الوقت- با شروع جنگ اوکراین، که تأثیرات گسترده‌ای بر مسائل ژئوپلتیکی در سطح جهانی برجای گذاشت، منطقه قفقاز نیز اهمیتی بیش از پیش در «بازی بزرگ» بین قدرت‌ها یافته است. یکی از کشورهای مهم در این حوزه استراتژیک، گرجستان است که در دو دهه گذشته به دلیل برگزاری انتخابات پرچالش، به محل رقابت بین روسیه و غرب تبدیل شده است.
دور جدید انتخابات پارلمانی گرجستان در تاریخ 26 اکتبر (5 آبان) برگزار شد و بر اساس نتایج رسمی، حزب «رویای گرجی» (نزدیک به روسیه) به رهبری بیدزینا ایوانیشویلی، با کسب 54 درصد آرا برنده شد. در حالی که ائتلاف اصلی مخالفان که طرفدار غرب است با 37.58 درصد در جایگاه دوم قرار گرفت. حزب حاکم رویای گرجی، در مناطق روستایی تا ۹۰ درصد آرا را به دست آورد اما در تفلیس و سایر شهرهای بزرگ نتایج ضعیف‌تری داشت.
با این نتیجه، حزب رویای گرجی، 91 کرسی از 150 کرسی پارلمان کسب کرد تا حد نصاب لازم برای تشکیل دولت را در اختیار بگیرد اما همچنان این تعداد کمتر از اکثریت مطلق است که برای تصویب اصلاحیه‌های قانون اساسی به منظور ایجاد تغییرات رادیکال در سیاست‌ها و علیه مخالفان نیاز دارد.
یکی از نقاط برجسته این دور از انتخابات سنگینی سایه جنگ اوکراین و درگیری روسیه با جبهه غرب بر آن بود به صورتی که هشدار درباره تکرار جنگ اوکراین در گرجستان، شعار اصلی حزب "رویای گرجی" بود. این حزب به مردم هشدار داد در صورت پیروزی غربگرایان، تقابل با روسیه کشور گرجستان را وارد جنگ با روسیه و تکرار وضعیت اوکراین خواهد کرد.
همچنین از آنجا که نتایج انتخابات باب میل غربگرایان نبود بلافاصله پس از اعلام نتایج، ادعای تقلب را مطرح کردند. سالومه زورابیشویلی، رئیس جمهور گرجستان و طرفدار غرب، روسیه را به دخالت و تقلب در انتخابات این کشور متهم و آن را «عملیات ویژه روسیه» توصیف کرد. تینا بوکوچاوا، رهبر حزب اپوزیسیون «جنبش متحد ملی» نیز گفت که انتخابات «دزدیده شده» است و خواستار تظاهرات عمومی شد.
با درخواست رهبران مخالف، هزاران نفر از مردم گرجستان با حضور در خیابانها، مخالفت خود را با نتایج انتخابات اخیر اعلام کرده و خواستار برگزاری انتخابات مجدد شدند.
گروهی از ناظران برجسته انتخابات گرجستان پیشتر گفته بودند که شواهدی از طرح پیچیده تقلب در مقیاس بزرگ در انتخابات کشف کرده‌اند که نتایج را به نفع حزب حاکم تحت تاثیر قرار داده است.
هر چند پس از اعتراضات داخلی، بازشماری آرا در برخی حوزه‌های رای گیری انجام شد اما این بار هم تغییر قابل توجهی در نتایج رسمی اعلام شده قبلی منجر نشد و حزب حاکم همچنان با اکثریت کرسی‌ها می‌تواند دولت را تشکیل دهد. با این حال، احزاب اپوزیسیون گفته‌اند که وارد پارلمان جدید که آنرا «غیرقانونی» نامیده‌اند نخواهند شد و خواستار برگزاری انتخابات جدید شدند.
اتحادیه اروپا و آمریکا هم که نتایج انتخابات گرجستان را شکست بزرگی برای خود می‌دانند، با غیرقانونی خواندن نتایج، بر انجام تحقیقات کامل درباره نتایج انتخابات تاکید کرده‌اند.
در حالی که اتحادیه اروپا پیش از انتخابات هشدار داده بود که این آزمونی حیاتی برای دموکراسی نوپای تفلیس نامزد اتحادیه اروپا خواهد بود، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا نیز انتخابات گرجستان را «عقب‌گرد دموکراتیک» در این کشور خواند، تا نشانگر اهمیت تحولت سیاسی گرجستان در وضعیت رقابت ژئوپلتیکی مسکو - واشنگتن در منطقه قفقاز باشد.
تغییرات در سیاست خارجی گرجستان
بدون شک پیروزی روس‌گرایان در پارلمان گرجستان در عرصه سیاست خارجی هم تاثیر خود را نشان خواهد داد. هر چند مخالفان همچنان روی خواسته‌های خود برای برگزاری انتخابات مجدد پافشاری می‌کنند اما به نظر نمی‌رسد که بتوانند تغییر چندانی در معادله سیاسی جدید ایجاد کنند. بنابراین، قدرت گیری احزاب متمایل به روسیه، سبب می‌شود تا رهبران تفلیس در راهبرد سیاست خارجی خود نیز به دنبال برخی تغییراتی باشند. با توجه به شرایط بحرانی نظام بین‌الملل، رهبران جدید تفلیس سعی خواهند کرد تا سیاست درست و سنجیده‌ای را در پیش گیرند تا از عواقب این بحرانها در امان بمانند.
با توجه به تداوم تقابل غرب و روسیه در اوکراین، رویای گرجستان، خود را سنگری در برابر درگیری با روسیه نشان می‌دهد، درحالی که احزاب مخالف پیروزی خود را تنها راه حفظ دموکراسی گرجستان و امید به عضویت در اتحادیه اروپا می‌دانند. رویای گرجستان میکوشد تا به تدریج این کشور را از مسیر غربگرایی دور کند و صراحتا خواستار تقویت روابط دوجانبه روسیه و گرجستان شده است.
اهمیت گرجستان در رقابت روسیه و غرب
سالهاست که منطقه قفقاز به یکی از جبهه‌های نبرد ژوپلتیکی روسیه و غرب تبدیل شده است. نزدیکی جرافیایی این منطقه به مرزهای روسیه و منافع امنیتی و ژئوپلتیکی اولویت‌دار روسها در جلوگیری از رسیدن ناتو به مرزهایش و قرار گرفتن در حصار امنیتی غرب، حساسیت‌های مسکو درباره تحولات منطه قفقاز را در بر داشته است.
در سالهای اخیر بویژه پس از جنگ سال 2020 ارمنستان و جموری آذربایجان، حکومت ایروان که حمایت نظامی روسیه را در برابر تهدیدات باکو ناکافی دیده است به سمت گسترش روابط سیاسی و نظامی با غرب گرایش پیدا کره است و همین امر اهمیت مضاعفی به گرجستان به عنوان دیگر ضلع تحولات قفقاز بخشید.
روسیه قصد دارد جمهوریهای سابق شوروی را دوباره در مدار خود گرد آورده و مسیر نفوذ ناتو به قفقاز و آسیای مرکزی را مسدود کند. گرجستان به دلیل اینکه دروازه ورود قفقاز به اروپا به شمار می‌رود و از موقعیت استراتژیکی مهمی برخوردار است، لذا روسها روی این کشور حساب ویژه باز کرده‌اند.
گرجستان یکی از کشورهایی بود که با وجود فشارهای غرب، حمله روسیه به اوکراین را محکوم نکرد و از پیوستن به تحریمها علیه مسکو خودداری نمود. قفقاز پس از جنگ اوکراین به منطقه‌ای مهم برای مسیرهای تجاری جهانی و فضای رقابت ژئوپلیتیکی و مرکز حمل و نقل انرژی تبدیل شده است.
این منطقه همچنین نقش کلیدی در شبکه‌های اقتصادی و حمل و نقل بین آسیا و اروپا دارد. خط لوله «باکو-تفلیس-جیهان» نفت دریای خزر را به اروپا منتقل می‌کند و خط لوله «باکو- تفلیس- ارزروم» نیز همین کار را برای گاز طبیعی انجام می‌دهد. بنابراین نقش ترانزیتی برای هر دو پروژه می‌تواند به این کشور کمک کند تا به یک مرکز تجاری بین اروپا و آسیا تبدیل شود.
در این شرایط که روسیه به دلیل تحریمهای غرب، از دسترسی به مسیرهای اروپایی محروم شده، به مسیرهای ترانزیتی در جنوب چشم دوخته تا با کمک جمهوریهای قفقاز و آسیای مرکزی از فشار تحریمها خلاص شود و گرجستان در این راه می‌تواند کمک شایانی به مسکو بکند.
از طرفی، پیروزی روس‌گرایان در گرجستان، نشان‌دهنده توانایی چشمگیر کرملین برای معکوس کردن روند دهه‌ها تلاش‌های یکپارچه‌سازی این کشور با اتحادیه اروپا می‌باشد.
گرجستان سال‌ها به عنوان یکی از غرب‌گراترین کشورهای برآمده از شوروی سابق قلمداد می‌شد، کما اینکه نظرسنجی‌ها نشان می‌داد که بسیاری از گرجی‌ها از روسیه به دلیل حمایتش از دو منطقه جداشده «آبخازیا و اوستیای جنوبی» متنفر بودند اما نتایج انتخابات اخیر نشان داد که این نگاه در بین گرجی‌ها تا حدودی رنگ باخته است.
پیروزی رویای گرجستان، یک شکست بزرگ برای غرب خواهد بود، زیرا روسیه را قادر می‌سازد تا ظرفیت اقتصادی و قدرت نرم خود را در برابر غربیها تقویت کند.
آمریکا و متحدانش که سعی دارند دوباره سیاست «پرده آهنین» علیه روسیه را اجرا کنند به کمک جمهوریهای سابق شوروی به شدت نیاز دارند. ناتو در دو سال گذشته با موج سواری روی بحران قره باغ و تنش به وجود آمده بین ارمنستان و روسیه، سعی داشت به ایروان نزدیک شده و به مرزهای روسیه نزدیکتر شود و وعده‌های نیم بندی برای عضویت این کشور در ناتو و کمیسیون‌های اتحادیه اروپا نیز به رهبران ارمنستان داده شد.
غربیها این بار سعی داشتند این سناریو را در گرجستان هم محقق کنند تا به تدریج قفقاز را از چنگ روسها درآورند. زیرا حضور ناتو در قفقاز، به عنوان اهرم فشار قوی برای مقابله با روسیه است و می‌توانند از این طریق، مسکو را تحت فشار قرار دهند تا بخشی از نیروهایش را از اوکراین خارج کند. بنابراین، با نتایج انتخابات اخیر گرجستان تلاش غرب برای ورود به قفقاز با چالش اساسی مواجه خواهد شد.
حزب رویای گرجستان واقعیتهای منطقه‌ای و بین‌المللی را به خوبی درک می‌کند و نمی‌خواهد که همانند اوکراین وجه‌المصاحله رقابت بین شرق و غرب شود. نتایج جنگ اوکراین که غرب در شعله‌ور کردن آن نقش اصلی را ایفا کرد، چیزی جز ویرانی برای این کشور نداشته و این برای گرجی‌ها درس عبرت بود. گرجستان یکبار در سال 2008، فریب وعده‌های غرب را خورد و تاوان سنگینی پرداخت کرد و نمی‌خواهد دوباره این ماجرا برایش تکرار شود.
از دید برخی کارشناسان، با پیروزی روس‌گرایان، احتمالا دولت جدید آمریکا که قافیه را به رقیب سنتی باخته است، برای جبران مافات سیاستهای تنبیهی را علیه تفلیس اعمال کند تا دولت گرجستان مجبور شود در سیاستهای اعلانی خود در قبال غرب، نرمش نشان دهد.
با موج مخالفتهای گسترده غربیها به نتایج انتخابات گرجستان و تحریک مردم به ادامه اعتراضات علیه حزب حاکم، به نظر می‌رسد آمریکا پس از دو دهه قصد دارد تا انقلاب مخملی دیگری همانند «انقلاب رز» 2003، در این کشور ترتیب دهد اما این بار روسیه اجازه نخواهد داد تا واشینگتن مرزهای شوروی سابق را ناآرام کند.
