لوقت - در ادامه سفرهای دیپلماتیک رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، به تازگی وزیرخارجه به یک مقصد جدید سفر کرده است: کشور افسانه‌ای چین. آن گونه که منابع رسمی در تهران اعلام کرده‌اند، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در جریان سفر به پکن با همتای چینی خود و همچنین دبیرکل جدید سازمان همکاری شانگهای دیدار و رایزنی خواهد کرد.
«سید عباس عراقچی»، که روز «جمعه هفتم دی ماه » به دعوت رسمی « وانگ یی» همتای چینی خود وارد پکن شد، در جریان سفر دو روزه خود به این کشور شرق آسیا علاوه بر دیدار با وزیر خارجه چین با دبیرکل جدید سازمان همکاری شانگهای نیز دیدار و رایزنی می‌کند. این اولین سفر عراقچی به عنوان وزیر خارجه دولت چهاردهم به پکن است.
اهداف سفر به چین از زبان عراقچی
وزیرخارجه ایران همزمان با سفر به چین مقاله‌ای در روزنامه رسمی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین نوشته و در آن نسبت به «فصل جدیدی از روابط ایران و چین» ابراز امیدواری کرده است.
در مقاله وزیرخارجه ایران در روزنامه چینی «پیپلز دیلی» (روزنامه مردم) آمده است: «با تغییرات بی سابقه ای در جهان مواجهیم. این تغییرات، کشورها را همزمان با فرصت‌ها و چالش‌های پیچیدهای مواجه کرده و دنیا را بر سر "چهارراه تاریخی" قرار داده است تا خواه ناخواه بین تقابل یا همکاری، انحصار یا فراگیری، بسته بودن یا گشودگی، هرج و مرج یا ثبات دست به انتخاب بزنند.»
وزیر خارجه ایران با رد تحمیل ارزش‌های غربی همچنین نوشته است: «ایران و چین برای مقابله با یکجانبه گرایی و قلدرمآبی، همواره در سوی توسعه و رفاه و همکاری و دوستی بین کشورهای جنوب جهانی و در سمت درست تاریخ خواهند ایستاد.»
به گفته وزیرخارجه ایران، منطقه خاورمیانه با چالش‌های متعددی مواجه است که مسئله فلسطین هسته اصلی آن است... ما با دوستان چینی در این زمینه اشتراک نظر داریم که آتش بس فوری در غزه و ارسال کمک‌های انسان دوستانه مهم‌ترین اولویت در شرایط فعلی فلسطین است.
روابط ایران و چین، از شریک اقتصادی تا شریک راهبردی سیاسی
چین و ایران طی سال‌های گذشته روابط اقتصادی روبه رشدی داشته‌اند و این روابط همزمان در حوزه‌های سیاسی نیز گسترش یافته است:
اقتصاد بزرگ ایران و چین
تنوع اقتصادی و تجاری کشور چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، بازار گسترده‌ای برای کالاها و خدمات مختلف دارد. ایران نیز به‌عنوان یک کشور با منابع (نفت، گاز، مواد معدنی) و نیروی کار ماهر، می‌تواند کالاها و خدمات خود را این بازار عرضه کند. این تنوع منافع هر دو کشور را تأمین می‌کند. اهمیت تجارت ایران و چین ناشی از همکاری‌های اقتصادی گسترده، موقعیت جغرافیایی استراتژیک، برنامه‌های توسعه زیرساختی مشترک و توانایی عبور از تحریم‌ها است. این روابط به ایران کمک می‌کند تا از منابع طبیعی خود بهره‌برداری کند و چین نیز از موقعیت ایران برای تسهیل تجارت و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و جهانی بهره‌مند شود.
از سوی دیگر، برای تضمین امنیت انرژی، چین تلاش کرده تا از وابستگی بیش از حد به یک کشور خاص اجتناب کند. دیدگاه رایج در محافل سیاست خارجی چین این است که این کشور نباید بیش از ۲۰ درصد نفت خام خود را از یک کشور خاص، چه روسیه باشد و چه عربستان سعودی، وارد کند. با این حال، این استراتژی برای جلوگیری از وابستگی به یک کشور خاص، به‌طور کامل وابستگی چین به خاورمیانه را از بین نمی‌برد.
راهبرد سیاسی مشترک
چین اهمیت بسیاری برای حمایت از تلاش‌های ایران در بازسازی قدرت و جایگاه خود قائل است. چین خواهان ایجاد نوعی معماری امنیتی منطقه‌ای است که بر مبنای تعادل قدرت بنا شود و ایران به‌عنوان یکی از ارکان قوی و شریک اصلی چین در مقابله با سلطه ایالات متحده در امور امنیتی منطقه نقش ایفا کند. از این رو، تضعیف ایران با این رویکرد سازگار نیست. چین در سال ۲۰۲۱ یک سند ۲۵ ساله برای همکاری اقتصادی با ایران امضا کرد، اما پیشرفت در سرمایه‌گذاری و همکاری‌های اقتصادی همچنان محدود بوده است.
ابتکار کمربند و جاده که اهمیت استراتژیک بالایی برای چین دارد ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در طرح‌های ژئو اکونومیک و ژئوپلتیک در نظر می‌گیرد. در عین حال، سیاست چرخش به شرق تهران نشان دهنده تمرکز استراتژیک این کشور بر تقویت روابط با چین و دیگر کشورهای آسیایی است.
از سوی دیگر باید توجه داشت که با توجه به شرایطی که جامعه بین المللی در حال تجربه آن است و مجموع تحولات و تغییراتی که در غرب آسیا رخ داده از جنگ غزه تا جنگ روسیه و اوکراین و رویکرد اروپا نسبت به این جنگ و همزمان بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ایالات متحده، توسعه رابطه جمهوری اسلامی ایران با چین تبدیل به امری اجتناب ناپذیر شده است.
رابطه چین با ایران چند ویژگی دارد. نخست آنکه چین عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است و رابطه حسنه با این کشور برای ایران قطعا یک مزیت خواهد بود. از سوی دیگر چین در زمینه مذاکرات هسته ای عضو برجام است و در قالب این مذاکرات چه در گذشته و چه امروز و چه قطعا در آینده نزدیک نقش چین برای ایران بسیار مهم است. در موضوعات جهانی و تقویت جنوب – جنوب نیز دیدگاه های ایران و چین بسیار به هم نزدیک است. تمام این واقعیت ها و اشتراکات زمینه های بسیاری را برای توسعه و تعمیق همکاری تهران-پکن فراهم می کند.
