تهدیدات لفظی ترامپ علیه کره شمالی جهان را به آستانه جنگی هستهای کشیده است و این خود دال بر عدم موفقیت نهادهای مقابله با سلاح هستهای بعد از جنگ سرد میباشد. لذا سخن گفتن از یک کمپین مقابله با سلاح هستهای به مثابه برنده جایزه صلح نوبل صرفا پنهانسازی این عدم موفقیتهاست و از همین منظر است که انتخاب کمیته صلح نوبل معنا دار به نظر میرسد.
الوقت - جایزه صلح نوبل جایزه سالانهای است که از سال 1901 تا کنون، با هدف تقدیر از شخص، موسسه یا یک نهاد ملی و بینالمللی که نقشی بزرگ را در ایجاد و پیشبرد صلح ایفاء کردهاند، اعطاء میشود. بر اساس وصیت آلفرد نوبل این جایزه میبایست «به کسی داده شود که بهترین یا بیشترین کوشش را در راه برادری ملل، انحلال یا کاهش ارتشها یا تشکیل و ترغیب کنفرانسهای صلح کرده باشد.» اما آنچه که در عمل تا کنون شاهد بوده ایم بهطور ملموس بر خلاف هدف اصلی این جایزه، در موارد قابل توجهی افراد و موسساتی برنده شدهاند که نه تنها در پیشبرد صلح نقشی نداشته، بلکه در کشتار هزاران انسان و ایجاد تنش در سطح جامعه جهانی موثر بودهاند. برای نمونه میتوان به اهدای جایزه صلح نوبل به هنری کسینجر وزیر امور خارجه سابق ایالات متحده آمریکا در سال 1973 اشاره کرد. در حقیقت کسینجر بر اساس تمامی مستندات تاریخی نه تنها بانی صلح نبوده، بلکه عامل نابودی جان میلیونها انسان در سطح جهانی بوده است. همچنین شیمون پرز و اسحاق شامیر از اسرائیل و انور سادات از مصر نیز موفق به کسب این جایزه شدند.
با این تفاسیر، در روزهای گذشته در میان 318 نامزد جایزهی صلح نوبل امسال به شکلی معنادار، نام نهاد «کمپین بینالمللی حذف سلاحهای هستهای» به اختصار ICAN به عنوان برندهی جایزه صلح نوبل 2017 اعلام شد. لازم به ذکر است در میان نامزدها 215 شخص و 103 سازمان حضور داشتند. کمیتهی صلح نوبل دلیل این انتخاب را فعالیتهای این نهاد برای جلب توجه جامعه جهانی به سمت پیامدها و مخاطرات فاجعهبار هرگونه استفاده از سلاحهای هستهای و همچنین تلاشهایی که در راستای دستیابی به معاهدهای برای منع گسترش سلاحهای هستهای در سال 2017 انجام داده اعلام کرده است. اما با نگاهی اجمالی به وضعیت کشورهای دارنده سلاح هستهای همچون کرهی شمالی و رژیم صهیونیستی میتوان دریافت که نه تنها به جهانی فارغ از سلاحهای هستهای نزدیک نشدهایم، بلکه ضمن افزوده شدن به شمار دارندگان این سلاح، بیش از گذشته ، جهان در خطر استفاده از سلاح هسته ای قرار گرفته است.
علاوه بر این، با مشاهده تاریخچهی فعالیت های کمپین بینالمللی حذف سلاحهای هستهای ICAN متوجه میشویم که این نهاد صرفا ابزاری سیاسی در دست قدرتهای غربی برای رسیدن به منافع خود در سطح بین المللی بوده است. در واقع این کمپین ائتلافی غیر دولتی و مردم نهاد، متشکل از حدود 450 سازمان همکار در 100 کشور جهان میباشد که در سال 2007 در استرالیا رسما آغاز به کار کرد. لازم به ذکر است مقر کنونی این نهاد در سویس قرار دارد. این نهاد در کشورهای خاورمیانه مانند ایران، لبنان، پاکستان، فلسطین و یمن فعالیت دارد. گستره فعالیت این کمپین در میان کشورهای مختلف دامنه بازیهای سیاسی قدرتهای هستهای جهان، همچون ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی را افزایش میدهد و به جای تمرکز بر خلع سلاح کشورهای دارنده سلاحهای هستهای سعی در فضاسازی در افکار عمومی علیه دستیابی کشورهای دیگر به فناوری صلح امیز هستهای دارد.
علاوه براین تحرکات اخیر کره شمالی و تنشهای شکل گرفته میان ترامپ و کیم جونگ اون که اساسا مبدل به کارزار عرض اندام قدرت هستهای شده است سوژه خوبی برای فعالیت نهادهای مقابله با سلاح هستهای همچون کمپین ICAN است اما این نهادها به جای پرداخت دقیقتر و بیشتر به مسائلی که مستقیم و غیر مستقیم به مسئلهی سلاح هستهای در آمریکا و رژیم صهیونیستی مربوط میشود در راستای بازیهای سیاسی این دو کشور عمل میکنند. تهدیدات لفظی ترامپ علیه کره شمالی جهان را به آستانه جنگی هستهای کشیده است و این خود دال بر عدم موفقیت نهادهای مقابله با سلاح هستهای بعد از جنگ سرد میباشد. لذا سخن گفتن از یک کمپین مقابله با سلاح هستهای به مثابه برنده جایزه صلح نوبل صرفا پنهانسازی این عدم موفقیتهاست و از همین منظر است که انتخاب کمیته صلح نوبل معنا دار به نظر میرسد.
افزون بر این، میتوان به مسائل دیگری اشاره کرد که برعدم موفقیت نهادهای دولتی و غیر دولتی غربی در مقابله با سلاحهای هستهای دلالت میکند. به عنوان مثال هنوز یکی از مهمترین مسائلی که در این رابطه مطرح است عدم عضویت کشورهای دارنده سلاح هستهای به NPT میباشد. عدم عضویت رژیم صهیونیستی به عنوان یکی از کشورهای که در جنگهای دهههای اخیر خاورمیانه به صورت مستقیم و غیر مستقیم نقش داشته است خطر بالقوه استفاده از سلاح هستهای را همواره گوشزد میکند اما این مسئله، هیچگاه از سوی چنین نهادهایی انعکاس لازم را نمییابد و اساساً عمده فعالیت این گروهها در جلوگیری از دستیابی کشورهای دیگر به سلاح هستهای متمرکز است.
هرگونه تلاشی در جهت مقابله با توسعه ، تکثیر و استفاده از سلاحهای هسته ای باید صادقانه ، فراگیر و بدون تبعیض باشد. استفاده ابزاری و سیاسی از این مسئله، مشکلی را حل نخواهد کرد. در صورت تداوم این روند و کوتاهی در این امر، سرانجام، خسارت سنگینی به جامعه بشری وارد خواهد شد.