الوقت- با سفر عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر به ترکیه عصر جدیدی در روابط دو کشور شروع شده است و پس از یک دوره طولانی تنش، پرچم صلح در روابط دوجانبه به اهتزار درآمده است.
در همین رابطه، روزنامه ملیت ترکیه گزارش داد که «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور این کشور و «عبدالفتاح السیسی» همتای مصری وی به منظور گفتگو در خصوص گام‌های لازم برای برقراری آتش‌بس در غزه در روز چهارشنبه چهارم سپتامبر (۱۴ شهریور) در آنکارا با یکدیگر دیدار خواهند کرد. این دیدار به دنبال عادی‌سازی روابط دو کشور در سال گذشته انجام می‌شود.
روزنامه ملیت گزارش داد که دیدار رهبران ۲ کشور، سه محور اصلی خواهد داشت. اولین محور آتش‌بس در غزه و کار بر روی امدادرسانی و ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم فلسطین است. دومین محور افزایش سطح همکاری‌های قاهره و آنکارا و رساندن حجم مبادلات تجاری از ۱۰ میلیارد دلار فعلی به ۱۵ میلیارد دلار است.
سومین محور این دیدار نیز مربوط به برنامه‌های دفاعی و امضای قراردادی به منظور تامین هواپیماهای بدون سرنشین برای ارتش مصر است. از جمله دیگر محورهای گفت‌وگوی رهبران مصر و ترکیه، پرداختن به مسائل منطقه شرق مدیترانه و لیبی خواهد بود.
سفر السیسی به ترکیه در پاسخ به سفر اردوغان به مصر در 14 فوریه گذشته بود که برای اولین بار پس از 11 سال تش بین دو کشور صورت می‌گیرد. تنش زدایی در روابط ترکیه و مصر، مسیر پر پیچ و خم را طی کرد تا پس از سال‌ها یخ روابط دو کشور آب شد. در سال 2013 پس از آنکه السیسی به عنوان وزیر دفاع وقت در کودتایی محمد مرسی، رئیس جمهور سابق مصر را از قدرت برکنار کرد، ترکیه روابط خود را با قاهره قطع کرد. در آن زمان اردوغان گفت که هرگز با کسی مانند السیسی مذاکره نخواهد کرد. ترکیه حتی به برخی از رهبران فراری اخوان المسلمین اقامت داد.
این دیدگاه در سالهای بعد نیز ادامه یافت و در جنگ 51 روزه غزه در سال 2014، اردوغان گفت که السیسی «هیچ تفاوتی با دیگران ندارد. او خودش ظالم است». اردوغان در سال 2019 مقامات مصری را به کشتن محمد مرسی متهم کرد و حتی متعهد شد که آنها را در دادگاه‌های بین‌المللی محاکمه کند اما هیچ یک از این وعده‌ها و تهدیدها عملی نشد.
با گذر زمان، سیاستهای خصمانه اردوغان علیه السیسی نیز فروکش کرد و به دلیل تنش در روابط با کشورهای عرب و به بن‌بست رسیدن سیاستهای منطقه‌ای، اردوغان ناگزیر مسیر تنش زدایی را در پیش گرفت و اکنون بسیاری از موانع بر سر راه عادی سازی روابط از میان رفته است.
دیدگاه مشترک در مورد فلسطین
سفر السیسی به آنکارا، در بحبوحه جنگ جاری در غزه انجام می‌شود و دو کشور سعی دارند با هماهنگی‌های بیشتر در این مسئله، جنگ در غزه را متوقف کنند. ترکیه و مصر از بزرگترین کشورهای تاثیرگذار در مناقشه فلسطین هستند و دیدگاه‌های سیاسی دو کشور در رابطه با موضوع فلسطین نزدیک است و راه‌حل آنها در ایجاد کشور فلسطین در مرزهای 1967 بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی به پایتختی بیت‌المقدس شرقی است. دو کشور بر ضرورت توقف فوری جنگ جاری در غزه و تلاش برای کاهش آلام انسانی ساکنان این باریکه تاکید دارند.
اخوان المسلمین مهمترین مسئله اختلاف
ترکیه در دو دهه گذشته در دوره زمامداری اردوغان، بزرگترین حامی گروههای اخوان المسلمین در منطقه بود و دولت السیسی در ائتلاف منطقه‌ای ضدخوانی با امارات و عربستان سعودی قرار دارد. در نتیجه مهمترین مسئله اختلافی بین دو کشور و کانون بسیاری از اختلافت ژئوپلتیکی را همین مسئله تشکیل می‌داد. ولی به نظر می‌رسد اردوغان در سیاستهای اعلانی آنکارا تغییراتی را ایجاد کرده تا بتواند با قاهره بر سر موضوعات منطقه‌ای و دوجانبه به توافق برسد.
مصری‌ها از حمایت‌های گسترده آنکارا از اخوان‌المسلمین به شدت خشمگین هستند و لذا یکی از موضوعاتی که در مسیر عادی سازی باید حل و فصل شود مسئله حمایت‌های ترکیه از این جنبش در حال اضمحلال است. اردوغان با سفر به قاهره نشان داد که دولت السیسی را به عنوان مرجع قانونی در مصر به رسمیت می‌شناسد و برای جلب رضایت قاهره، باید هر گونه حمایت از مخالفان داخلی مصر و اخوان المسلمین را کنار بگذارد.
اردوغان در دو سال گذشته بنا به مصالح سیاسی و عادی سازی روابط با اعراب، تا حدودی با کاهش حمایت از اخوانی‌ها و بستن دفاتر حماس در استانبول در سال 2022، مسیر را برای عادی سازی با مصر هموار کرد.
پرونده لیبی یکی از موارد اختلافی بین دو کشور بود و مصر حمایت ترکیه از دولت وفاق ملی لیبی را تهدیدی برای امنیت مرزهای خود می‌داند و خواستار نرمش اساسی در پرونده لیبی است. زیرا به دلیل حمایت‌های گسترده آنکارا از دولت مشروع لیبی، مصری‌ها این کشور را مانع جدی به سرانجام رسیدن مذاکرات سیاسی بین دو طرف درگیر می‌دانند. به نظر می‌رسد در این پرونده هم نوعی نرمش از سوی آنکارا انجام شده و ترکیه مثل گذشته که در لیبی، سومالی از گروههای اخوانی حمایت می‌کرد، اخیرا تا حدودی مواضع خود را تعدیل کرده است.
در سفر اردوغان به قاهره، دو طرف بر لزوم تقویت رایزنی در مورد پرونده لیبی به نحوی که به برگزاری انتخابات و وحدت نظام نظامی کمک کند، تاکید کردند که موفقیت آنها در دستیابی به ثبات در لیبی الگویی و راهی برای آرام کردن اوضاع خواهد بود. به نظر می‌رسد اردوغان اکنون بر روی قدرت‌گیری کامل اخوانی‌ها در لیبی اصرار ندارد و می‌داند که برای توقف درگیری‌ها در این کشور باید وفاق ملی شکل بگیرد.
اقتصاد در راس برنامه‌ها
از جمله زمینه‌های همکاری مورد انتظار در دوره جدید، بازسازی روابط اقتصادی و تلاش برای افزایش تجارت دوجانبه است که در حال حاضر 10 میلیارد دلار است و هدف گذاری شده که در پنج سال آینده به 15 میلیارد دلار برسد.
دو کشور با چالش‌های اقتصادی زیادی مانند افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول محلی در برابر دلار روبرو هستند که بر شرایط زندگی و قیمت کالاهای استراتژیک و غذایی سایه افکنده است.
اردوغان که برنامه آخرین دولت خود را بر بهبود وضعیت اقتصادی متمرکز کرده است، سعی دارد با گسترش مناسبات با کشورهای منطقه به رشد و رونق اقتصاد در کشور کمک کند. ورود به شمال آفریقا در رأس آرزوهای ترکیه است که به دنبال سرمایه‌گذاری و بهره‌مندی از این دروازه غنی از منابع است که ترکیه در حال حاضر برای ورود به این بازار بزرگ با صادرات محصولات خود به آن نیاز دارد تا از منابع غنی آن بهره‌مند شود.
با توجه به اینکه مصر در سالهای اخیر با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند و در ماههای گذشته هم به دلیل تنشهای دریای سرخ و کاهش تردد کشتیرانی از کانال سوئز، به لحاظ درآمدی دچار بحران جدی شده است لذا برخی کارشناسان بر این باورند که دولت السیسی قصد دارد در چنین شرایطی از طریق کمک‌های اقتصادی ترکیه، به اقتصاد نیمه جان مصر سر و سامان دهد. هر چند ترکیه هم حال و روز اقتصادی چندانی خوبی ندارد، اما با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توافقات انجام شده با کشورهای عربی و جذب توریست‌های بیشتر، می‌تواند در آینده به کمک مصری‌ها بیاید.
در یک ماه گذشته مذاکرات شورای بازرگانی ترکیه و مصر در استانبول برای هماهنگی مواضع، بحث در مورد راه‌های تقویت همکاری‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور برگزار شد و توافقاتی در این زمینه حاصل شده است و گفته می‌شود در سفر السیسی به آنکارا، مقامات دو کشور پروژه‌های جدید را اعلام خواهند کرد. تقویت بیشتر روابط تجاری موجود با موافقت نامه‌های جدید، تنوع بخشیدن به سرمایه‌گذاری‌های متقابل و ایجاد پروژه‌ها در زمینه حمل و نقل و انرژی باعث بهبود همکاری‌های اقتصادی خواهد شد.
از سوی دیگر، مصر و ترکیه رقیب یکدیگر برای تسلط بر منابع انرژی در شرق مدیترانه هستند، ترکیه تلاش می‌کند بخشی از ذخایر گاز طبیعی در منطقه را در اختیار خود داشته باشد و مصرهم درصدد است تا ترکیه را از این ثروت منع کند. بنابراین مسئله انرژی یکی از الزامات آنکارا برای بهبود روابط با قاهره است تا بتواند به راحتی از منابع غنی در دریای مدیترانه بهره‌مند شود.
گفتگوهای ثمربخش در رابطه با روابط مصر و ترکیه به مسیر جدیدی برای صلح در منطقه منجر می‌شود. این "صلح جدید" به کل منطقه خاورمیانه گسترش می‌یابد. مصر و ترکیه کشور بزرگ و مهمی هستند و هر دو مشتاق هستند تا راه حل‌هایی برای مشکلات ارائه دهند.
مسئله دفاعی و امنیتی هم یکی از محورهای همکاری بین دو کشور است و از آنجا که ترکیه در سالهای اخیر در تولید تسلیحات به ویژه پهپاد پیشرفتهای چشمگیری در این عرصه داشته است، مصری‌ها هم می‌خواهند از این دستاورهای نظامی برای تقویت بنیه دفاعی خود استفاده کنند و آنکارا می‌تواند بخشی از مشکلات قاهره را رفع کند. با توجه به تشدید تنشها در منطقه و احتمال گسترش دامنه جنگ از سرزمینهای اشغالی به سایر مناطق، مصر هم برای هر گونه سناریویی خود را آماده می‌کند تا از ترکش‌های جنگ افروزی صهیونیست‌ها در امان بماند.
ترکیه و مصر به این باور رسیده‌اند که با ادامه تنش، نمی‌توانند به اهداف اعلانی خود در منطقه دست یابند و لذا پس از یازده اختلاف، مسیر مصالحه و صلح را برگزیده‌اند.
