الوقت- پس از شکست آتش بس یک هفتهای میان مخالفان و نیروهای دولتی سوریه، طرفین درگیر جنگ با بهره‌گیری از توان نظامی و رسانه‌ای تمام تلاش خویش را در عرصه میدانی برای کسب پیروزی بکار بستند. در مورد دلایل عدم توافق میان واشنگتن – مسکو، دو بازیگر اصلی بحران سوریه، کارشناسان بر این عقیدهاند منطق بازی طرفین بر برد-باخت و با حاصل جمع صفر شکل گرفته است. روسیه پس از غافلگیری در بحران عراق و لیبی و تسلیم متحدان قبلی خویش زمینه ساز پیشروی بلوک غرب و بازوی نظامی آن، یعنی ناتو به شرق اروپا و خاورمیانه شده است.
اما این بار مرد آهنین کرملین برای حفظ تنها پایگاه سوق الجیشی خویش در خاورمیانه و تضمین منافع راهبردی روسها در دریای مدیترانه حاضر به امتیازدهی به رقیب نبوده و لذا حضور نظامیان روسیه در سوریه و همپیمانی با ایران و حزب الله لبنان، روند تحولات را با وجود چندین ماه ضعف نیروهای دولتی درقبال حملات مخالفین سوریه تغییر داده است. به طوریکه نیروهای مخالف تحت حمایت غرب در حلب و دیگر شهرهای سوریه با شدیدترین حملات ممکن روبروشده و چه بسا باخت و تسلیم شدن در جبهه حلب بعنوان دومین شهر و مرکز تجاری سوریه پس از از دست دادن حمص و حما به منزله باخت بزرگ و تغییر معادلات پیچیده آینده سیاسی سوریه قلمداد گردد. بنابراین حامیان غربی و عربی مخالفین دولت سوریه با اذعان به برتری نظامی دولت سوریه و حامیان منطقه ای آن تلاش دارند که مجددا با طرح آتش بس فوری در حلب با خرید زمان و مصالحه صوری زمینه ساز تقویت و برقراری توازن نظامی به ویژه در حلب گردند .
روسها چندین بار پای مذاکره و آتش بس با آمریکا رفتند ولی توقف نبرد و ترک مخاصمه فرصتی مجدد به نیروهای تندرو در قالب جبهه فتح الشام داده تا با تجدید قوای بیشتر و دریافت تسلیحات پیشرفته از غرب حملات خویش علیه مناطق تحت سیطره دولت را با توان نظامی بیشتر از سر بگیرند .
این درحالی است که طبق توافق قبلی میان مسکو- واشنگتن و آتش بس یک هفته ای قرار بود که آمریکایی ها با ارایه اطلاعات کافی از مقر نیروهای تروریستی جبهه النصره و گروههای وابسته به آن در مناطق درگیر به ویژه شهر حلب زمینه را برای همکاری بیشتر دو قدرت جهانی درمبارزه با تروریسم فراهم سازند.
روسها، آمریکایی ها را به بدعهدی و حمایت پنهانی از جبهه النصره متهم می سازند؛ در طرف مقابل، آمریکا نیز روسیه را به انجام حملات هوایی به شکل عمدی علیه نیروهای مخالف میانه رو در قالب نیروهای ارتش آزاد متهم می کند . فرسایشی شدن اوضاع سیاسی و وخیم تر شدن بحران انسانی در پی تدوام جنگ خونبار در حلب و دیگر مناطق درگیر باعث شده است که تنش های لفظی میان مقامات آمریکایی و روسیه بالا بگیرد .
تهدید آشکار جان کری مبنی بر بررسی گزینه های نظامی علیه نیروهای بشار اسد و اتهام ارتکاب جنایت جنگی در حلب به دلیل حمله به بیمارستان و مراکز غیر نظامی خشم مقامات کرملین را برانگیخت. بطوریکه سخنگوی کاخ کرملین خانم ماری زاخوا، ضمن رد این اتهامات اعلام کرد بایستی آمریکا بدلیل بحران افغانستان و عراق و ارتکاب عملی جنایت جنگی مورد محاکمه قرار گیرد .
از دیگر سو روسها برای غافگیر نشدن در قبال حملات هوایی آمریکا و متحدان پس از تجربه تلخ هدف قرار گرفتن سوخو 24 از سوی نیروهای ترک، این بار در اقدامی پیشدستانه ضمن استقرار سامانه اس 300 در پایگاه نظامی خویش در خاک سوریه علنا اعلام کردند که آماده واکنش جدی نظامی به هرگونه حمله احتمالی آمریکا هستند.
به نظرمی رسد که هرگونه اقدام غیر منتظره از سوی آمریکا و نیروهای همپیمان در دفاع از مخالفین بشار اسد می تواند پیامدهای وخیم تری برای سوریه و منطقه داشته باشد. در عرصه دیپلماسی هم روسها نشان دادند که در قبال فشارهای فزاینده غرب از طریق تشدید تحریم ها حاضر به انعطاف نیستند و وتوی طرح پیشنهادی فرانسه و انگلیس از سوی روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد بیانگر این موضوع است که مسکو با تحمل هزینه های نظامی واقتصادی فراوان بدلیل اتخاذ سیاست های خویش در سوریه و منطقه حاضر نیست به همین سادگی تسلیم خواست غرب شود. زیرا هرگونه عقب نشینی از مواضع به منزله از دست دادن نفوذ سنتی در ساختار سیاسی سوریه و کل منطقه خاورمیانه محسوب می شود فلذا از دید استراتژیست های روسی، هزینه های سنگین نظامی در سوریه و اتخاذ سخت مواضع دیپلماتیک در قبال غرب ایجاب می کند که روسیه آمادگی هرگونه اقدام غیر منتظره از طرف مقابل را داشته باشد .
در هر صورت بحران سوریه پس از شش سال جنگ خونین و فجایع انسانی به پیچ تاریخی خویش رسیده است؛ با توجه به نزدیکی انتخابات آمریکا و ماه های آخر حکمرانی اوباما در کاخ سفید، عده ای مواضع جنگ طلبانه اخیر دولت وی را بیشتر ژست تبلیغاتی و با هدف جلب آرا به نفع نامزد دمکرات ها خانم هیلاری کلینتون می دانند و بعید است با توجه به گرفتاری های نظامیان آمریکایی درعراق و افغانستان در مدت کم باقی مانده به انتخابات 2016 ریاست جمهوری این کشور، آمریکا به آتش افروزی بیشتر در سوریه و نیز نبرد مستقیم با روسیه اقدام کند .
داوداحمدزاده/ کارشناس مسایل منطقه خاورمیانه
