عربستان که داعیه رهبری جهان اسلام را دارد،این اقدامات ترکیه را تهدیدی علیه رهبری ادعایی خود میداند و مدام در صدد صف بندی های جدید در شمال و شمال شرق آفریقا علیه ترکیه است.
الوقت- ترکیه در سال‌های اخیر مرزهای سیاسی را درنوردیده است از طریق عملیات نظامی و یا به وسیله ایجاد پیمان‌های نظامی و امنیتی با دیگر کشورها. در همین راستا بررسی پایگاه های ترکیه در منطقه و آفریقا نشان می دهد که این کشور یک مثلث استراتژیک در دریای سرخ و خلیج فارس و همچنین اقیانوس هند ایجاد کرده است. ارتش ترکیه قوس استراتژیک خود را در این منطقه که در برگیرنده دریای سرخ است از طریق جزیره سواکن و به دنبال آن تأسیس یک پایگاه نظامی در سومالی در سواحل اقیانوس هند و همچنین قطر ایجاد کرده است که بزرگترین پایگاه نظامی این کشور در خارج می باشد. این مسئله دلایل متعددی دارد.
رقابت قدرتها درنقاط مهم آفریقا
اکنون دو محور در دریای سرخ وجود دارد؛ محور نخست، شامل عربستان، مصر، امارات و رژیم صهیونیستی و محور دوم شامل روسیه، ترکیه، قطر و سودان که این موضوع حضور نظامی ترکیه در شاخ آفریقا و سواحل دریای سرخ را برای سیاستمداران این کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار کرده است. حضور در مسیر تجاری اروپا، آفریقا و آسیا از یک سو، تأثیرگذاری در تحولات مصر و افزایش تأثیرگذاری بر تحولات عربستان تنها بخشی از دلایل استراتژیک حضور نظامی- اقتصادی ترکیه در این منطقه است. حضور ترکیه در کشورهای سومالی و سودان باعث شده تا عملا این کشور به عنوان یکی از طرف‌های مستقر در دریای سرخ شناخته شود که در این میان جزیره سواکن سودان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد شد.
قطر به عنوان متحد ترکیه در منطقه غرب آسیا سعی دارد تا از گسترش نفوذ ترکیه در دریای سرخ نیز بهره‌برداری کند. سودان، قطر و ترکیه در اجلاس وزرای دفاع خود در خارطوم نسبت به افزایش همکاری‌ها در دریای سرخ به توافق رسیدند. این محور میتواند در آینده‌ی این منطقه سهم عمده ای را داشته باشد و عملا بر روابط عربستان با قطر اثرگذار باشد. این موضوع از سوی دیگر میتواند باعث ایجاد درگیری و بحران تازه‌ای در منطقه‌ی دریای سرخ شود.
از طرف دیگر حضور ترکیه برای مردم این کشورها نسبت به حضور آمریکا، انگلیس، فرانسه و یا حتی چین و روسیه ترجیح دارد. اگر یک گروه و ارتش اسلامی در یک کشور اسلامی حضور داشته باشد طبیعتا بیشتر می تواند مدافع منافع کشورها باشد. اما از سوی دیگر دریای سرخ در حال حاضر تبدیل به شبکه ای از حضور قدرتها شده است. چینی ها در جیبوتی جزیره ای را در اختیار گرفته اند، آلمان ها در آنجا حضور دارند. رژیم صهیونیستی از طریق بندر عقبه درشمال دریای سرخ حضور دارند.محور ترکیه، سودان و قطر به عنوان محور حامی اخوان المسلمین در نزدیکی مرزهای مصر یکی دیگر از پیامدهای گسترش پایگاه‌های نظامی ترکیه در آفریقاست. حساسیت این موضوع برای مصر با توجه به تنشی است که میان ترکیه و این کشور بعد از برکناری محمد مرسی به وجود آمده و باعث سردی روابط این دو کشور شده‌است.
اهمیت سومالی
موگادیشو به عنوان اولین پایگاه نظامی ترکیه در آفریقا و دومین پایگاه در خارج از مرزهای این کشور است. اهمیت سومالی در سیاست خارجی ترکیه به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور و همچنین بازار مصرفی آن است. جزیره سواکن که به دروازه دریای سرخ معروف است از اهمیت تجاری و اقتصادی بسیار زیادی برخوردار است.
به دنبال بی ثباتی در کشورهایی سوریه ولیبی حجم صادرات ترکیه به این کشورها کمتر شد وترکیه عملا بخشی از بازار خود را ازدست داد. بنابراین برای یافتن بازارهای جدید نقش کشورهای آفریقایی برای ترکیه پررنگ تر شد. این میتواند بر توان اقتصادی و سیاسی آنکارا در منطقه غرب آسیا از یک سو و قاره آفریقا از سویی دیگر بیافزاید. سومالی به دلیل داشتن مرزهای ساحلی با خلیج عدن و اقیانوس هند و قرار داشتن تنگه راهبردی «بابالمندب» که رابط میان خلیج عدن و دریای سرخ است، در شمال مرزهایش، جایگاه ویژه ای در سیاست های راهبردی کشورهای بزرگ دارد. موقعیت استراتژیک سومالی پس از افتتاح کانال سوئز که دریای مدیترانه را از طریق دریای سرخ و تنگه عدن به اقیانوس هند متصل میساخت، شرایط ویژه‌ای پیدا کرد. براین اساس سومالی با ۳۳۳۰ کیلومتر خط ساحلی، طولانیترین خط ساحلی را در قاره آفریقا دارا است. لذا کشورهایی که خواهان حضور در خلیج عدن هستند به اهمیت سومالی به خوبی واقف هستند. عربستان نسبت به حضور ترکیه در سومالی به شدت واکنش نشان داد وآنرا یک تهدید علیه خود میداند. برداشت عربستان از نتایج حضور ترکیه این است که باعث کاهش نفوذ و اثرگذاری مصر به عنوان متحد عربستان در قاره آفریقا می‌شود.
همچنین عربستان آنرا تحمیل نفوذ ترکیه به عنوان یک نیروی قدرتمند در منطقه جغرافیایی کشورهای دریای سرخ و تنگه باب المندب و خلیج عدن و اهرام استراتژیک برای ترکیه برای چانه زنی و گرفتن امتیازات بیشتر است. عربستان و امارات متحده عربی چشم به جیبوتی، سومالی‌لند (منطقه خود مختار از سومالی) و اریتره دوخته اند.
اهمیت نفوذ شاخ آفریقا و سومالی برای عربستان ایجاد دسترسی بهتر به اقیانوس هند و دریای سرخ و ایجاد جایگزینی برای «تنگه هرمز در صورت تهدید ایران» از جمله دیگر مزایایی است که عربستان و سایر متحدین عربی حاضر در شاخ آفریقا از آن بهره مند می‌شوند. نظر می رسد که عربستان سعودی پس از شکست سیاست هایش در سوریه و منطقه حضور پررنگتر در این منطقه را در دستور کار خود قرار داده است.
کلام آخر
ترکيه بعد از فروپاشی بلوک شرق و تجديد نظر در سياست خارجي خود، يک سياست فعال و واقعگرا را در پيش گرفت و در پي آن بود تا بر اساس شاخصه های امنیت جویی ساختاری، خود را به رتبه اول قدرت منطقه برساند. اما اين هدف ترکيه مستلزم داشتن شرايط بسياري است علاوه بر قدرت نظامی بايد از جنبه های ديگر از جمله فرهنگی اقتصادی، ايدئولوژی، جغرافيای جمعيتی و علمی نيز در سطح بالایی قرار داشته باشد و اما ترکيه به دليل تعارضهای ايدئولوژيک و فرهنگی که با بعضی کشورهای منطقه مثل عربستان و اسرائیل دارد چالشهای امنیتی پیش رو خواهد داشت.عربستان که داعیه رهبری جهان اسلام را دارد،این اقدامات ترکیه را تهدیدی علیه رهبری ادعایی خود میداند و مدام در صدد صف بندی های جدید در شمال و شمال شرق آفریقا علیه ترکیه است.
