الوقت- روابط روسیه و آمریکا از دوران جنگ سرد تا کنون، در حالتی از تنش با رویکرد تهاجمی بین طرفین مواجه بوده است.
طبق نظریه رئالیسم تهاجمی که بر مبنای واقع‌گرایی تدوین شده است، آشوب‌زده بودن نظام جهانی باعث رفتار تهاجمی دولت‌ها در سیاست بین‌الملل می شود. واقع گرایی همچنین رویکرد عقلانیت را نیز به رویکرد تهاجمی اضافه کرده و دولت ها علاوه بر رویکردی تهاجمی با هوشیاری خاصی رفتارهای شان را برآیند سازی می کنند. مصداق بارز رویکرد تهاجمی در نظام بین الملل دو کشور آمریکا و روسیه هستند که بنابر منافع و راهبردهای نظامی و سیاسی به چنین رویکردی رسیده اند.
از تنش تا رویکردی مصالحه محور
روابط روسیه و آمریکا بعد از فروپاشی شوروی حالتی سینوسی داشته و این حالت نیز تابع شرایط نظام بین الملل بوده است. واشنگتن و مسکو در سال ۲۰۱۰ میلادی پیمان «استارت جدید» (پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک) را نهایی کردند و اجرای این پیمان از ۲۰۱۱ آغاز شده و انتظار می رود دست کم تا ۲۰۲۱ ادامه یابد، ولی طرح های پوتین و ترامپ برای تقویت زرادخانه های هسته ای می تواند قرادادهای بین دو طرف را تحت الشعاع قرار دهد. همچنین ورود روسیه به سوریه و بحران اوکراین سبب تنش های وسیعی بین دو کشور شد. قاطعیت روسیه در بحران اوکراین و سوریه نشان داد که نمی توان توانایی های مسکو را دست کم گرفت. روسیه که تا چند سال پیش سیاست مماشات در مقابل غرب را در پیش گرفته بود، در بحران اوکراین و سوریه به خوبی دریافت که کوتاه آمدن در مقابل غرب ممکن است به تضعیف این کشور منجر شده و تجربه شوروی تکرار شود.
بنابراین، پوتین تصمیم گرفت تا با همه توان در مقابل ناتو حاضر شود، زیرا ناتو به آرامی برای نفوذ در مرزهای روسیه خیز برداشته بود و سعی داشت مثل دوران جنگ سرد کمربند امنیتی به دور مرزهای روسیه کشیده و مسکو را مهار کند. ورود قدرتمند به بحران سوریه و برگزاری رزمایش های متعدد در قطب شمال و مدیترانه خط و نشان جدی به آمریکا و متحدانش بود که روسیه برای هر نوع ماجراجویی در اطراف مرزهای خود آماده است.
روی کارآمدن ترامپ و آینده بهبود روابط
دونالد ترامپ رییس جمهور منتخب آمریکا از زمان مناظرات انتخاباتی تا مقطع فعلی مواضع مثبتی نسبت به روسیه در پیش گرفته است. وی در طول مبارزات انتخاباتی گفت: ما لزوماً نباید دشمن یکدیگر باشیم. باید زمینه‌های مشترکی را براساس منافع مشترک پیدا کنیم. به عنوان مثال، روسیه نیز از تروریسم اسلامی ضربه خورده‌است. من معتقدم که کاهش تنش و بهبود مناسبات با روسیه فقط از یک موضع قدرتمند عملی است. تعقل حکم می‌کند که این دور خصومت باید پایان یابد. برخی می‌گویند روسها برخورد درستی نخواهند کرد. هدف من این است که آن را بسنجم.»
وی همچنین از حملات هوایی روسیه به تروریست ها در سوریه حمایت کرد و هدف اصلی آمریکا و روسیه را مبارزه با تروریسم عنوان کرد. در پاسخ به این اظهارت نیز پوتین گفت: ترامپ آدم بسیار درخشان و بدون هیچگونه شکی شخص با استعدادی است.
اخیراً نشریه پولتیکو نیز گزارش داده که میانجی روابط روسیه و آمریکا بعد ازانتخاب ترامپ، کسینجر بوده است. کیسینجر 93 ساله - به نوشته پالیتیکو- هم‌اکنون که ترامپ از در آشتی با روسیه در آمده خود را در موضع یک میانجی‌گر بالقوه قرار داده است. او به صورت خصوصی با ترامپ دیدار می‌کند و در محافل علنی از او تمجید می‌کند. از سوی دیگر حرف های متناقضی مطرح شده که کسینجر ارتباط نزدیکی با پوتین دارد. در حال حاضر، کیسینجر در کنار «استیون سیگال»، هنرپیشه آمریکایی و «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه احتمالی ترامپ در زمره معدود آمریکایی‌هایی به شمار می‌رود که به طور مکرر با پوتین دیدار می‌کند.
حال با توجه به مواضع دو طرف نسبت به رویکرد بهبود روابط این سوال مطرح می شود که آیا امکان وقوع روابط گسترده بین آمریکا و روسیه در دوران ریاست جمهوری ترامپ وجود دارد؟
احتمال برقراری رابطه سیاسی و حتی تعمیم به روابط اقتصادی و سایر حوزه ها بین مسکو- واشنگتن متاثر از متغیرهای مختلف است. این متغیرها برگرفته از نظام بین الملل و شرایط موجود در آن امکان سنجی می شود. بحران سوریه و رقابت های تسلیحاتی بین دو کشور دو متغیری است که می تواند، واگرایی جدی بین طرفین ایجاد کند. پوتین هفته گذشته در دیدار سالانه با فرماندهان دفاعی بار دیگر بر تقویت زرادخانه های هسته ای این کشور تاکید کرد و گفت که ارتش روسیه امروز می تواند از هر دشمن بالقوه ای قوی تر باشد، اما باید تسلیحات اتمی خود را تقویت کند. ساعاتی از اظهارات پوتین نگذشته بود که دونالد ترامپ، در صفحه توئیتر خود به سخنان پوتین پاسخ داد و نوشت، تا زمانی که «عقلانیت بر جهان» حاکم نشده است، آمریکا هم باید توان هسته ای خود را تقویت کند.
بنابراین دو متغیر بحران سوریه و رقابت تسلیحاتی می تواند سبب واگرایی دو کشور شود، اما عوامل مختلفی همچون ترکیب احتمالی کابینه ترامپ و گماردن افرادی با گرایشات روسی، مبارزه با تروریسم و تهدیدات مشترک همچون گروههای تروریستی سبب نزدیکی طرفین شود.
اما در مجموع و با درنظر گرفتن همه متغیرها و حوزه های رقابتی میان طرفین، می توان پیش بینی کرد که روابط مسکو – واشنگتن در آینده نزدیک دست خوش تغییرات محسوسی نشود و لابی های مخالف روسیه در آمریکا همچون آیپک از نزدیکی آمریکا به روسیه جلوگیری کنند.
