روند نشست مونیخ 2019 همچون نشست سال گذشته، در فضای بحران در روابط فرآتلانتیک و شکاف رو به گسترش میان آمریکا و اروپا دنبال شد. این در حالی است که کنفرانس امنیتی مونیخ در سال 1963 با هدف تقویت اتحاد امنیتی اعضای ناتو در جنگ سرد بوجود آمد
الوقت- کنفرانس امنیتی مونیخ در حالی این روزها پنجاه و پنجمین دور خود را در آلمان سپری می‌کند که امنیت جهانی امروزه وضعیت به مراتب وضعیت متزلزل‌تری را نسبت به سال‌های گذشته مشاهده می‌کند و چشم‌انداز همکاری‌های دولت‌ها برای فراهم کردن صلح و ثبات بین‌المللی نیز روشن نیست. اما آنچه در مورد دستور کار مذاکرات شرکت‌کنندگان با رقم بی سابقه حدود ششصد سیاست مدار, کارشناس, تاجر و فعال حقوق بشر از سراسر جهان اعلام شده است در ارتباط با طیف گسترده ای از موضوعات از قبیل آینده سیاست دفاعی اروپا, روابط غرب و روسیه, بحران اوکراین, درگیری ها در خاورمیانه بویژه جنگ یمن و تحولات در ونزوئلا, تشدید رقابت چین و آمریکا در شرق آسیا و شمار زیادی از دیگر موضوعات دیگر می باشد.
فروپاشی نظم جهانی لیبرال
روند نشست مونیخ 2019 همچون نشست سال گذشته، در فضای بحران در روابط فرآتلانتیک و شکاف رو به گسترش میان آمریکا و اروپا دنبال شد. این در حالی است که کنفرانس امنیتی مونیخ در سال 1963 با هدف تقویت اتحاد امنیتی اعضای ناتو در جنگ سرد بوجود آمد. در واقع تنها پس از فروپاشی شوروی و از اواخر دهه 1990 بود که این رویداد عضویت خود را گسترش داده و در ابتدا کشورهای اروپای مرکزی و شرقی و سپس پذیرای حضور کشورهایی از سراسر جهان شد.
به طور حتم سیاست‌های کاخ سفید در دوران ترامپ از عمده‌ترین دلایل جدایی رو به فزونی اروپا از آمریکا می‌باشد. تهدیدات ترامپ در مورد خروج از ناتو و در خواست وی برای افزایش سهم هزینه‌های دفاعی اروپا تا اختلافات بر سر سیاست‌های مرکانتلیستی ترامپ در موضوع تجارت جهانی و رویکرد کاهش تعهدات بین‌المللی آمریکا در دوران ترامپ. در این رابطه تنها طی روزهای اخیر در زمینه رویکرد دو طرف به موضوع امنیت و ثبات خاورمیانه در نشست ورشو اختلافات به صورتی بود که شکست واشنگتن در رسیدن به اهداف از پیش اعلامی در این نشست کاملاً تحت تأثیر عدم استقبال کشورهای اروپایی قرار گرفت.
این شکاف که بیش از نوع نگاه به ایران بر مبنای احساس تهدید اروپا از توانایی اتکای به حمایت‌های نظامی و امنیتی آمریکا در طولانی مدت در برابر تهدیدات محیط امنیتی این قاره قرار دارد پای خود را به کنفرانس مونیخ نیز باز کرد درست زمانی که مایک پنس معاون ترامپ در سخنرانی خود گفت «اکنون وقت آن است که شرکای اروپایی همراهی بیشتری در این خصوص از خود نشان دهند و هر گونه اقدام در راستای تخریب تحریم های آمریکا بر ضد ایران را متوقف کنند.» این درخواست با انتقاد مجدد از اروپا در زمینه سیاست‌های دفاعی نیز همراه بود. وی در ادامه اظهاراتش بار دیگر بر افزایش بودجه نظامی متحدان ناتو، تاکید کرد و اصرار ورزید «هنوز افزایش بودجه در سطح مطلوب صورت نگرفته و کافی نیست».
این سخنان اما بی پاسخ نماند و هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان ضمن تأکید بر لزوم حرکت هماهنگ کشورهای اروپایی برای دفاع از منافع خود، گفت: «اعمال مالیات متقابل بر واردات فولاد و آلومینیوم از آمریکا و همچنین اتخاذ موضع مشترک در موضوع توافق برجام نشان داد که کشورهای اروپایی می‌توانند به شکل متحد از منافع خود دفاع کنند». این رویکرد جدید اروپا به مسئله لزوم استقلال امنیتی که در نشست مونیخ بحث‌های جدی در مورد منافع و تهدیدات دنبال کردن آن وجود دارد از جمله اینکه «استقلال استراتژیک» به چه معناست و آیا همکاری دفاعی و حمل و نقل دفاعی و همکاری نظامی با ایجاد ساختارهای رقابتی می تواند به دست آید؟ پیوند مهمی با دیگر موضوع مهم نشست یعنی خروج آمریکا از پیمان موشک‌های میانبرد هسته‌ای (INF) نیز یافته است.
اقدام ترامپ در خروج آمریکا از پیمان میانبرد هسته ای با روسیه خطرات آغاز درگیری نابودکننده هسته ای را افزایش داده است و در این میان اروپا که میزبان بخشی از موشک‌های آمریکایی است بیشتر از هر طرف دیگری در معرض این تهدید قرار گرفته و این خود نارضایتی اروپا از سیاست‌های آمریکای ترامپ تشدید کرده است. در این زمینه لاوروف وزیر خارجه روسیه در سخنرانی خود تلاش کرد تا این موضوع را تبیین کند که «اروپایی‌ها به یک رویارویی بیهوده و بی‌معنا با روسیه کشیده شدند». وی با تاکید بر لزوم تغییر شیوه استعمارگرایانه برخی کشورها گفت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بارها اعلام کرده که روسیه آماده است درباره معاهده موشک‌های هسته‌ای میان برد موسوم به آی ان اف با آمریکا گفتگو کند با این حال تاکنون هیچ مذاکرات معناداری صورت نگرفته است.
بخش دیگری از اختلافات اروپا و آمریکا نیز در واقع مهر پایان بر نظم جهانی لیبرال دهه‌های گذشته نهاده است به رشد جریانات راستگرا در اروپا پس از برگزیت که ماهیت اروپای واح را نشانه رفته است و مورد حمایت جدی کاخ سفید می‌باشد باز می‌گردد. بحث در مورد ماهیت و دلایل افزایش پوپولیسم راست یا چپ در غرب و آینده پرابهام منطقه یورو از این وضعیت به انتقاد از نوع رفتار واشنگتن همراه می باشد به صورتی که آنجلا مرکل صدراعظم آلمان در سخنرانی خود به سیاست های آمریکا تاخت و اعلام کرد: «نظم جهانی به رهبری آمریکا اکنون سقوط کرده و به تکه‌های بسیار کوچکی تبدیل شده است».
امنیت شکننده جهانی
جهان در وضعیت کنونی و بررسی مهمترین مخاطرات علیه صلح و امنیت بین‌المللی در مناطق مختلف همواره بخش عمده دیگر کنفرانس مونیخ است که با ارائه مواضع دولت‌ها از طریق مقامات سیاسی آنها دنبال می‌شود. در این زمینه آنچه در نشست پنجاه و پنجم نمایان بود فقدان گفتمان و ابزارهای موثر و قابل اعتماد مدیریت بحران می باشد که باعث تشدید بی اعتمادی و تسری آن به موضوعات مهمی، از جمله اجرای توافقنامه مینسک2، موضوع اوکراین و روابط ایالات متحده (ناتو) و روسیه، جنگ تقریبا پیوسته نظامی میان ترکیه و پ.ک.ک، درگیری های حل نشده در مناطق مانند قره باغ کوهستانی، اوستیای جنوبی و آبخازیا، تنش های قومی در غرب بالکان، درگیری رژیم صهیونیستی و فلسطینان، مسئله کشمیر و اختلافات هند و پاکستان، کشتار و اوارگی مسلمانان روهینگیا، بحران اتمی کره شمالی، بحران در شورای همکاری خلیج فارس، بحران انسانی و جنایت ائتلاف عربی در یمن، مسئله گفتگوهای صلح افغانستان و ... شده است. به این مسائل باید البته موضوع مهم افزایش حملات گروه‌های تروریستی، تهدیدات سایبری و تلاش برای کشاندن رقابت تسلیحاتی به فضا را نیز افزود.
