سوریه که اهمیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک خاصی در منطقه غرب آسیا دارد به جولانگاه غرب و کشورهای متحد آن تبدیل شد که در راس آن ایالات متحده بود. این کشورها تلاش پیگیر و مستمر در جهت اعمال فشار و ساقط کردن حکومت اسد را دنبال کردند که به نوعی می‌توان گفت جنگ تمام عیار را به این کشور تحمیل کردند اما با ورود متحدان اسد و سوریه در این عرصه و اعلام حمایت رسمی و علنی از دولت و ملت سوریه و اضافه شدن مسکو به عنوان هم پیمان دولت سوریه شاهد تغییرات چشمگیری در صحنه میدانی و سیاسی بوده‌ایم.
از جلوه های بارز تحولات سوریه پیچیدگی اوضاع در این کشور است که در قالب انگیزه های غرب و متحدان منطقه ای آن خواستار سقوط نظام حاکم سوریه جلوه کرد. در این راستا کنش‌های ناشی از ترکیب این مولفه ها یعنی هم گرایی، واگرایی، نزاع، رقابت، بحران و ثبات، مباحث مرتبط با واقعیت‌های سوریه بودیم. در مقابل متحدان سوریه سعی کردند با تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه در مرحله اول و ایجاد فضای صلح در مرحله بعد و شکل دادن به پتانسیل و ظرفیت ضرورت گفت‌وگو، دولت ترکیه را نیز در این عرصه وارد میدان کنند. بر همین اساس بین سه کشور ایران، روسیه و ترکیه گفت‌وگو هایی تحت عنوان مذاکرات صلح برای سوریه در حال انجام و پیگیری است.
این مذاکرات به خصوص از زمانی کنار رفتن داوود اوغلو و حضور ییلدریم به جایگزینی او حرکت رو به رشدی داشته و مواضع ترکیه در قبال سوریه را به تدریج تغییر داد. این در حالی بود که پس از سرنگونی جنگده روسیه، اردوغان در تنگنای واقعی قرار گرفت و ناتو نیز در این وضعیت سخت، او را تنها رها کرد.
از سوی دیگر کودتای نافرجام در ترکیه چشم اردوغان را به خطرات و تهدیدات واقعی علیه کشورش در سطح داخل و خارج باز کرد؛ در نتیجه وی به تدریج سیاست جدیدی در ترکیه اتخاذ کرد که در صدر آن تغییر موضع سرسختانه در قبال سوریه و بشار اسد بود، تا جایی که او از لزوم پایان جنگ در سوریه سخن گفت و به نقش و اهمیت بشار اسد در مرحله انتقالی اشاره کرد. نکته قابل ملاحظه اینکه روابط ترکیه با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به ویژه عربستان آشکارا سرد شده و در مقابل شاهد گرمی روابط میان ایران و ترکیه از جمله دیدارهای دوجانبه میان مقام‌های این دو کشور در سطح وزیران خارجه خواهیم بود.
با این حال نشست سه جانبه اخیر میان ایران، روسیه و ترکیه که طبق برنامه اعلام شده هفته آینده در تهران برگزار خواهد شد افق های روشنی را نشان می دهد. به نظر می رسد نگاه سه کشور در این نشست هماهنگ باشد و مذاکرات بر توقف آتش بس متمرکز خواهد شد تا به این ترتیب همه گروهها بتوانند به فرایند آشتی ملی در سوریه بپیوندند. این به آن معنا است که معارضان از سلاح خود دست کشیده باشند. البته مخالفان تاکید کرده اند که مذاکرات آستانه ششم که در آینده نزدیک برگزار خواهد شد صرفاً بر آتش بس متمرکز خواهد بود.
در همین حال استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل که ریاست هیات سازمان ملل در مذاکرات آستانه را برعهده دارد، ابراز امیدواری کرده است که مذاکرات اساسی برای حل سیاسی شکل بگیرد. این مذاکرات در حالی دنبال می شود که ارتش سوریه از لحاظ میدانی قدرت برتر محسوب شده و روابط روسیه و آنکارا بعد از یک دوره تنش به هم نزدیک شده است. این در حالی است که نزدیکی روابط دیپلماتیک میان ترکیه و روسیه و دیگر کشورهای منطقه به مدد اعلام آتش بس که متحدان سوریه در برقراری آن نقش مهمی داشته اند به دست آمده است. مسکو و آنکارا بعد از آنکه یک دوره کوتاه تنش در روابط با یکدیگر که بر سر سقوط جنگنده روسی توسط جنگنده های ترکیه به وجود آمد، در حال حاضر در حال همکاری با یکدیگر علیه تروریست ها هستند و روسیه پوشش هوایی موردنیاز نیروهای ترکیه در مبارزه با تروریسم را تامین می کند.
مذاکرات آستانه نخستین مذاکره‌ای است که زیرنظر ایران، روسیه و ترکیه به دور از هر گونه نقش آفرینی از سوی واشنگتن برگزار می شود.
حسین گودرزی
