الوقت ـ نتايج قطعي انتخابات مهم پارلماني تركيه در آخرين ساعات روز يكشنبه 17 خرداد ماه اعلام شد. شكست سنگين حزب حاكم عدالت و توسعه و به عبارت دقيق‌تر، رجب طيب اردوغان در اين انتخابات، مسئله‌اي است كه حقيقتا كمتر تحليلگري مي‌توانست آن را پيش‌بيني كند. تا پيش از اعلام نتايج، بيشتر تحليل‌ها با اين سمت و سو ارائه مي‌شد كه، حزب حاكم پس از پيروزي، براي تغيير نظام سياسي از پارلماني به رياستي نيازمند همه‌پرسي خواهد شد يا بدون همه‌پرسي به اين مهم دست خواهد يافت. اما اكنون دولت پس از 13 سال يكه‌تازي بايد به فكر تشكيل يك دولت ائتلافي لرزان يا حتي تجديد انتخابات باشد.
طبق قانون، اگر حزب عدالت و توسعه موفق به كسب 330 كرسي از 550 كرسي پارلمان مي‌شد، مي‌توانست با برگزاري همه‌پرسي و تغيير قانون اساسي، تغيير نظام سياسي تركيه از پارلماني به رياستي را كليد بزند تا بدين ترتيب باز هم بر قدرت اردوغان افزوده شود! طبق همين قانون، اگر اين حزب موفق مي‌شد 367 كرسي به دست آورد، مي‌توانست حتي بدون برگزاري اين همه‌پرسي بر بلندپروازي‌هاي خود در داخل و خارج اين كشور بيفزايد. اما نتايج اعلام شده، تمام محاسبات اردوغان و دولتش را به هم ريخت.
براساس نتايج اعلامي، حزب عدالت و توسعه حدود 41 درصد آرا را به دست آورده و به پيروزي رسيده است، يعني حدود 258 كرسي كه 18 كرسي كمتر از حد نصاب لازم (50 درصد كل آراء) براي تشكيل دولت است.
اما حزب حاكم تركيه چرا در اين انتخابات با چنين شكستي مواجه شد؟ و تبعات اين شكست چه خواهد بود؟
مي‌توان دلايل و پاسخ‌هاي متعددي براي چرايي وقوع اين شكست برشمرد اما بدون شك برخي سياست‌هاي داخلي و به ويژه خارجي اردوغان در حصول اين نتيجه، نقش موثرتري داشته‌اند كه در اين جا به 4 مورد از آنها اشاره مي‌شود.
1- همانطور كه اشاره شد، بخشي از پاسخ سوال نخست را بايد در «سياست‌هاي داخلي» اردوغان جست و جو كرد. اردوغان بخش قابل توجهي از مقبوليت مردمي‌اش را مديون سياست‌هاي اقتصادي و موفقيت‌هاي پر اما و اگر خود در اين حوزه است. پر اما و اگر از اين جهت كه، به اعتقاد بسياري از كارشناسان، رشد اقتصادي تركيه در سالهاي اخير صرفا يك رشد «حبابي» بوده كه در نتيجه سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي (FDI )حاصل شده است. كوتاه سخن اين كه، سرمايه‌هاي مستقيم خارجي باعث افزايش «مصنوعي» توليد ناخالص داخلي (GDP ) تركيه شده و جايگاه آن را در رتبه‌بندي‌هاي اقتصادي به صورت «كاذب» ارتقا داده است. اين رشد مصنوعي كه با تكيه بر سرمايه خارجي و نه توليد داخلي رخ داده، باعث رشد سرسام‌آور بدهي خارجي (External Debt ) تركيه هم شده و آن را اكنون به بدهكار‌ترين كشور منطقه تبديل كرده است. اما با همه اين احوالات، مردم تركيه احتمالا به دليل آگاه نبودن نسبت به اين مسئله، و صرفا به جهت مشاهده رشد - هرچند بادكنكي- اقتصاد كشورشان، به اردوغان متمايل شده بودند. اما لااقل انتخابات اخير نشان داد براي مردم تركيه، فقط اقتصاد ملاك نيست!
2- برخي اظهارنظرها، اقدامات و ژست‌هاي تبليغاتي عجيب و بعضا مضحكي كه طي ماه‌هاي گذشته از سوي اردوغان بروز يافت را هم مي‌توان در كنار ساير دلايل شكست اردوغان قرار داد. اقداماتي كه درست مثل تلاش وي براي تغيير نظام سياسي تركيه، نشان از قدرت‌طلبي اردوغان داشت. مي‌توان به جرات گفت، جهت همه اين تحركات به يك نقطه ختم مي‌شد و آن اين كه، اردوغان در روياي بازگرداندن امپراتوري عثماني سير مي‌كرد؛ يك نظام امپراتوري كه احتمالا شخص اردوغان در آن نقش امپراتور را داشته باشد! ساخت كاخ مجلل 615 ميليون دلاري با 1150 اتاق آن هم به اين بهانه كه، كاخ قبلي سوسك داشت! استقبال عجيب از محمود عباس در اين كاخ ( اردوغان در اين مراسم رسمي با حضور 16 بازيگر شمشير و نيزه به دست و با پوشش‌هايي كه بيشتر يادآور دوران عثماني بود، با محمود عباس عكس يادگاري گرفت.) تجاوز به خاك سوريه و نبش قبر سلطان سليمان عثماني را هم به اين سلسله رفتارها اضافه كنيد. سركوب وحشيانه اعتراض‌هاي خياباني، ماجراي ميدان استقلال و پارك گزي، انفجارهاي اخير در تجمع انتخاباتي مخالفان اردوغان در شهر دياربكر و ... مواردي هستند كه در كارنامه سياست داخلي اردوغان ثبت شده‌اند، مواردي كه بي‌شك در نتايج اين انتخابات بي‌تاثير نبوده‌اند.
3- اما بخش مهمتر و موثر‌تر مسئله، به تحولات منطقه‌اي و سياست خارجي دولت تركيه باز مي‌گردد. تركيه به رغم سياست اعلامي‌اش در حوزه خارجي، مبني بر صفر كردن تنش‌ها با كشورهاي منطقه، در حوزه سياست خارجي، همچون سياست داخلي، كارنامه قابل قبولي از خود به جاي نگذاشته است. تلاش براي سرنگوني نظام سوريه به هر قيمت ممكن و حمايت‌هاي پيدا و پنهان از تكفيري‌هاي وحشي براي رسيدن به اين هدف براي اردوغان و حزبش بسيار گران تمام شده است.
افشاگري‌هاي دقيقه نودي (چند روز قبل از آغاز انتخابات) روزنامه جمهوريت درباره كمك‌هاي تسليحاتي اردوغان به تروريست‌هاي تكفيري، تكذيب آن از سوي دولت و بلافاصله انتشار اسناد محكم اين كمك‌ها از سوي اين روزنامه، ديگر براي مردم تركيه شكي باقي نگذاشت كه، دست اردوغان در دست‌هاي خون‌آلود تكفيري‌ها است. واكنش داوود اوغلو پس از انتشار تصاوير ويدئويي اين كمك‌هاي تسليحاتي اين بود: «اين محموله‌ها را براي تركمان‌هاي سوري مي‌فرستاديم...اصلا به كسي ربطي ندارد كه داخل اين محموله‌ها چه بوده است.»!!!
4- ماجراي شهر كردنشين «كوباني» سوريه و اقدام ناجوانمردانه دولت تركيه در جلوگيري از فرار زنان و كودكان اين شهر كه با هجوم وحشيانه تروريست‌هاي تكفيري مواجه شده بودند را هم بايد در نظر داشت. تكفيري‌ها وقتي در حال تكه تكه كردن زنان و كودكان شهر كوباني بودند، شمار زيادي از مردم اين شهر با رساندن خود به مناطق مرزي تركيه، اجازه عبور خواستند اما ارتش تركيه نه تنها حاضر به كمك كردن به آنها نشد، بلكه با سركوب مردم، آنها را وادار به عقب‌نشيني كرد. بعدها برخي رهبران محلي كوباني فاش كردند، دولت تركيه كمك به زنان و كودكانشان را به «اعلان جنگ» آنها عليه بشار اسد مشروط كرده بود!
نبايد فراموش كرد كه در دوره‌هاي قبل، شمار زيادي از كردهاي تركيه به ويژه ساكنان دياربكر، بزرگترين شهر كردنشين تركيه به حزب عدالت و توسعه راي مي‌دادند. اما در اين دوره اوضاع كمي فرق كرد. مثلا در انتخابات پارلماني 4 سال پيش، از 11 كرسي نمايندگي دياربكر، شش كرسي نصيب حزب عدالت و توسعه شد اما در اين دوره تنها يك كرسي نصيب حزب حاكم شد. در اين دوره كردها حتي موفق شدند براي نخستين بار، تحت عنوان حزب دموكراتيك خلق‌ها 13 درصد كرسي ها(حدود 82 كرسي) را آن هم تحت عنوان يك «حزب» نه «مستقل»، از آن خود كنند. كردهاي تركيه با اين كار انتقام خون ساكنان كوباني را هم گرفتند.
بدون شك اين شكست، تبعاتي در داخل و خارج اين كشور به همراه داشته و سياست‌هاي داخلي و خارجي تركيه را دستخوش تحولاتي خواهد كرد. به نظر مي‌رسد، شكست تلخ و پيروزي‌نماي اردوغان در اين انتخابات، نه تنها باعث خواهد شد، وي از توهم احياي امپراتوري عثماني خارج شود، بلكه از بلندپروازي‌هاي منطقه‌اي وي نيز خواهد كاست. طبيعتا اردوغان با يك دولت ائتلافي، نخواهد توانست همچون گذشته در منطقه جولان دهد. اين شكست تاريخي مي‌تواند جلوي ماجراجويي‌هاي تركيه در سوريه را تا حدود زيادي بگيرد. از اين به بعد سوريه مي‌تواند اميدوار باشد، مناطق و شهرهايش، با كمك‌هاي مالي، لجستيكي و نظامي تركيه سقوط نمي‌كند و جلوي سرازير شدن تكفيري‌ها از مناطق مرزي تركيه تا حدود زيادي گرفته مي‌شود.
حذف تركيه از معادلات جنگ سوريه، كمك بزرگي خواهد شد براي سوريه و مقاومت منطقه. شايد بعد از كردهاي تركيه، مردم سوريه خوشحالترين افراد از نتايج اين انتخابات باشند. شايد كمي خوش بينانه به نظر برسد اما، اين شكست مي‌تواند بر نفوذ و محبوبيت ايران در منطقه نيز بيفزايد. همانطور كه كمك‌هاي سردار محبوب ايراني در نجات مردم مظلوم كوباني، جرف الصخر، آمرلي و .... بر محبوبيت كشورمان بين مردم منطقه از جمله اكراد افزود. تا آنجا كه اين سخن در ميان مردم مظلوم مناطق ياد شده دهان به دهان نقل مي‌شود كه ايران نشان داد اسلام حقيقي چيست و چه كساني پيرو واقعي سنت پيامبر اسلام(ص) هستند.
جعفر بلوري
