بنابراین می توان گفت که ترامپ در ارائه این طرح، تنها منافع آمریکایی ها از طریق ممانعت از ورود مهاجران به غرب و همچنین تشدید روند مسلمان ستیزی را مدنظر قرار داده، و هیچ گونه رویکرد مثبتی برای بهبود اوضاع سوریه و سروسامان یافتن وضعیت آوارگان این کشور در طرح پیشنهادی وی دیده نمی شود.
الوقت- ناامنی در خاورمیانه، بزرگترین سیل آوارگان و مهاجران ناشی از جنگ پس از جنگ جهانی دوم در اواسط قرن بیستم تا کنون را پدید آورده است. در این میان، آوارگان سوری با بیش از 12 میلیون آواره که 4.9 میلیون نفر از آنها به خارج از سوریه مهاجرت کرده اند بیشترین سهم را از این آمار به خود اختصاص داده اند.
در حالی که وضعیت نابسامان اردوگاه های آوارگان در کشورهای مختلف و وخامت اوضاع انسانی در مناطق تحت اشغال تروریست ها، تلاشهای بشردوستانه ی بین المللی برای ایجاب دولتها به اتخاذ سیاست درهای باز نسبت به آوارگان و کمک به خاتمه درگیری ها با تشویق طرف ها به آمدن بر پای میز مذاکرات و نتیجتاٌ ایجاد شرایط مساعد برای بازگشت آوارگان به موطن خویش را شدت بخشیده است، دونالد ترامپ رییس جمهور جدید ایالات متحده خواستار بازگرداندن اجباری مهاجران به سوریه از طریق ایجاد مناطق امن در خاک این کشور شده است.
طبیعتاٌ نخستین پرسشی که در این رابطه محلی از اعراب دارد تشکیک در امکان اجرایی شدن ایجاد چنین مناطقی با عنایت به موانع و چالش های مهم موجود در مسیر این طرح همچون مخالفت سایر بازیگران تحولات سوریه با اقدام نظامی یکجانبه آمریکا است. اما به فرض پذیرش امکان تحقق طرح ترامپ برای ایجاد مناطق امن در خاک سوریه، میتوان با بررسی علل و پیامدهای احتمالی، رویکرد ترامپ برای حل بحران مهاجران را از دو حیث اخلاقی (بشردوستانه بودن) و کارکردی مورد بررسی قرار داد.
1.غلبه ی دیدگاه نژادپرستانه، ضدمهاجرتی و سودمندگرایانه در پی ریزی طرح ترامپ
دولت ترامپ را باید یکی از راستگراترین دولتهای محافظه کار در ایالات متحده در سده اخیر محسوب کرد که سیاست ها و دیدگاه های عوام گرایانه ی آن در ضدیت با اقلیتها و مهاجران یادآور فضای اجتماعی ضد روشنفکری و تفتیش عقاید دوران مک کارتیسم در دهه 50 است، با این تفاوت که در آن برهه تهدید کمونیست ها برای امنیت و آزادی شهروندان ایالات متحده برجسته سازی شده بود اما اکنون از خطر مشابه مسلمانان در دولت ترامپ سخن رانده میشود.
وی در دوران مبارزات انتخاباتی با شعار «تقویت مرزهای آمریکا» بر اتخاذ سیاست سختگیرانه نسبت به مهاجران در دولت خود تأکید بسیار داشت و با فرافکنی مسئولیت حملات تروریستی در کشورهای غربی را متوجه پناهندگان و آوارگان راه یافته به این کشورها میدانست. بنابراین می توان ماهیت انگیزشیِ ارائه ی طرح ایجاد مناطق امن در خاک سوریه را دیدگاه ضدمهاجرتی و مسلمان ستیز ترامپ تحلیل کرد، چنانکه یکی از نخستین قوانین به اجرا درآمده در دولت وی، جلوگیری از ورود اتباع 7 کشور مسلمان نشین از جمله سوریه به خاک آمریکا بوده است. لذا طرح ایجاد مناطق امن در سوریه را باید مکمل قانون مهاجرتی جنجال برانگیز دولت جدید آمریکا پنداشت و نه حاصل رویکردی بشردوستانه در ضرورت حل بحران آوارگان سوری.
از سویی دیگر با عنایت به انتقادات شدید ترامپ به عملکرد سیاست خارجی دولت اوباما در کاستن از قدرت تأثیرگذاری آمریکا در تحولات منطقه در رقابت با قدرت های دیگر مطرح در این عرصه، یعنی روسیه و ایران که بنابر اعتقاد ترامپ موجبات ناامیدی متحدان منطقه ای ایالات متحده از این کشور شده است – بویژه با چرخش ترکیه به سمت همکاری با محور اتحاد ایران و روسیه - می توان هدف از ارائه طرح ایجاد مناطق امن در سوریه را پیام دولت جدید آمریکا به متحدان و رقبای خود مبنی بر حضور فعال تر آمریکا در تحولات منطقه در آینده قلمداد کرد. مع الوصف رویکرد ابزاری به مسئله آوارگان در این طرح بر جنبه های اخلاقی و بشردوستانه غلبه ی محض دارد.
2.تشدید بحران
ایجاد مناطق امن در سوریه به وسیلهی آمریکا مستلزم حضور نظامی فعال تر این کشور در خاک سوریه خواهد بود. اما تجربه ی دو دوره اشغالگری آمریکایی ها در افغانستان و عراق نه تنها به کاهش تروریسم و ایجاد ثبات پایدار سیاسی در این کشورها نیانجامید بلکه به رشد افراط گرایی، ناامنی و آوارگان جنگی دامن زد.
پیامد دیگر رویکرد ترامپ تسهیل و مهیا کردن شرایط برای بهرهگیری گروههای تروریستی همچون داعش از ترویج دیدگاه تبعیض آمیز نسبت به مسلمانان در جذب آسیب دیده گان این دیدگاه بویژه در جوامع غربی خواهد بود.
بنابراین می توان گفت که ترامپ در ارائه این طرح، تنها منافع آمریکایی ها از طریق ممانعت از ورود مهاجران به غرب و همچنین تشدید روند مسلمان ستیزی را مدنظر قرار داده، و هیچ گونه رویکرد مثبتی برای بهبود اوضاع سوریه و سروسامان یافتن وضعیت آوارگان این کشور در طرح پیشنهادی وی دیده نمی شود.
