پایگاه تحلیلی الوقت - هفت ماه پس از سقوط دولت بشار اسد در دمشق، سوریه در حال وارد شدن به موج دیگری از خشونت‌های فرقه‌ای و خونین است. اختلافی محلی بین یکی از قبایل بادیه‌نشین و یکی از اعضای اقلیت دروز منجر به درگیری‌هایی شد که نیروهای حکومت سوریه را به سرکردگی احمدالشرع یا همان جولانی را به صحنه کشاند و این مسئله پس از حملات هوایی اسرائیل پیچیده‌تر و بغرنج‌تر شد.
کشتارهای اخیر در استان سویدا در جنوب سوریه، امید متحدان غربی نسبت به دولت جدید سوریه را کم رنگ کرده، چون این کشتارها یادآور کشتارهای همین سه ماه پیش است که در بخش دیگری از سوریه و در استان‌های علوی نشین درعا و لاذقیه رخ داده بود.
اگرچه دونالد ترامپ، حاکمک جدید سوریه را «جذاب و سرسخت» توصیف کرده و اتحادیه اروپا به سرعت سوریه الشرع را از انزوای بین‌المللی خارج کرد، اما اکنون شدت گرفتن تنش‌ها در مناطق دروزی نشین نشان داد که وضعیت سوریه پیچیده‌تر از آن است که و یا یک امضا یا یک دیدار عادی شود.
فضای پرتنش سوریه
سوریه هنوز دچار تفرقه است و مذاکرات برای ادغام یک سوم از اهالی این کشور(نیروهای کردی) متوقف شده است. همچنین مذاکرات برای ادغام کامل استان سویدا با اکثریت دروزی نیز به کندی پیش می‌رود.
احمد الشرع وعده داده است که از اقلیت‌های کشور محافظت کند و بارها گفته است که تنوع قومی و مذهبی سوریه را محترم خواهد شمرد و «حقوق همه را تضمین می‌کند.» با این حال، برای غلبه بر شکاف‌های عمیقی که در طول بیش از یک دهه جنگ در سوریه ایجاد شده است، به چیزی بیش از سخنرانی نیاز است.
در گروه‌های تلگرامی، مردان عرب قبیله‌ای عکس‌هایی از زنان دروزی را رد و بدل می‌کردند و در مورد تجاوز جنسی به آنها شوخی می‌کنند و صدها کیلومتر دورتر از سویدا در دانشگاه حلب بین دانشجویان دروزی و عرب مشت زنی و درگیری ایجاد شده است.
در سویدا هم هرگونه اعتمادی که به دولت دمشق در ماه‌های گذشته ایجاد شده بود، از بین رفته است، زیرا مردم محلی از کشته شدن عزیزان و نزدیکانشان توسط عوامل نزدیک به حکومت بسیار عصبانی هستند. یکی از مردان دروزی پس از کشته شدن عمویش به الجزیره گفت که ترجیح می‌دهد «با عزت بمیرد» تا اینکه به دولت جدید سوریه بپیوندد.
ضعف دولت الشرع برای مقابله با تنش‌ها
هفته گذشته به محض عقب‌نشینی نیروهای دولتی سوریه از استان سویدا، شبه‌نظامیان دروزی حملات انتقام‌جویانه‌ای را علیه قبایل عرب آغاز کردند و بار دیگر آتش جنگ بین دو گروه شعله‌ور شد. این شرایط نشان داد که توانایی دولت جدید سوریه برای ترمیم بافت اجتماعی این کشور بسیار محدود است.
از سوی دیگر روز جمعه، ۵۷ سازمان جامعه مدنی سوریه نامه‌ای را امضا کردند و از مقامات جدید سوریه خواستند تا تلاش‌های خود را برای دستیابی به عدالت انتقالی و تضمین پاسخگویی در قبال خشونت‌های فرقه‌ای در سویدا و جاهای دیگر دو چندان کنند. در این نامه اشاره شده است که دولت هنوز نتایج تحقیقات مربوط به قتل عام علویان در لاذقیه را که قرار بود دو ماه پیش انجام شود، منتشر نکرده و این مسئله باعث شده تا نگرانی‌ها از عملکرد حکومت الشرع افزایش یابد.
چرایی آتش بس شکننده
بالا گرفتن تنش‌ها در سوریه پس از اعلام آتش بس نشان داد که سازوکارهای میدانی برای تضمین آتش‌بس وجود ندارد و هیچ راه‌حل واقعی برای رسیدگی به شکایات طرف‌های مختلف ارائه نشده است.
در واقع به نظر می‌رسد توافقی که توسط ایالات متحده و کشورهای عربی برای آرام کردن اوضاع در سویدا دنبال شده بود، قبل از اجرا فروپاشیده است. شکست این توافق صرفاً یک اتفاق نیست؛ بلکه نشان دهنده بحران عمیق‌تری است که به توانایی دولت سوریه در اعمال امنیت و تضمین حفاظت از اقلیت‌ها به ویژه دروزی‌ها، مربوط است.
بازگشت گروه‌های تروریستی افراطی مرتبط با داعش و سایر سازمان‌های تروریستی که ممکن است با القاعده مرتبط باشند، یک تحول عجیب نیست. این گروهها با دقت در فضای خلا قدرت و ضعف دولت فعالیت می‌کنند و در هرج مرج سوریه به عضوگیری مشغول هستند.
علاوه بر این، شکنندگی اقتدار احمدالشرع در جنوب سوریه آشکار شده است. با وجود وعده‌های مکرر او برای محافظت از سویدا و مهار هرج و مرج، او تاکنون نتوانسته به هیچ پیشرفت ملموسی در میدان عمل دست یابد. برعکس، سکوت یا واکنش کند احمدالشرع به عنوان نشانه‌ای از بی‌کفایتی سیاسی و امنیتی او تلقی می‌شود.
پیچیده شدن اوضاع سوریه با دخالت اسرائیل
آنچه اوضاع را پیچیده کرده است، دخالت اسرائیل است که در ظاهر بدون مشورت قبلی با دروزی‌های سوریه، خود را حامی آنها معرفی کرده است. اسرائیل در سوریه یک خلا قدرت می‌بیند و از دروزی‌های سوریه به عنوان بهانه‌ای برای مداخله نظامی و ادامه اشغال جنوب سوریه استفاده کرده است. از زمان سقوط اسد، اسرائیل بخش‌های وسیعی از خاک سوریه را اشغال کرده است. با این حال، بسیاری از دروزی‌ها از پیشنهاد اسرائیل برای حمایت از آنها خشمگین هستند و می‌ترسند که حمایت اسرئیل که در سوریه چهره مثبتی ندارد، بیشتر دروزی‌ها را منزوی کند.
همچنین مشخص نیست که مداخله نظامی اسرائیل چه تاثیری بر روابط بین تل‌آویو و دمشق خواهد گذاشت. روابطی که با تحریک آمریکا در ماه‌های اخیر رو به گرمی گذاشته بود و احمدالشرع حتی پیشنهاد عادی‌سازی نهایی روابط با اسرائیل را داده بود، اما این عادی سازی اکنون دور از دسترس به نظر می‌رسد. در واقع به نظر می‌رسد توافق اعلام شده توسط آمریکا میان احمد الشرع و بنیامین نتانیاهو چیزی بیش از یک پژواک زودگذر نبوده و هیچ تأثیر واقعی روی زمین نداشته است.
در حال حاضر، بزرگترین خطر این است که سویدا به یک «منطقه حائل» تبدیل شود که مورد مناقشه گروه‌های افراطی و تروریستی از یک سو و اسرائیل از سوی دیگر باشد و این نشان‌دهنده تجزیه بالفعل جنوب سوریه خواهد بود.
مازن بلال، نویسنده سوری، در ارزیابی سیاسی از اوضاع کشورش معتقد است آنچه در سویدا اتفاق افتاد نتیجه مستقیم اشتباهات انباشته شده است که با تشدید درگیری‌های نظامی آغاز و با آواره شدن ساکنان از خانه‌هایشان پایان می‌یابد. او دولت سوریه را کاملاً مسئول این وخامت اوضاع می‌داند.
بلال اظهار داشت که در غیاب یک سیاست و چشم‌انداز ملی واقعی، سورریه به تدریج در حال تجزیه به جوامع بسته است. او تأکید کرد که سوریه از نظر تاریخی بر اساس به رسمیت شناختن تنوع بنا شده است و بقای دولت به حفظ این ارزش‌ها بستگی دارد. او تأکید کرد که سیاست نمی‌تواند مبتنی بر درگیری باشد، بلکه باید بر اساس کثرت‌گرایی و مشارکت باشد.
