الوقت- در میانه بحران گسترش اعتراضات داخلی در ارمنستان پس از امضا توافق صلح با جمهوری آذربایجان و متعاقباً سردی روابط با مسکو، ایروان این روزها شاهد افزایش رفت و آمدهای مقامات غربی است که وعده گسترش حمایت‌ها را به کشور می‌دهند.
در جدیدترین رخداد از این نوع، در جریان سفر اخیر دستیار وزیر خارجه آمریکا به ایروان، دو کشور اعلام کردند که قصد دارند روابط دوجانبه خود را به سطح «مشارکت استراتژیک» ارتقا دهند و واشنگتن به ایروان در زمینه تجارت، مسائل نظامی، قضایی و دموکراسی کمک کند.
آرارات میرزویان، وزیر خارجه ارمنستان سه‌شنبه در ایروان میزبان «جیمز اوبراین»، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا بود و در بیانیه مشترکی که به همین مناسبت منتشر شد، به تمایلات ارمنستان برای همکاری نزدیک‌تر با نهادهای یورو-آتلانتیک و غرب اشاره شد.
در این بیانیه آمده است:«ایالات متحده و ارمنستان بر تعهد خود به ارزش‌های دموکراتیک مشترک و هدف ارمنستانی دموکراتیک، مرفه و صلح‌آمیز تأکید کردند». اوبرایان و میرزویان گفتند که روابط دو کشور باید در سال آینده ارتقا یابد و دو طرف به گسترش روابط تجاری و بازرگانی، همراه با افزایش همکاری در زمینه تحریم‌ها و کنترل صادرات ادامه خواهند داد.
براساس این بیانیه، ایالات متحده «راه‌حل‌های تجاری در انرژی هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر» را برای ارتقای «امنیت غذایی و استقلال انرژی» ارمنستان ارائه خواهد کرد. واشنگتن همچنین قول داده که «تحول دفاعی» ارمنستان را از طریق همکاری طولانی‌مدت با «گارد ملی کانزاس» ادامه دهد و در عین حال به پلیس ارمنستان کمک کند تا پاسخگویی و پایداری را افزایش دهد.
آمریکا وعده داده تا به حمایت از «تلاشهای ارمنستان با هدف تقویت بی‌طرفی، یکپارچگی و استقلال قضایی» و همچنین نهادهایی که «بر پیشگیری و مبارزه با فساد و سازماندهی فراملی جرم متمرکز هستند» ادامه خواهد دهد. ایالات متحده همچنین متعهد شد بودجه بیشتری برای «جامعه مدنی قوی و محیط رسانه‌ای مستقل» در ارمنستان تامین کند.
در مقابل ایروان از این حمایت ها استقبال کرده و میزوریان گفت که مشارکت تقویت شده بین ایروان و واشنگتن پتانسیل کمک به برقراری صلح بادوام و با عزت در قفقاز جنوبی را دارد.
ارمنستان همکاری امنیتی با آمریکا را از سال گذشته کلید زد و با برگزاری رزمایش نظامی در سپتامبر گذشته برای اولین بار، مقدمات رسیدن به اتحاد استراتژیک را فراهم کرد.
بنزین‌پاشی به تنش ارمنستان و روسیه
توسعه روابط ارمنستان با آمریکا و غربیها درحالی است که این کشور برای سه دهه در اردوگاه روسیه و در چارچوب سازمانهای تحت رهبری مسکو قرار داشت ولی بعد از ماجرای جنگ قره‌باغ که به واگذاری این منطقه به جمهوری آذربایجان منجر شد، مقامات ایروان رویکرد دوری از روسیه را برگزیدند.
ارمنستان در یکسال گذشته روسیه را بابت جلوگیری نکردن از اقدام جمهوری آذربایجان در پس گرفتن منطقه قره‌باغ سرزنش کرده و با خروج از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) عملا مسیر واگرایی از برادر بزرگتر را در پیش گرفته است. دولت ارمنستان همچنین برای فناوری نظامی به فرانسه پیشنهاد داده و توافقاتی برای خرید تسلیحات از این کشور انجام شده است. دولتمردان ایروان دنبال تنوع بخشی به سیاست خارجی و افزایش همکاری با کشورهای غربی هستند.
مقامات ارمنی به این اقدامات ضد روسیه اکتفا نکرده و اخیراً هیئتی از مقامات ایروان از شهر بوچا در اوکراین بازدید کرده و حمایت ارمنستان از اوکراین در برابر حمله روسیه را اعلام کردند، اقدامی که واکنش تند روسها را برانگیخت. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه در واکنش به این اقدام گفت:«مسکو سفر مقامات ارمنستان به اوکراین را یک اقدام غیردوستانه از سوی دولت این کشور قلمداد می‌کند».
رهبران ارمنستان باتوجه به تجریه جنگ دوم قره‌باغ، مدعی هستند که در مواقع بحرانی دیگر نمیتوانند روی حمایتهای روسیه حساب باز کنند و به همین دلیل سعی دارد با شرکای غربی قراردادهایی را در این زمینه امضا کرده و توان دفاعی خود را ارتقا دهد و علاوه بر خرید سلاح، این بار استقرار نظامیان خارجی در خاک ارمنستان هم در اولویت قرار گرفته است.
در این راستا، آلن سیمونیان رئیس مجلس ملی ارمنستان اخیرا در سخنانی گفت که «ایروان در مورد استقرار پایگاه نظامی و یا پیوستن به یک قطب نظامی با هیچ کشوری گفتوگو نمی‌‌کند». این اظهارات در واکنش به سخنان میخائیل گالوزین معاون وزیر خارجه روسیه بود که گفته بود اقدامات نسنجیده ارمنستان می‌توانند بازگشت به همکاری مشترک با روسیه و دیگر کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی برای ایجاد یک قلمرو دفاعی مشترک را غیر ممکن سازد.
روسیه حتی نمی‌خواهد که ارمنستان سیاست خارجی خود را در قبال غرب متعادل کند. مسکو به هیچ وجه حضور غربیها در قفقاز را برنمی‌تابد و لذا ممکن است برای برهم زدن اتحاد ارمنستان و آمریکا، به اقدامات تنبیهی علیه ایروان متوسل شود.
تلاشهای ضد روسی آمریکا در قفقاز
منطقه استراتژیک قفقاز و آسیای مرکزی از زمان فروپاشی شوروی در راهبرد کلان آمریکا برای گسترش ناتو قرار داشتند اما اعضای ناتو به دلیل حساسیت‌های روسیه از ورود به این ماطق خودداری می‌کردند که این مانع بعد از جنگ اوکراین برطرف شده و غربیها همه ملاحظات را کنار گذاشته و به طور نرم برای نفوذ به این مناطق خیز برداشته‌اند.
در همین رابطه، ماه گذشته، جیمز اوبراین به گرجستان سفر کرد تا از تصویب قانون «عوامل خارجی» توسط دولت تفلیس جلوگیری کند ولی تهدیدهای او مبنی بر تحریم و جلوگیری از کمک مالی برای حمایت از دموکراسی در نهایت ناموفق بود.
ایالات متحده با بهبود روابط خود با ارمنستان می‌خواهد در همه مواردی که روسیه علیه ارمنستان اقدامات تنبیهی انجام می‌دهد، نقش داشته باشد و ابزارهایی را برای رسیدگی به این مشکلات در اختیار ارمنستان قرار دهد.
آمریکا که سطح تنش با روسیه را در اوکراین بالا برده و خطر درگیری بین ناتو و مسکو بیش از هر زمان دیگری گسترش یافته است، سعی دارد از این فرصت برای درگیر کردن روسها در جبهه‌های دیگر هم استفاده کند. دولتمردان آمریکا معتقدند که اگر تحرکات و نفوذ خود در قفقاز را افزایش دهند، روسیه مجبور خواهد شد برای از بین بردن تهدیدات ناتو بخشی از توان نظامی خود را به این منطقه مصروف دارد و کاهش تمرکز روسیه در خاک اوکراین، سبب می‌شود تا ناتو بتواند دستاوردهایی را کسب کند. غربیها درحالی در سودای گشودن جبهه جدید هستند که در خود اوکراین هم به بن‌بست خورده‌اند و فرسایشی شدن جنگ بیش از آنکه به ضرر روسیه باشد برای غرب گران تمام خواهد شد.
با توجه به اینکه برخلاف تصورات غربیها، روسیه در ماه‌های اخیر پیشروی‌هایی را در شرق اوکراین کسب کرده این مسئله نگرانی عضا ناتو را دوچندان کرده است. زیرا پیروزی روسیه در اوکراین، تهدید بزرگی برای ناتو است که با وجود صرف صدها میلیارد دلار نتوانست روسیه را شکست دهد و این مسئله سبب می‌شود تا سایر متحدان آمریکا هم در سیاست‌های امنیتی خود با این کشور تجدیدنظر کنند. بنابراین، منحرف کردن توجهات روسیه از اوکراین به سمت قفقاز یکی از برنامه‌های کلیدی واشنگتن و شرکایش است.
آمریکا از تنش های موجود بین ارمنستان و گرجستان با روسیه برای دور کردن آنها از مدار روسیه استفاده می‌کند. با این حال، دستیابی به این هدف به دلیل روابط قوی اقتصادی و فرهنگی که بین این کشورها و روسیه وجود دارد، چالش برانگیز است.
همه کشورهای قفقاز جنوبی، به دلیل جغرافیا و سیاست زمانی کاملاً در حوزه نفوذ مسکو قرار داشتند. ایالات متحده و اروپا در تلاش هستند تا سیستم امنیت جمعی روسیه در حوزه پیرامونی را از بین ببرند. ایالات متحده ارمنستان را تشویق می‌کند تا پایگاه «گیومری» روسیه را در خاک خود تعطیل کند و این امر به مفهوم خروج کامل نظامی روسیه از قفقاز است و فرصت مناسبی برای غرب است تا بتواند این خلاء را پر کرده و جایگزین روسیه شود.
آمریکا می‌خواهد با حضور در ارمنستان و استقرار بخشی از مستشاران نظامی خود در این کشور، تحرکات روسیه را از نزدیک رصد کرده و برای مقابله با تهدیدات رقیب شرقی برنامه‌ریزی کند.
درکل، می‌توان گفت که هر گونه چرخش ارمنستان به سمت غرب و به ویژه امضای قراردادهای نظامی و استقرار نیروهای خارجی در این کشور، با واکنش تند روسها مواجه خواهد شد. روسیه در حمله به گرجستان و اوکراین برای جلوگیری از پیشروی ناتو نشان داد که در حفظ مافع امنیتی خود با هیچ کسی مماشات ندارد و هر گونه تحرکات غرب در جمهوری‌های شوروی سابق را با قاطعانه‌ترین اقدام پاسخ خواهد داد. تجربه گذشته برای رهبران ارمنستان درس بزرگی است تا در دامی که غربیها برایشان پهن کرده‌اند نیفتند.
