ابراهیم جعفری: حجم کمک‌های گردآوری شده در عراق کمتر از میزان مورد نیاز آنها بوده و این مقدار از کمک (30 میلیارد دلار)، هر چند در بازسازی ساختار عمرانی و اقتصادی عراق نقش خواهد داشت اما به اندازه کافی نبوده و نیست.
به گزارش الوقت، کنفرانس بازسازی کشور عراق روز دوشنبه 12 فوریه 2016 (23 بهمن 1396) در کویت آغاز شد و در روز چهارشنبه 14 فوریه 2016 (25 بهمن 1396) به کار خود پایان داد. در این کنفرانس بر اساس گزارش خبرگزاری ان‌آرتی، بیش از 70 کشور و حدود 2300 شرکت بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در 212 طرح تولیدی و عمرانی حاضر بودند. از مجموع این طرح‌ها 80 طرح مربوط به حکومت اقلیم کردستان عراق و 132 طرح مربوط به دیگر مناطق عراق بود. همچنین شایان ذکر است که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، «حیدر العبادی» نخست‌وزیر عراق، «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «عادل الجبیر وزیر» خارجه عربستان، «عبدالله بن زاید آل نهیان» وزیر خارجه امارات، «ابراهیم جعفری» وزیر خارجه عراق، «خالد بن احمد آل خلیفه» وزیر خارجه بحرین و نمایندگان دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله شرکت کنندگان در این کنفرانس بودند.
نشست کویت برای بازسازی عراق در شرایطی تشکیل شد که در روزهای قبل از برگزاری کنفرانس، به گفته حیدر العبادی بازسازی و ترمیم ویرانی های عظیم ناشی از جنگ در این کشور دست کم 100 میلیارد دلار هزینه به همراه خواهد داشت. همچنین، عبادی در کنفرانس بازسازی عراق در روز سه‌شنبه (24 بهمن 1396) اعلام کرد: «این کشور قادر به جذب سرمایه‌گذاران بوده و شرایط برای سرمایه‌گذاران آماده و در این رابطه کمیته‌ای جهت تسهیل کار و ورود آنها تشکیل شده است.» ایراد این اظهارات از سوی نخست‌وزیر کشور عراق، چراغ سبزی به شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌گذاری قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در عراق بود اما بر خلاف پیش‌بینی‌ها، گزارش‌های منتشر شده حاکی از آن هستند که کمک‌های جمع‌آوری شده کمتر از سطح انتظار مقامات عراقی بوده است.
گردآوری کمک 30 میلیارد دلاری و نارضایتی مسئولان عراقی
بر اساس برآوردهای ابتدایی، دولت عراق برای بازسازی کشور در وضعیت پساداعش در حالت حداقلی به حدود 80 میلیارد دلار نیاز داشت اما مراسم اختتامیه کنفرانس بازسازی عراق، نشان داد، این امر در عرصه عمل محقق نشده است. به گزارش خبرگزاری فارس، «صباح الخالد» وزیر خارجه کویت دیروز (چهارشنبه) پس از پایان کنفرانس بازسازی عراق در کویت اعلام کرد که مجموعا 30 میلیارد دلار توسط کمک‌های مالی کشورهای شرکت کننده در کنفرانس، جمع آوری شده است. امیر کویت نیز در پایان نشست کنفرانس بازسازی عراق تاکید کرد که کشورش و جامعه جهانی در ارائه حمایت از عراق دریغ نمی کنند و بر امنیت این کشور تاکید دارند، چراکه امنیت آن امنیت کویت و منطقه است. متعاقب اعلام این آمار، ابراهیم جعفری وزیر امور خارجه عراق در کنفرانس خبری در حاشیه کنفرانس بازسازی عراق، نارضایتی خود را از کمک‌ها اعلام کرد. بر اساس گزارش خبرگزاری روداو، جعفری در این کنفرانس خبری اعلام کرد: «حجم کمک‌های گردآوری شده در عراق کمتر از میزان مورد نیاز آنها بوده و این مقدار از کمک (30 میلیارد دلار)، هر چند در بازسازی ساختار عمرانی و اقتصادی عراق نقش خواهد داشت اما به اندازه کافی نبوده و نیست.»
اراده مصمم تهران در توسعه همکاری‌ها با عراق
بدون تردید، مهمترین بُعد برگزاری کنفرانس بازسازی عراق را می‌توان در ارتباط با حضور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیات ایرانی همره او دانست. بر اساس گزارش خبرگزاری فارس، هیات ایرانی از همه طرف‌هایی که در این روند شرکت خواهند کرد خواست، اهداف کوته‌بینانه سیاسی و انگیزه‌ها و پیش شرط‌های ژئوپلیتیک را کنار بگذارند و بر کار عظیم پیشرو که در نهایت به سود منافع تمامی خواستاران ثبات در منطقه و ماورای آن خواهد بود، متمرکز شوند. همچنین، در این سخنرانی تاکید شد: «ایران مشتاق کمک به مردم و دولت عراق برای ایجاد یک کشور با ثبات و توسعه یافته در مرزهای خود است. تمامی کنشگرانی که احساس مسئولیت دارند، باید به تنوع سیاسی و فرهنگی در عراق گردن نهند و در جهت توسعه اجماع ملی در آن کشور به عنوان مهمترین پیش‌شرط برای موفقیت در بازسازی عراق بکوشند.»
همچنین در سطحی دیگر، وزیر امور خارجه ایران روز سه شنبه (25 بهمن 1396) با حیدر العبادی نخست وزیر عراق دیدار داشت. در این دیدار محمد جواد ظریف گفت: همان‌گونه که ایران در مبارزه علیه تروریست‌ها در کنار دولت و مردم عراق بوده، در بازسازی این کشور نیز از هیچ گونه همکاری و مشارکت دریغ نخواهد کرد و عراق را یک شریک مهم سیاسی و اقتصادی می‌داند. وی همچنین مشارکت شرکت‌های ایرانی در عملیات بازسازی عراق و اجرای پروژ‌ه‌های عمرانی را حائز اهمیت و قابل تقدیر دانست. در همین دیدار، وزیر خارجه ایران افزود: با توجه به علاقه مردم و بنگاههای اقتصادی و تجاری ایرانی به حضور در عراق امیدواریم حجم مناسبات به ویژه در زمینه‌های اقتصادی و تجاری دو کشور جهش قابل توجهی داشته باشد. ایراد این گفته‌ها نشان می‌دهد که همانند تمامی سال‌ها بعد از 2003 ایران در حمایت از دولت و ملت عراق کوتاهی نخواهد کرد و مصمم است که مناسبات خود را با عراق گسترش دهد.
سرمایه گذاری، اسب تروای نفوذ در عراق
علاوه بر ایران، دیگر بُعد مهم از سرمایه‌گذاری و کمک در کنفرانس بازسازی عراق را می‌توان در ارتباط با کشورهای منطقه غرب آسیا دانست. بر اساس گزارش‌های منتشر شده در روز پایانی این کنفرانس مولود چاووش اغلو وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که کشورش 5 میلیارد دلار را در قالب قرض و طرح‌های عمرانی- تولیدی برای عراق پساداعش آماده کرده است. همچنین، کشور عربستان سعودی اعلام کرد: «مبلغ 1 میلیارد دلار در عراق سرمایه‌گذاری و 500 میلیون دلار را در زمینه حمایت از بخش صادرات اقتصادی این کشور سرمایه‌گذاری میکند. همین‌طور کشور قطر، 1 میلیارد دلار را به عنوان سرمایه‌گذاری و قرض به عراق بخشید. امارات متحده عربی وعده داد که500 میلیون دلار سرمایه‌گذاری و کمک به عراق خواهد داشت. قبل از این نیز کویت که خود میزبانی و ابتکار عمل تشکیل این کنفراس را عهده دار بود اعلام کرد که حدود 2 میلیارد دلاری را برای صرف در طرح‌های عمرانی کشور عراق، در قالب کمک بلاعوض و قرض، به دولت عراق اختصاص خواهد داد.
هر چند این حجم از کمک‌ها تا حدود زیادی چشم‌گیر و قابل توجه هستند اما می‌بایست به واقعیت‌های پشت پرده نیز نظر داشت. در واقع اقدام بسیاری از کشورها برای سرمایه گذاری در عراق علاوه بر کسب منافع اقتصادی، با هدف تلاش برای گسترش نفوذ سیاسی نیز صورت می گیرد. برای مثال سعودی‌ها قصد دارند با دادن وعده‌های مالی سنگین عراق را در مسیر نزدیکی و ایجاد مناسبات تنگاتنگ با جهان عرب ترغیب کنند. بدون تردید، هدف اصلی سعودی‌ها و دیگر متحدان عربی آنها از کمک‌های سنگین به دولت عراق، می‌تواند دور کردن بغداد از ایران باشد. در واقع، آنها قصد دارند به حکومت مرکزی عراق این امر را بازگو کنند که این دولت‌های عربی بودند که آنها را در بازسازی عراق، همراه کردند و از این رو، می‌بایست حاکمان این کشور توجه بیشتری را به جهان عرب داشته باشند.
