الوقت- مداخله نظامی ترکیه در منطقه جرابلس سوریه با شعار پاکسازی عناصر داعش از مناطق مرزی و تلاش برای اتخاذ تدابیر لازم در مسیر حفظ امنیت ملی ترکیه وتمامیت ارضی این کشور صورت گرفت، اما عقب نشینی غیرمنتظره داعش از جرابلس و استقرار نیروهای وابسته به آنکارا در این منطقه، نشان داد این عملیات نظامی از ابعاد گسترده تری برخوردار می باشد و اهداف ترکیه از این مداخله فراتر از گفتمان اعلامی مطرح شده از سوی مقامات این کشور که در تقابل با داعش خلاصه می شود، می باشد.
ابعاد مداخله نظامی ترکیه در شمال سوریه را می توان از دو زاویه مورد واکاوی و مداقه قرار داد:
بعد اول این مداخله نظامی در تلاش آنکارا برای جلوگیری از تشکیل کریدور کردی و اتصال مناطق کردی در شمال سوریه و ارتباط این مناطق با آبهای آزاد تعریف می شود. نامگذاری عملیات نظامی ترکیه به "سپر فرات" و تقابل هرچه بیشتر نیروهای وابسته به ترکیه با شبه نظامی های کرد مستقر در شمال سوریه یا همان یگان های مدافع خلق (YPG) در همین راستا تجزیه و تحلیل می شود.
در داخل پرانتز باید اشاره نمود یکی از مولفه های اصلی تشکیل کردستان و استقلال کردها دسترسی به منابع آبی آزاد می باشد که دسترسی آنها به کرانه های غربی رود فرات امکان تحقق این رویا را برای کردها فراهم می سازد اما مداخله ترکیه و شروع عملیات "سپر فرات" سدمحکمی در برابر این خواسته کردها بود؛ به هر حال کردها در صورت سیطره بر منابع آبی غرب فرات و منطقه جرابلس قادر به اتصال کانتون عفرین به کانتون کوبانی بودند و همین امر آرزوی آنها در خصوص دسترسی به آب های آزاد را محقق می ساخت.
ورود ترکیه به شمال سوریه واتخاذ رویکرد تقابلی در قبال شبه نظامیان کرد مستقر در این منطقه، به طور حتم با چراغ سبز امریکا بوده است وبرخی از ناظران این اقدام امریکا را امتیازی به ترکیه بعد از تنش در رابطه بین دو کشور در دوره پساکودتا وهمچنین ممانعت از فاصله گرفتن احتمالی آنکارا از واشنگتن می دانند؛ "جو بایدن" معاون رییس جمهوری آمریکا هفته گذشته و همزمان با سفر به آنکارا و دیدار با مقامات ترکیه به آنها درباره پشتیبانی آمریکا از عملیات علیه داعش در منطقه جرابلس، اطمینان داد اما چند روزی نگذشت که این موضع آمریکا از حمایت به هشدار و انتقاد "پیتر کوک" سخنگوی وزارت دفاع آمریکا درباره تشدید درگیری ها در این منطقه انجامید؛ تغییر لحن مقامات نظامی امریکا و به طور خاص مقامات وزارت دفاع این کشور در قبال ترکیه زمانی صورت گرفت که عملیات نظامی ترک ها و نیروهای وابسته به آن رنگ وبوی تقابل کردی به خود گرفت و یگان های مدافع خلق (YPG) در تیرس اهداف آنها قرار گرفتند وهمین مساله نگرانی پنتاگون را با خود به همراه داشت.
طبق گفته روزنامه نیویورک تایمز از زمانی که ارتش ترکیه با استفاده از جنگنده های اف 16 مواضع یگان های مدافع خلق (YPG) را در غرب فرات بمباران کردند، وزارت دفاع آمریکا این حملات را مورد انتقاد قرار داد.
نیویورک تایمز در ادامه اشاره می کند، حملات ارتش ترکیه در وهله اول با هدف حمایت و پشتیبانی از واحدهای نظامی موسوم به ارتش آزاد سوریه برای مقابله با داعش وطرد آنها از جرابلس صورت گرفت اما بعد از مدتی این نیروها در مسیر مقابله با یگان های مدافع خلق از مناطق اطراف جرابلس و روستاهای اطراف آن حرکت کردند.
در واقع نوع موضع گیری مقامات امریکا در قبال عملیات نظامی سپرفرات ترکیه، پس از حمله به مواضع کردهای سوریه و یگان های مدافع خلق تغییر نمود و رویکرد انتقادی به خود گرفت.
البته نیویورک تایمز در بخشی از گزارش خود از به وجود آمدن تنش در بین دو نهاد امنیتی امریکا یعنی سازمان سیا و پنتاگون خبر داده و گفته است؛ گروه های شورشی موسوم به ارتش آزاد سوریه مورد حمایت و پشتیبانی سازمان سیا و دیگر سازمان های اطلاعاتی آمریکا قرار دارند و "یگان های مدافع خلق" و شبه نظامیان کرد سوریه از سوی پنتاگون حمایت و پشتیبانی می‌شوند.
لذا به نظر می رسد امریکا از زمان شروع عملیات سپرفرات در منطقه شمال سوریه بین دو گزینه حمایت از عملیات نظامی ترکیه (متحد ناتویی) و ارتش آزاد سوریه از یک سو و پشتیبانی از شبه نظامیان کرد از سوی دیگر با یک سردرگمی وسرگردانی مواجه شده است.
طبق گفته برخی منابع امریکایی، واشنگتن برای مدیریت این تناقض هفته گذشته به شبه نظامیان کرد سوری هشدار داده که باید از مناطق اطراف رودخانه فرات عقب نشینی کنند و کنترل این مناطق را به نیروهای ارتش آزاد سوریه واگذار کنند.
در واقع آمریکایی‌ها بار دیگر در این قضیه سیاست چندوجهی و پیچیده وهمچنین منفعت طلبانه خود را که در شرایط سیال دارای برنامه ای تدوین شده در بعد زمانی و مکانی می‌باشد، نشان دادند و کردها را قربانی منافع خود نمودند.
به طور کلی در این بعد از مداخله نظامی ترکیه می توان گفت آمریکایی‌ها در حال حاضر برنامه‌ای برای تشکیل کریدور کردی در شمال سوریه حداقل در کوتاه‌مدت ندارند؛ اما از کارت کردها برای تنظیم معادلات خویش با سوریه، ترکیه، عراق و در صورت لزوم ایران استفاده خواهند کرد.
اما بعد دوم این عملیات که به مراتب دارای اهمیت بیشتری از بعد اول آن است، زمینه سازی ترکیه برای رسیدن به خواسته دیرینه خود که در ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه ترجمه می شود، می باشد. باید توجه داشت که بخش عمده نیروهای شرکت کننده در این عملیات نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوریه، ترکمن ها واعراب هماهنگ با آنکارا هستند، لذا نتایج این عملیات تا حدزیادی منافع ترکیه را تامین خواهد کرد. از طرف دیگر از ابتدا قرار بود این عملیات منحصر به منطقه جرابلس باشد اما در شرایط فعلی به نظر می رسد ترک ها به دنبال گسترش دامنه عملیات خود و رفتن به سمت منبج واتصال سیطره نظامی خود از جرابلس تا منبج می باشند؛ گفتنی است منطقه پرواز ممنوع که همواره از سوی ترک ها به عنوان یک خواسته های اصلی آنها مطرح می شده است، از لحاظ جغرافیایی شامل منطقه جرابلس تا منبج است ولذا به نظر می رسد ترک ها در حال حاضر به دنبال تحقق این جاه‌طلبی خود در شمال سوریه باشند که به طور حتم با مخالفت هایی از سوی روسیه، ایران وحتی غرب مواجه خواهد شد. در حال حاضر گفته می شود نیروهای تحت حمایت ترکیه موفق شده اند بعد از سیطره بر منطقه جرابلس با پیشروی به سمت منطقه منبج بر روستاهای اطراف این منطقه که در ده کیلومتری منبج قرار دارند، تسلط یابند.
ابراز نگرانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران نیز نسبت به تداوم حضور و استمرار عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه در همین راستا قابل تحلیل می باشد؛ وی ضمن محکوم کردن گسترش دامنه درگیری‌ها در شمال سوریه، این اقدام را که منجر به کشته شدن هرچه بیشتر انسان‌های بی‌گناه و غیر نظامی می‌شود، زیر سوال برد و از ارتش ترکیه خواست سریعا اقدامات نظامی خود در سوریه را متوقف کند.
به طور حتم بعد دوم عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه با مخالفت جدی روسیه، ایران وحتی غرب مواجه خواهد شد چرا که با ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه، کردها قربانی اصلی این اقدام خواهند بود و بعید است مقامات روسیه و حتی امریکا نسبت به این اقدام ترکیه چراغ سبز نشان دهند چرا که برگه کردی همواره به عنوان یکی از برگه های اصلی امریکا در بازی با بازیگران منطقه ای بوده است و کردها نیز همواره به امریکا به عنوان یک شریک بین المللی نگریسته اند و لذا بعید می رسد این اقدام ترکیه با موافقت غرب همراه شود.
البته مداخله نظامی ترکیه در شمال سوریه از ابعاد دیگری نیز قابل بررسی می باشد از جمله اینکه گفته می شود ترکیه با تخلیه جرابلس از تروریست های داعش، به دنبال استقرار نیروهای مورد اعتماد خود در این شهر است تا کمربند امنیتی مرزی خود را ایجاد و فاصله ای با تروریست های داعش ایجاد کند. اما به طور کلی به نظر می رسد در شرایط فعلی مهم ترین خطری که ترک ها با آن دست وپنجه نرم می کنند، در خطر پرونده کردی و تشکیل کریدور کردی در شمال سوریه تعریف می شود که با توسل به هر ابزاری به دنبال مقابله با آن می باشند.
