الوقت- تابستان امسال صرف‌نظر از ادامه تهدید داعش، کردهای عراق مسیر دشواری را در مواجهه با چالش های حل نشده در داخل اقلیم کرد پیش روی خود دارند.
به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، کردستان عراق هرچند که مناقشات پیچیده و متغییری را تجربه کرده، اما پیشرفت های خوبی را به ویژه در نزدیکی به قدرت های غربی داشته است، همچنانکه دیدار اخیر مسعود بارزانی، رئیس جمهور اقلیم کردستان عراق، از واشنگتن مثبت ارزیابی شده است .
در همین راستا فواد حسین، رئیس ستاد بارزانی در مصاحبه ای که با نویسنده مقاله حاضر داشت به این موضوع اشاره کرد که هر دو هدف اصلی آنها، یعنی بحث بر سر آینده اقلیم کردستان عراق و افزایش حمایت مستقیم آمریکا از کردها در جنگ علیه داعش، برآورده شده است. به طوری که در رابطه با آینده اقلیم کردستان، ظاهرا دولت آمریکا بیش از پیش به امید کردهای عراق برای تعیین سرنوشت خود در آینده، توجه دارد. البته تغییر موضع دولت آمریکا در قبال کردها با گذر زمان مشخص می شود .
با این حال، در ماه های تابستان 2015 اقلیم کردستان به طور عام و رئیس جمهور بارزانی به طور خاص، با چالشی جدی روبروست. چالشی که ذاتا داخلی بوده و بر انتخاب (یا انتخاب مجدد) رئیس جمهور متمرکز است:
نگرانی های حقوقی: هیچ فرایندی برای انتخاب رئیس جمهوری جدید یا انتخاب مجدد بارزانی وجود ندارد که مورد موافقت قرار گرفته شده باشد .
مخالفت عمده سیاسی: رهبران جنبش اتحاد میهنی کردستان و جنبش گوران چنان هماهنگ عمل می کنند که ممکن است در قالب یک حزب واحد متحد چشم انداز سیاسی اقلیم کردستان را تغییر دهند .
موضوع ارث و تمامیت ارضی: بارزانی به عنوان رئیس جمهوری که وزنه ارث پدرش (مصطفی بارزانی) را بر دوش خود دارد، می خواهد اطمینان یابد که در دهه های پیش رو، تاریخ همچنان وی را با حسن نیت می پذیرد. هرچند که وی آرزو دارد که به جای قبضه قدرت از طریق معاملات پنهانی و یا حرکت های استبدادی، به عنوان رئیس جمهور قانونی کردستان شناخته شود .
کشمکش بر سر قدرت در دولت منطقه ای کردستان: مخالفان دولت کنونی اقلیم که تحت سیطره حزب دموکرات کردستان (KDP) قرار دارد، بخت خود را در این می بینند که با مصالحه با بارزانی بر سر مساله ریاست جمهوری، سهم اصلی در دولت را در کنترل خود داشته باشند. این مصالحه ممکن است تغییراتی را در بخش های کلیدی، از جمله بخش امنیتی و منابع طبیعی، به همراه داشته باشد.
مسائل حل نشده درباره ریاست جمهوری
مساله ریاست جمهوری از زمان تمدید دو ساله دوره تصدی بارزانی در ژوئیه 2013، در کانون توجه نخبگان کرد بوده است. به نحوی که این توافق که میان احزاب دموکرات، اتحادیه میهنی و گوران صورت گرفت ماه ها کشمکش درپی داشت و بارزانی را در مظان اتهام قبضه قدرت ورای دوره پیش بینی شده در قانون اساسی قرار داد. در آن زمان مشکل این بود که هیچ قانون اساسی در اقلیم کردستان وجود نداشت و دوره ریاست جمهوری با قوانین مصوب مجمع ملی کردستان در سال 1992 کنترل می شد. از اینرو، انتظار می‌رفت که در این دو سال، قوانینی تصویب شود تا رئیس جمهور سال 2015 از طریق فرایند قانونی انتخاب شود .
اما این قانون، شاید به خاطر ظهور داعش در سال 2014 یا به دلیل کند بودن فرایند اصلاح قانونگذاری در دولت اقلیم کردستان، تا به حال ارائه نشده و به تصویب نرسیده است. بنابراین، از آغاز اوت 2015، اقلیم کردستان احتمالا بدون رئیس جمهور بوده و به دوره‌ای از بلاتکلیفی سیاسی، کشمکش و بی ثباتی وارد می شود آنهم در زمانی که این منطقه با مشکلات جدی اقتصادی و امنیتی مواجه است .
در واقع کشمکش بر سر ریاست جمهوری در بی ثبات ترین شرایط سیاست داخلی کردستان اتفاق می افتد. چرا که ظهور داعش در اواسط 2014 توانایی بارزانی را بعنوان رهبری قوی، اقلیم کردستان را به عنوان دولتی لایق و نیروهای پیشمرگه را به عنوان نیرویی مناسب تحلیل برده است. مضاف برآنکه تحریم اقتصادی اقلیم از طرف دولت عراق که در واکنش به تصمیم کردها برای صادرات نفت بدون کنترل دولتی عراق صورت گرفته نیز بر مشکلات افزوده است .
در چنین شرایطی حزب اتحادیه از وضعیت جاری نفع می برد. در حالیکه این حزب از سال 2009 به بعد، یعنی زمانی که اعضای مشهور و قدرتمند آن از حزب جدا شدند و به جنبش گوران به رهبری نوشیروان مصطفی پیوستند، وضعیت آشفته ای داشت اینک فرصت مناسبی را برای احیای قدرت خود یافته است. بویژه آنکه این حزب از تاثیر مخرب مشارکت در دولت در امان بوده و پیشمرگه های آن نیز در مقایسه با حزب دموکرات عملکرد بهتری در مقابله با داعش داشته اند .
بنابراین با شمارش معکوس تا اتمام ریاست جمهوری بارزانی، به نظر می‌رسد که اتحادیه میهنی مسائل رهبری در درون خود را مدیریت کرده و روابط خود را با جنبش گوران و نوشیروان نزدیک‌تر کند. از طرف دیگر، اتحادیه میهنی و گوران از آنجائی که نامزدی نداشته و گرایش به واگرایی دارند، سیستم پارلمانی را ترجیح می دهند که در آن رئیس جمهور توسط نمایندگان مجلس انتخاب شود و به آنها امکان دهد بر شرایط موجود کنترل داشته و امتیازات قابل توجهی از حزب دموکرات بگیرند. اما چنین انتخابی بدون قانونگذاری امکانپذیر نیست .
در نتیجه، مساله به بن بست می خورد. به سختی می توان تصور کرد که مسعود بارزانی ریاست جمهوری را از دست بدهد. اما ممکن است که از قدرتش کاسته شود. به عنوان مثال، رهبران گوران می خواهند که عنوان «فرماندهی کل پیشمرگه ها» را از ریاست جمهوری حذف کنند به این خاطر که هیچ کس نمی داند جانشین مسعود از این قدرت چگونه استفاده می کند. بحث بر سر ریاست جمهوری، سختی های اقتصادی و چالش های جدی امنیتی مربوط به گسترش داعش، همه و همه بیانگر آغاز توفانی بالقوه در اقلیم کردستان است که اگر تشدید شود پیامدهایی غیر قابل پیش بینی به بار می آورد.
اندیشکده انگلیسی راسی
