ناتو در روند گسترش به شرق عضویت کشورهای هم مرز با روسیه از جمله اوکراین در مرزهای غربی روسیه را دنبال می‌کند و از نظر استراتژیک گویی بدنبال آن است تا روسیه را از مرزهای جنوبی و غربی تحت محاصره قرار دهد.
به گزارش الوقت در حالی که مدت‌ها بود نام گرجستان کمتر در رسانه‌ها شنیده می‌شد، این روزها متاثر از برخی تحولات در منطقه قفقاز، نام کشور کوچک گرجستان نیز بیشتر شنیده می‌شود. از جمله در تازه‌ترین خبرها پیرامون گرجستان، درخواست وزارت خارجه آمریکا از مقامات مسکو است که از روسیه خواسته تا در کوتاهترین زمان ممکن نظامیان خود را از گرجستان خارج کنند.
در همین ارتباط وزارت خارجه آمریکا به روسیه متذکر شده که نظامیانی که از سال ۲۰۰۸ در مناطق آبخازیا و اوستیای جنوبی مستقر کرده را خارج کند. گفته شده مقامات آمریکایی دلیل درخواست خود را تامین ثبات و امنیت در گرجستان عنوان کرده اند.
شروع دوباره تنش‌ها با مانور ناتو
پس از جنگ سال 2008 میان استقلال‌طلبان اوستیای جنوبی و ارتش گرجستان که بر سر خودمختاری دو منطقه اوستیای جنوبی و آبخازیا صورت گرفت و روسیه جدایی این دو استان را از گرجستان به رسمیت شناخته بود، گرجی‌ها تحولات به نسبت آرامی را پشت سر گذاشتند تا آن که بار دیگر برگزاری مانور نظامی ناتو در این کشور با واکنش روسیه روبرو شد. در این مانور که از اول آگوست آغاز و تا 15 روز شروع شده به طور خواهد انجامید حداقل ۳ هزار نیروی نظامی عضو ناتو مشغول تمرینات نظامی می‌باشند و علاوه بر اعضای اصلی ناتو، نظامیان گرجستان نیز در این مانور مشارکت دارند.
در نخستین واکنش‌ها به تحرکات ناتو در قفقاز، در 13 مرداد دو روز قبل از برگزاری مانور نظامی جنجالی ناتو ، ماریا زاخاروا سخنگوی وزارت خارجه روسیه در اظهاراتی رزمایش نظامی مذکور را با هدف اعمال فشار بر روسیه، آبخازیا و اوستیای جنوبی توصیف کرد که باعث تشدید تنش ها خواهد شد.
دو روز بعد در 15 مردادماه همزمان با آغاز مانور نظامی ناتو و انتشار برخی اخبار پیرامون عضویت احتمالی گرجستان در این پیمان نظامی، واکنش روسیه با لحن بسیار تندتری همراه شد و دیمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه نتایج الحاق گرجستان به این پیمان نظامی غربی را فاجعه بار توصیف کرده که می‌تواند زمینه ساز یک تنش بزرگ در منطقه شود. نخست وزیر روسیه همچنین به درگیری و جنگ سال ۲۰۰۸ میان گرجستان و اوستیای جنوبی اشاره کرد و گفت: این جنگ قابل پیشگیری بود، هرچند روسیه بصورت اجتناب ناپذیری مجبور به ورود به آن شد.
در طرف دیگر ماجرا مقامات گرجستان قرار داشتند و در واکنش به مسکو، «تنگیز پخالادزه» مشاور روابط بین الملل ریاست جمهوری گرجستان گفت: ادغام تفلیس در ناتو ضامن امنیت و ثبات منطقه خواهد بود.
از سوی دیگر همزمان، خبرگزاری آناتولی از قول سفیر گرجستان در ترکیه از تصمیم رهبران گرجی برای بازپس‌گیری دو استان آبخازیا و اوستیای جنوبی خبر دادند که در جریان جنگ 2008 از گرجستان اعلام استقلال کردند.
در این میان آمریکا نیز روز 17 مرداد خود را به میدان موضع گیری های دیپلماتیک وارد کرد و وزارت خارجه این کشور به روسیه متذکر شده که نظامیانی که از سال ۲۰۰۸ در مناطق آبخازیا و اوستیای جنوبی مستقر کرده را خارج کند.
مجموع این موضعگیری های تند دیپلماتیک که در یک طرف روسیه و در طرف دیگر گرجستان و ناتو قرار دارند، نشان می‌دهد تنش‌ها در قفقاز به سرعت در حال بازگشت به تقابل‌های خطرناک پیش از جنگ 2008 می‌باشد. تنش‌هایی که مانور نظامی ناتو آن را کلید زده است.
روسیه پاسخ عملی می‌دهد
واکنش کرملین علیه تحرکات ناتو در قفقاز اگرچه به هشدارها و اظهار نگرانی مقامات روسی محدود شد، اما واکنش روس‌ها در خارج از پایتخت خود بسیار متفاوت بود.
در نخستین واکنش‌های میدانی، همزمان با مانور ناتو در گرجستان، خبرگزاری تاس روسیه از قول وزارت دفاع این کشور از عبور کاروان ناوهای جنگی روسیه از تنگه آبی مانش در مجاورت مرزهای فرانسه و انگلیس خبر داد همچنین این وزارت با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این کاروان نظامی شامل ناو مارشال اوستینوف با قابلیت حمل موشکهای کروز و ناو سورومورسک با تجهیزات موشکی ضد زیردریایی می‌باشد. در آسیای مرکزی پاسخ روس‌ها بسیار جدی تر بود و ارتش روسیه اعلام کرد که این کشور همراه با متحدان آسیای مرکزی خود در نزدیکی مرزهای افغانستان، مانور نظامی اجرا خواهد کرد.
حساسیت مسکو در قفقاز
در شرایط فعلی به نظر می‌رسد که روسیه به شدت تحولات قفقاز را زیرنظر گرفته و حتی شاید در حال آماده سازی خود برای سناریوهای احتمالی جدید غرب در این منطقه باشد. اما چرا درجه واکنش و حساسیت مسکو نسبت به تحولات قفقاز به شدت بالاست؟
قرابت جغرافیایی: بدون تردید قرابت جغرافیایی روسیه و کشورهای قفقاز از جمله گرجستان از مهمترین عوامل حساسیت مسکو نسبت به تحولات این منطقه است. تـأثیر مستقیم تحولات منطقه قفقاز جنوبی بر امنیت ملـی روسـیه غیرقابل انکار است و مسکو نمی‌تواند ناظر صرف تغییرات امنیتی از جمله عضویت گرجستان در ناتو و کشیده شدن پای پیمان آتلانتیک شمالی به مجاورت مرزهای خود باشد.
طی چند سال گذشته بویژه از زمان جنگ اوستیای جنوبی در سال ۲۰۰۸، سازمان نظامی ناتو در تقابل با روسیه تلاش داشته تا روند عضوگیری کشورهای منطقه قفقاز را سرعت بخشد.
از سوی دیگر ناتو تلاش دارد تا علاوه بر گرجستان، مرزهای خود را به جمهوری آذربایجان بکشاند، هرچند تا کنون برخی اعضای ناتو با در نظر گرفتن واکنش‌های احتمالی روسیه، مخالف عضویت کامل گرجستان در این سازمان نظامی بوده‌اند.
در حال حاضر نیز گرجستان تنها عضو ناظر ناتو به شمار می‌رود، اما حدود یک ماه پیش در ۱۲ جولای نیز، ینس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو، گرجستان را به عضویت اصلی در ناتو دعوت کرد و از این کشور خواست تا فرایند عضویت اصلی خود را در این سازمان آغاز کند.
از طرف دیگر، ناتو عضویت دیگر کشورهای هم مرز با روسیه از جمله اوکراین در مرزهای غربی روسیه را هم دنبال می‌کند و از نظر استراتژیک گویی بدنبال آن است تا روسیه را از مرزهای جنوبی و غربی تحت محاصره قرار دهد. براین اساس واکنش مسکو به این تحرکات طبیعی است و مشخص است که روس‌ها عضویت گرجستان در ناتو را فاجعه بار و دارای عواقب بسیار خطرناک در منطقه عنوان کنند.
رقابت‌های بین‌المللی: از منظر بین المللی نیز اهداف و منافع روسیه در منطقه قفقاز جنوبی بخـشی از رقابـت راهبردي این کشور با قدرت هاي غربی به ویژه ایالات متحده تعریف مـی شـود.
بـر ایـن اساس، تحولاتی مانند حمایت غرب از کنش‌های ضد روسی ماننـد انقـلاب هـاي رنگـی در فضاي اوراسیا از جمله در گرجستان، گسترش ناتو به شرق، طـرح اسـتقرار دفـاع موشـکی در شرق اروپا بر نوع رویکرد و استراتژي روسیه در قبال کشورهـاي منطقـه قفقـاز جنـوبی بـسیار تأثیرگذار بوده و به قولی باعث شده تا روسـیه بـه یـک کنشگر امنیتی در قفقاز جنوبی تبدیل شود که تمام تحرکات غرب را زیر نظر خواهد داشت.
تشدید واکنش‌ها همزمان با تحریم غرب: در عین حال کشمکش بین غرب و روسیه، به ویژه در زمان تحریم مسکو و اوج گیری رقابت‌ها و اختلافات بسیار بیش از پیش خودنمایی می‌کند. روسیه به کشورهای جدا شده از شوروی سابق به دید حیاط خلوت و حوزه نفوذ سنتی خود می نگرد و در سند «راهبرد امنیت ملی روسیه تا سال ۲۰۲۰» که در سال ۲۰۰۹ به تصویب رسید به صراحت به این موضوع اشاره شده است که توسعه همکاریهای دوجانبه و چندجانبه با کشورهای مستقل مشترک المنافع اولویت مهم سیاست خارجی روسیه است.
از سوی دیگر برخی کشورهای اروپایی و آمریکا به بهانه مسئله اوکراین مجموعه‌ای از تحریم‌های جدید علیه روسیه را اعلام کرده‌اند و در این شرایط برای مسکو غیر قابل تحمل است که همزمان با اعمال تحریحم‌ها، تحرکات نظامی غرب نیز در جوار مرزهایش افزایش یابد.
بنابراین، روسیه همزمان با اوج‌گیری تحریم‌های غرب، تمام تلاش خود را برای حفظ نفوذ در آسیای مرکزی و قفقاز انجام خواهد داد و از طریق سازمانهای تحت رهبری خود همچون سازمان پیمان امنیت جمعی، جامعه اقتصادی اوراسیا و اتحادیه گمرکی –که اخیرا به اتحادیه اوراسیا تبدیل شده است – به تقویت و تثبیت جایگاه خود در منطقه خواهد پرداخت و در مقابل، با هرگونه توسعه طلبی غربی از جمله از طریق ناتو به شدت مقابله خواهد کرد و حتی شاید پاسخ‌های سخت را نیز در این شرایط در نظر داشته باشد. پاسخ سختی که یک بار در جریان جنگ 2008 گرجستان، خود را نشان داده است.
