خواب خوش ترامپ در مورد روسیه خیلی زود به کابوس تبدیل شد. هرچند امید می رفت که با روی کار آمدن وی به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا، فضای جدیدی در روابط واشنگتن و مسکو پدید آید، اما وارد آمدن اتهامات جدی به ترامپ و تیم وی در زمینه مداخله روس ها به نفع وی در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا، باعث افزایش حساسیت ها درباره این مساله شد.
نه تنها روسیه و امریکای بعد از ترامپ به ماه عسل نرفتند بلکه روابط آنها با اقدامات سنای امریکا و همراهی مجلس نمایندگان پیچیده تر از گذشته گردید. از این رو طرح های جدیدی در سنای امریکا برای تحریم روسیه به بهانه موضوع دخالت روسیه در انتخابات امریکا در پیش گرفته شد.
موضوع تحریم های جدید امریکا در حقیقت در ابتدا علیه ایران در سنای امریکا شکل گرفته بود اما در آخرین لحظات نام روسیه هم به آن ضمیمه شد. تحریم روسیه بخش‌های مختلفی مانند اقتصاد، کشتیرانی، معدن، فلزات، راه‌آهن و... را هدف قرار داده است. اشخاصی که حملات سایبری را از سوی دولت روسیه انجام داده اند نیز با تحریم‌ها مواجه شده اند.
اروپایی ها معتقد هستند این طرح با در نظر گرفتن مسائل داخلی امریکا و بدون نگاه به تبعات بین المللی آن تنظیم شده است و از این رو خود را آماده واکنش به این تحریم‌ها درصورت تاثیرگذاری آن بر قرارداد شرکت‌های اروپایی می کنند. در این باره در بخشی از دستور جلسه نشستی که قرار است روز چهارشنبه در کمیسیون اروپا شکل گیرد، آمده است که بروکسل باید آمادگی داشته باشد تا چنانچه تحریم‌ها برضد روسیه، بدون در نظر گرفتن نگرانی‌های اتحادیه اروپا تصویب شد، ظرف چند روز به آن واکنش نشان دهد.
این متن تاکید می‌کند که دولت آمریکا باید به صورت علنی یا کتبی به اتحادیه اروپا اطمینان بدهد که تحریم‌ها، سد راه منافع شرکت‌های اروپایی نخواهد شد. از دیگر گزینه‌های مطرح شده در کمیسیون اروپا، استفاده از راه‌های قانونی برای منع تحمیل تحریم‌های آمریکا به کشورهای اروپایی و همچنین به کارگیری اقدامات تلافی جویانه است.
کمیسیون اروپا تاکید می‌کند که اینگونه اقدامات می‌تواند روی تعداد زیادی از شرکت‌های اروپایی که مشغول تجارت قانونی با نهادهای روسی در زمینه‌های مختلف ریلی، مالی، معدن، کشتیرانی و دیگر زمینه‌ها هستند، تاثیر بگذارد.
براساس این گزارش، کمیسیون اروپا هشدار داده است که اعمال تحریم های کنگره آمریکا علیه روسیه می تواند تبعات ناخواسته و گسترده ای علیه تلاش های اتحادیه اروپا برای متنوع کردن منابع انرژی خود و کاهش وابستگی به روسیه داشته باشد.
اتحادیه اروپا در این باره ضمن هشدار درباره اقدامات کنگره آمریکا برای اعمال تحریم های بیشتر علیه روسیه از واشنگتن خواسته است تا هماهنگی خود را با شرکایش در گروه 8 حفظ کند؛ چرا که اعمال تحریم های یکجانبه علیه مسکو می تواند تبعات ناخواسته ای به همراه داشته باشد.
گروه 8 که بعد از کنار گذاشتن روسیه (بر سر مسائل پیش آمده در اوکراین) باید آن را گروه 7 نامید شامل 7 کشور قدرتمند اقتصادی است که نیمی از اقتصاد جهان را در دست دارند. بعد از حذف مسکو از گروه هشت کشور صنعتی جهان موسوم به گروه هشت، تاکید بسیاری بر زیان های متوجه طرفین شده و گفته می شد از دیدگاه دیپلماتیک این اقدام عاقلانه نیست چرا که در چارچوب گروه هشت، سران دولت های اروپایی، آمریکا و کانادا می توانند با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفتگو و برخی ابعاد این بحران را حل و فصل کنند. این در حالی است که آنها ترجیح داده اند این گفتگوهای دیپلماتیک قطع و روسیه از گروه هشت حذف شود.
همچنین در مسئله تحریم روسیه بعد از موضوع اوکراین نیز تاکید شده بود که این تحریم ها مانند یک شمشیر دو لبه است زیرا اتحادیه اروپا بیش از یک سوم گاز و سوخت موردنیاز خود را از روسیه وارد می کند بنابراین چنانچه تحریمی علیه روسیه اعمال شود عواقب آن به سرعت دامن اتحادیه اروپا را خواهد گرفت.
در حقیقت تحریم روسیه، تحریم غیرمستقیم اتحادیه اروپا هم هست زیرا این اتحادیه بلافاصله نمی تواند جایگزینی برای تامین سوخت و گاز طبیعی موردنیاز خود پیدا کند. در موضوع فشار بر روسیه بر سر موضوع کریمه، واشنگتن خواهان تحریم روسیه بود و به نظر می رسید دولت های اروپایی در سطح دیپلماتیک با این کشور همگام شده اند؛ اما هنگامی که مسئله تحریم های تجاری و اقتصادی مطرح می شود مخالفت می کنند زیرا معتقدند پیامدهای این تحریم ها نه تنها گریبانگیر مردم روسیه خواهد شد بلکه دامن شهروندان اتحادیه اروپا را نیز خواهد گرفت.
در حال حاضر اعضای گروه 7 مخصوصاً کشورهای اروپایی از جمله آلمان همراه با اتریش که روابط اقتصادی گسترده ای با روسیه دارند اعتراض شدیدی به تحریم روسیه توسط امریکا کرده اند و در یک بیانیه اعتراضی مشترک، تاکید کرده اند که تحریم‌های ضدروسی و جدید تایید شده از سوی سنای آمریکا قوانین بین‌المللی را نقض کرده، بر کمپانی‌های اروپایی اثر می‌گذارد و هدف اصلی‌اش برای نفع بردن بخش گاز و نفت آمریکا است. تامین انرژی اروپا مساله‌ای مهم برای قاره سبز است نه آمریکا. ما نمی‌توانیم این مساله را بپذیریم که کمپانی‌های اروپایی با این تحریم‌های ضدروسی دچار آسیب بشوند و در معرض خطر قرار گیرند.
در ادامه این بیانیه مشترک همچنین آمده است: تحریم‌ها یک ابزار سیاسی است که نباید آنها را به منافع اقتصادی مرتبط کرد. این تحریم‌ها بر اتریش، آلمان و سایر کشورهای اروپایی که با روسیه در پروژه‌های گازی چون «نورد استریم 2» همکاری دارند، اثر مخرب می‌گذارد.
از این رو گفته شده است تحریم‌های برون مرزی و غیرقانونی آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی دخیل در طرح روسی «نورد استریم 2» تاثیر بسیار منفی بر روابط اروپا و آمریکا خواهد داشت. تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه شامل جریمه علیه شرکت‌های کمک کننده به روسیه در استخراج نفت از ذخایر نفتی شمالگان، شیل یا دیپ واتر می‌شود. طرح «نورد استریم 2» طرحی برای انتقال سالیانه 55 میلیارد مترمکعب گاز از روسیه به آلمان است که بناست با گذر از مسیر دریای بالتیک به آلمان برسد و تا سال 2020 مورد بهره برداری گیرد.
سهام اصلی این طرح متعلق به شرکت دولتی گازپروم روسیه است، اما شرکت‌های آلمانی و اتریشی OMV، «یونیفر» و «وینترشل»، شرکت فرانسوی «انجی» و شرکت بریتانیایی - هلندی «شل» هم در این طرح بزرگ سرمایه‌گذاری کرده‌اند. مناسبات تجاری روسیه و اتحادیه اروپا که از زمان فروپاشی شوروی سابق شکل تازه‌ای گرفت در سال 2013 به اوج خود رسید، و مطابق گزارش وزارت خارجه روسیه در سال 2013 میلادی از مرز 417.7 میلیارد دلار گذشت.
اما بحران اقتصادی غرب و روسیه در کنار بحران اوکراین و تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه، لطمه سنگینی به مناسبات اقتصادی دو طرف وارد کرد، به گونه ای که در سال 2016 میلادی رقم مبادلات تجاری روسیه و اتحادیه اروپا به حدود 200 میلیارد دلار کاهش یافت.
در میان کشورهای اروپایی، آلمان بیشترین مناسبات اقتصادی را با روسیه داشته و دارد. مطابق آمارها حجم مبادلات آلمان و روسیه در اوج مناسبات دو طرف در سال 2013 میلادی 20 درصد از کل مبادلات روسیه با اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده و از مرز 80 میلیارد دلار فراتر رفته است.
به علاوه روابط آلمان با روسیه در کاهش مناسبات روسیه و اتحادیه اروپا کمتر از بقیه کشورهای اروپایی دچار تنزل شده و در سال 2016 میلادی آلمان با سهم 80 میلیارد دلاری در مبادلات 200 میلیارد دلاری اتحادیه اروپا با روسیه، 25 درصد از این مناسبات را از آن خود کرده است.
هرچند ترامپ به دلیل دور ساختن خود و تیمش از اتهام ارتباطات مخفیانه با روسیه، مخالفتی با موضوع تحریم های روسیه نخواهد کرد اما براساس لایحه جدید اگر ترامپ با این لایحه مخالفت کند باید گزارشی درباره دلایل مخالفت خود با این تحریم‌ها یا بخشی از آنها به کنگره ارائه داده و کنگره نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا دلایل ترامپ را پذیرفته یا رد کند.
به نظر می رسد این موضوع تبدیل به آزمونی برای ترامپ شده تا بتواند مناسبات خود با اروپا و روسیه از یک سو و همچنین مسائل داخلی امریکا را از سوی دیگر حل و فصل کند. در این چارچوب افزایش مناسبات مستقلانه با دیگر کانون‌های قدرت و اقتصاد جهانی نظیر روسیه، به عنوان فرصتی پیش روی اتحادیه اروپا، به ویژه آلمان قرار دارد. به همین دلیل تصویب و اجرای تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه درصورت تسری یافتن به شرکت‌های اروپایی شریک روسیه، فاز تازه‌ای از تنش در روابط دو سوی آتلانتیک را رقم خواهد زد، و روند استقلال اتحادیه اروپا از آمریکا را تقویت خواهد کرد.
محمد اکبری هشترودی
