دور هفتم مذاکرات ژنو میان گروه‌های معارض و دولت قانونی سوریه (19 تیر 1396) در حالی به پایان رسید که هیچ چشم‌انداز مثبتی در فردای این مذاکرات به چشم نمی‌خورد چرا که نیروهای معارض بیش از آنکه به حذف گروه‌های تروریستی بیندیشند و مذاکرات را در این چارچوب پیش ببرند در پی حذف بشار اسد از قدرت بودند.
تحولات اخیر سوریه که در پی آن تروریست‌ها در بسیاری از مناطق شکست خورده و شهرها و روستاهای تحت اشغال خود در السخنه، تدمر، حمص و دیرالزور سوریه را یکی پس از دیگری به نیروهای مردمی و ارتش سوریه واگذار می‌کنند رژیم سعودی را ناچار به تغییر موضع کرده است. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان اخیراً (15 مرداد 1396) در دیدار با ریاض حجاب، رئیس هیئت عالی مذاکره‌کننده گروه‌های مخالف دولت سوریه از وی خواسته تا بر اساس متغیرات میدانی سوریه سقف مطالبات معارضان را کاهش دهد.
وزیر خارجه عربستان به مخالفان سوریه تأکید کرده که موضوع برکناری بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه منتفی شده و مخالفان باید شرایط سیاسی خود را با وضعیت موجود تطبیق دهند. عادل الجبیر در این دیدار ضمن ابراز تأسف از عقب‌نشینی عربستان از موضع برکناری بشار اسد تنها به این اکتفا کرد که تغییر موضع عربستان نسبت به بحران سوریه برگرفته از تغییر موضع قدرت‌های بزرگ است. روزنامه الکترونیکی رأی الیوم با تأکید بر اینکه جایگاه بشار اسد بیش‌ازپیش محکم شده است، در مقاله‌ای نوشت که جبیر به معارضان سوریه تأکید کرده که اسد در قدرت باقی است و باید با او راه بیایید. این روزنامه لندنی در تحلیلی از چرخش موضع عربستان در قبال سوریه نوشت، آنچه معارضان نمی‌دانند این است که کشورهای خلیج‌فارس اراده‌ای از خود ندارند و تصمیم‌گیرنده قدرت‌های بزرگ هستند.
قرار است موضع رسمی دولت عربستان در ماه اکتبر آینده در جریان نشست فراگیر گروه‌های مخالف دولت سوریه در ریاض رسماً به آنان ابلاغ شود. این امر شگفتی مخالفان دولت سوریه را به دنبال داشت تا جایی که رهبران برخی جریان‌های مخالف دولت سوریه اعلام کردند که به‌زودی صحنه مبارزات را ترک خواهند کرد .
همچنین اخیراً آمریکا نیز با مشاهده وضعیت متزلزل گروه‌های معارض سوریه تصمیم به عبور از آنها گرفته است. با تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر توقف برنامه آموزش یگان‌هایی از نیروهای ارتش آزاد سوریه و تسلیح آن، معلوم بود که جایگاه اسد در رأس قدرت در سوریه از هر زمان دیگری طی سال‌های گذشته محکم‌تر شده است. عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در تحلیلی در روزنامه فرامنطقه‌ای رأی الیوم نوشت که دولت آمریکا رسماً اعلام کرده که از معارضان سیاسی و مسلح سوری دست شسته است زمانی که تصمیم گرفت پرونده برنامه سری سازمان اطلاعات مرکزی برای تسلیح این معارضان و حمایت از آنها را ببندد. تلاش‌های شش‌ساله سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا در آموزش و تسلیح گروه‌های مسلح سوری در پایگاه‌هایش در اردن و ترکیه و حتی داخل سوریه صدها میلیون دلار برای آمریکا هزینه به همراه داشته است اما در رسیدن به هدف اعلام‌شده‌اش یعنی براندازی نظام قانونی سوریه موفق نشده است.
همچنین طی روزهای اخیر منابع سوری از ادامه شکاف میان ائتلاف معارضان سوری و بازگشت «بسام الملک» به دمشق خبر داده‌اند. این در حالی است که هیئت اقدام ملی دمکراتیک در دمشق از بازگشت محمد بسام الملک به پایتخت سوریه و ملحق شدن به صفوف آن استقبال کرد. میس الکریدی یکی از مسئولان این هیئت گفت: بسام الملک تصمیم به بازگشت به کشور را گرفته است و ما منتظر رسیدن وی به دمشق هستیم. الکریدی بیانیه‌ای را منتشر کرد که به دست خط بسام الملک است.
در این بیانیه آمده است: به مردم سوریه دوست‌داشتنی؛ پس از هفت سال از اقامت من در خارج از کشور به حجم توطئه‌ها آمریکا و غربی و منطقه‌ای آگاه شدم. توطئه‌هایی که با هدف تجزیه سوریه و نابودی ارتش سوریه برای خدمت به طرح آمریکایی-صهیونیستی است. من پایبندی خود را به وحدت و تمامیت ارضی سوریه اعلام می‌کنم و مخالف همه طرح‌های تجزیه‌طلبانه اعم از فدرالی و خودمختاری هستم. من بر ضرورت بسط سیطره دولت سوریه بر تمامی اراضی کشور پایبندم و حامی ارتش سوریه ضد تروریسم هستم.
در این بیانیه وی خروج خود از به اصطلاح ائتلاف معارضان سوری و بازگشت به سوریه را اعلام کرده است.
پایان بی‌نتیجه نشست دو روزه مخالفان دولت سوریه در ریاض (30 و 31 مرداد 1396) هم از دیگر نشانه‌های بروز شکاف در بین معارضان سوریه است چرا که طبق اعلام خبرگزاری فرانسه شرکت‌کنندگان در این نشست نتوانستند در مورد آینده بشار اسد به موضع واحدی برسند و اختلافات در بین موافقان باقی ماندن بشار اسد بر سر قدرت و مخالفان وی به بالاترین سطح رسیده است. بعدازآنکه معارضان در نشست پیشین ژنو نتوانستند به اجماعی برسند، استفان دی‌میستورا، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه از معارضان خواست هیئتی متحد تشکیل دهند که با کارشکنی هیئت ریاض به شکست انجامید. اختلافات اخیر در محور عربستان-قطر-ترکیه پس از آ؛از تنش در روابط چهار کشور عربی با قطر نیز در عقیم ماندن تلاش‌های معارضان تأثیرگذار بوده است چرا که هر کدام از این کشورها در روند مذاکرات در راستای رسیدن به اهداف خود عمل می‌کنند و همسویی در مواضع آنها به چشم نمی‌خورد و تلاش می‌کنند گروه‌های نزدیک به خود را تقویت کنند. همین عامل در ایجاد اختلاف در داخل گروه‌های معارض تأثیر بسزایی داشته است.
تحولات هفته‌ها و روزهای اخیر در صحنه میدانی سوریه، عرصه مانور و جولان را برای گروه‌های معارض سوری بیش‌ازپیش تنگ کرده و آنها را از رسیدن به هدف تغییر حکومت در سوریه ناکام گذاشته است. این ناکامی‌ها، بسیاری از معارضان را به این نتیجه رسانده که فعالیت‌هایشان مثمر ثمر نبوده و حتی حامیان دیروزشان نیز از آنها دست کشیده‌اند. با ادامه این روند و در نتیجه افزایش و تثبیت قدرت دولت سوریه با آزادسازی مناطق بیشتر تحت اشغال تروریست‌ها، معارضان رفته‌رفته هر چه بیشتر به حاشیه رانده شده و به حداقل سهم خواهی ها از آینده سوریه راضی خواهند شد. هر چند با توجه به اقدامات و مواضع گذشته این گروهها در مخالفت با نظام قانونی سوریه و ایستادن در برابر اراده مردم این کشور، گروه‌های مذکور مقبولیتی در بین مردم نداشته و نگاه افکار عمومی به آنها نگاهی خائنانه و منفی است.
مصطفی رنجبر محمدی
