شد ترامپ به دنبال ضربه زدن به اقتصاد چین و جلوگیری از تبدیل شدن چین به قدرت اول اقتصادی جهان در آینده بوده است.
با توجه به اینکه آمریکا با 24.4 درصد بیشترین سهم را از اقتصاد جهان به خود اختصاص داده و از طرف دیگر چین ، هند و بسیاری از کشورهای جهان نیاز به افزایش ذخیره ارزی خود با دلار و نگه داشتن آن در سطح قابل قبولی دارند، اما آمریکا از این کار بی نیاز است ، دولت ترامپ به این دلایل خود را پیروز جنگ تجاری میدانست و بدون توجه به عواقب آن برای سایر کشورها شروع به سیاستهای حمایتی در روابط اقتصادی خود نمود. اما با آسیب رساندن به اقتصاد جهانی، اقتصاد ایالات متحده نیز از این آسیب بی نصیب نماند. در یکسال اول ریاست جمهوری ترامپ که هنوز اثرات میان مدت و بلند مدت سیاستهای اقتصادی ترامپ آشکار نشده بود، آمریکا شاهد کاهش نرخ بیکاری، افزایش تولید و بهبود اوضاع بورس شد که ترامپ آنرا یک دستاورد بزرگ اقتصادی برای دولت خود میدانست اما از میانه سال 2018 رشد اقتصادی آمریکا از حدود 4 درصد به 2.9 درصد کاهش یافت و نتوانست به تخمینهای که دولت ترامپ به دنبال آن بود برسد.
تلاش ترامپ برای ضربه به اقتصاد چین باعث تضعیف بسیاری از اقتصادهای آسیایی که متحد آمریکا نیز هستند و تجارت بالایی با چین داشتند شد و در وهله دوم بر اقتصاد اتحادیه اروپا تاثیر منفی گذاشت.
ریسکهای اقتصاد جهان
موسسات معتبر بین المللی ریسکهای اقتصادی و سیاسی که اقتصاد جهان را در سال 2019 تحت الشعاع قرار میدهد را ارائه داده اند. یکی از ریسکهای مشترک همه این نهادها جنگ تجاری بوده است. به گزارش بلومبرگ حتی اگر آتش بسی که در حاشیه نشست گروه 20 بین پکن و واشنگتن ایجاد شد، حفظ شود باز هم بزرگترین تهدید اقتصاد جهان در سال 2019 جنگ سرد اقتصادی است. صندوق بین المللی پول نیز در گزارشی اعلام نمود بزرگترین خطری که اقتصاد جهان را تهدید میکند جنگ تجاری است که در مرحله اول 430 میلیارد دلار برای جهان هزینه داشته است.
ریسک دوم در سال 2019 ظهور پوپولیسم در جهان است. پس از انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا احزاب پوپولیست و همچنین راستگرا با سیاستهای او در جهان تقویت شدند این مساله باعث توجه کمتر به اصول تخصصی و بین المللی در اقتصاد جهانی توسط این احزاب برای تقویت ملی گرایی افراطی می شود. یکی از کشورهای مهم در معرض پوپولیست ایتالیاست. درکشورهای اروپای شرقی نیز پوپولیسم در حال تقویت شدن است نمونه اخیر آن راه یافتن «ولادیمیر زلنسکی » به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ماه اوریل اوکراین است که هشت روز قبل انجام شد.
مجمع اقتصاد جهانی در گزارشی در سال 2019 که با بیش از 1000 اقتصاددان تهیه نموده است تخریب محیط زیست را یکی از ریسکهایی مهم اقتصاد جهان اعلام نمود. تغییرات آب و هوایی همواره در صدر مهمترین ریسکهای سال 2019 توسط نهادهای مختلف قرار گرفته است در حالی که ترامپ بدون توجه به این گزارشات از پیمان آب و هوایی پاریس خارج شد. این مساله باعث میشود قدرت تطبیق کشورها با شرایط نامطلوب آب و هوایی کمتر شده و اقتصاد کشورهای جهان از این ناحیه خسارتهای زیادی متحمل شود که اقتصاد آمریکا نیز از اثرات منفی آن در امان نخواهد بود.
برگزیت و خروج انگلستان از اتحادیه اروپا در گزارش بلومبرگ نیز یکی از ریسکهای اقتصاد جهان محسوب میشود که در صورت خروج بدون نوافق ریسک آن بیشتر است .
در گزارش بلومبرگ نفت و بازار نفتی نیز یکی از ریسکهای سال 2019 محسوب میشود. تحریم نفتی ایران و ونزوئلا باعث ایجاد مشکلات و موانعی برای اقتصادهای بزرگ و نوظهور شده است. اگر چه ترامپ سعی میکند بازار نفت را با استفاده از ذخایر استراتژیک مدیریت کند اما با توجه به سوابق منفی او در عدم توجه به اقتصاد سایر کشورها این نگرانی بوجود می آید که ایالات متحده با افزایش تولید و صادرات نفت به دنبال انحصار این بازار و استفاده از اهرم انرژی در مواجهه با چین و حتی در آینده نزدیک با اتحادیه اروپاست.
در مجموع می‌توان گفت عامل اصلی در کاهش رشد اقتصاد جهانی سیاستهای دولت ترامپ بوده که از جنگ تجاری تا اختلال در بازار نفت و همچنین ناقص نمودن تلاش کشورها برای مقابله با تغییرات آب و هوایی و تلاش برای تحریک وتشویق انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا، تقویت راستگرایی و سیاستهای افراطی در جهان ، بیشترین آسیب را به اقتصاد جهان وارد نموده است در صورتی که بی اطمینانی به آمریکا در اقتصاد جهان افزایش پیدا کند یکی از مهمترین و نزدیک ترین راهکاراقتصادهای بزرگ و سایر کشورها خارج نمودن دلار از مبادلات پولی و مالی خود خواهد بود.
