الوقت- درشرایطی که این روزها ایران خود را برای انتخابات ریاست جمهوری آماده می‌کند و در بعد منطقه‌ای هم به دلیل جنگ غزه، شرایط بی‌ثباتی حاکم است، در چنین فضایی غربی‌ها مثل همیشه تنور تنش با ایران را داغ کرده‌اند. این بار سرکرده ماراتن تقابل با ایران نه آمریکا بلکه کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان هستند که در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دنبال افزایش فشارها به جمهوری اسلامی هستند.
در این رابطه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود مدعی شده که ایران مقداری از ذخایر اورانیوم خود را غنی‌سازی کرده که بیش از ۳۰ برابر حد مقرر در توافقنامه ۲۰۱۵ است. این گزارش ادعایی می‌گوید:«بر اساس برآوردها ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با افزایش ۶۷۵.۸ کیلوگرمی از زمان گزارش قبلی به ۶۲۰۱.۳ کیلوگرم رسیده است».
گزارش آژانس درحالی منتشر شده که نشست فصلی شورای حکام بین‌المللی انرژی اتمی، از روز دوشنبه شروع شده و تا روز جمعه در مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین ادامه خواهد یافت. به همین دلیل، فرانسه، آلمان و انگلیس هفته گذشته با توزیع پیش‌نویس قطعنامه‌ای میان اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستند یک گزارش جامع درباره آخرین فعالیتهای هستهای ایران تهیه کند.
این سه قدرت اروپایی در آخرین نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه مارس تصمیم گرفتند به دلیل عدم حمایت آمریکا از برنامه‌های خود برای مقابله با برنامه هستهای ایران چشم‌پوشی کنند اما گفته می‌شود تروئیکای اروپا این بار مصصم است تا در روزهای آتی بتواند نظر اعضای شورای حکام را جلب کرده و قطعنامه‌ای را علیه فعالیتهای هستهای ایران صادر کند.
دیپلمات‌های اروپایی با فضاسازی سیاسی و رسانه‌ای این ادعای پوچ را تکرار می‌کنند که اقدام نکردن در مورد گسترش برنامه هستهای تهران، اقتدار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف می‌کند. آنها می‌گویند که این امر همچنین اعتبار فشار غرب بر ایران را تضعیف خواهد کرد.
رسانه‌های غربی پیش از انتشار گزارش آژانس از اختلاف میان آمریکا و سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در آستانه نشست شورای حکام خبر داده بودند. برخی رسانه‌ها گزارش کردند که آمریکا تلاش دارد نظر کشورها را به این سمت جلب کند که اگر قطعنامه به رای گذاشته شد، به آن رای ممتنع دهند و خودش نیز قصد دارد به این قطعنامه رای ممتنع دهد. با این حال صدور قطعنامه در شورای حکام جنبه تنبیهی دارد و این در ماهیت مساله تغییری ایجاد نمی‌کند. واشنگتن نگران است که محکومیت ایران ممکن است تنش‌ها در منطقه را پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر تشدید کند و این مسئله برای جو بایدن می‌تواند گران تمام شود و این فرصت مناسبی است تا رقیب جمهوری‌خواه او دوباره مسند قدرت کاخ سفید را پس بگیرد.
با این حال، به رغم مخالفت ظاهری آمریکا با صدور قطعنامه ضد ایرانی، دیپلمات‌ها به خبرگزاری فرانسه گفتند که موضع آمریکا در برابر صدور قطعنامه علیه ایران ممکن است قبل از رای‌گیری برنامه‌ریزی شده برای اواخر این هفته تغییر کند.
مخالفت چین و روسیه
چین و روسیه که همواره از توافق هستهای و پایبندی ایران به تعهدات خود حمایت کرده و غرب را مسبب اصلی کارشکنی در مسیر اجرای توافق هستهای می‌دانند این بار هم مخالفت خود را با تلاشهای اروپا علیه ایران اعلام کردند.
در همین زمینه، میخائیل اولیانوف، فرستاده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت که نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «احتمالاً به یک جلسه آشفته» تبدیل خواهد شد. اولیانوف با بیان اینکه تلاشهای اروپا غیرمنطقی است ابراز امیدواری کرد که «قطعنامه‌ای ضد ایرانی» ارائه نشود، زیرا خطر وخیم‌تر کردن جدی وضعیت را در پی دارد.
همچنین ایران، روسیه و چین با صدور بیانیه مشترک مخالفت خود را با صدور قطعنامه ضد ایرانی اعلام کردند. سه کشور با تاکید بر اینکه مفاد برجام همچنان معتبر است به کشورهای غربی که با بدعهدی و بی‌عملی خود، اجرای این توافق را به بن بست کشانده‌اند توصیه کردند که با نشان دادن اراده سیاسی، گام‌های لازم را برای از سرگیری اجرای توافق هستهای بردارند. در این بیانیه آمده است که مفاد برجام در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت همچنان معتبر است. زمان آن رسیده است که کشورهای غربی اراده سیاسی نشان دهند و از چرخه بی‌پایان تشدید که تقریباً طی دو سال گذشته به آن دامن زده‌اند، خودداری و گام لازم را برای از سرگیری اجرای برجام اتخاذ کنند.
اقدامات سیاسی و فشارها از سوی تروئیکای اروپایی درحالی است که «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مدتی پیش در سفر به اصفهان ضمن دیدار با مقامات ایرانی، از توافق با تهران برای ادامه اجرای سند بیانیه مشترک خبر داد و گفت:«از نظر ما مفاد آن همچنان معتبر است».
گروسی در نشست خبری مشترک با «محمد اسلامی» در حاشیه اولین کنفرانس بین‌المللی هستهای در اصفهان گفت:«پیشنهادی را به ایران دادم که شامل گام‌های عملیاتی است و تیم‌های فنی و کارشناسی ۲ طرف در نشست جداگانه این گام‌های عملیاتی ۲ طرفه را تعریف و تبیین می‌کنند. قصد ما این نیست سند جدیدی را ایجاد کنیم و مبنای ما همان سند مارس سال گذشته است. مهم است که بیانیه مشترک را بدون تغییر ادامه دهیم چون ظرفیت حل مسائل را دارد که به مسائل جاری و حل مسائل پادمانی و گام‌های اضافی توجه دارد و ما امروز در مذاکرات بر برداشتن گام‌های ملموس در این راستا توافق کردیم».
مدیرکل آژانس در سفرهای خود به ایران همکاریهای مشترک با تهران را قابل قبول توصیف می‌کند اما به محض اینکه پایش را از ایران بیرون می‌گذارد تحت فشارهای سیاسی کشورهای غربی از برخی مواضع قابل قول گذشته عدول کرده و رویکرد دوگانه را در پیش می‌گیرد.
رویکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی طی سالهای اخیر و به خصوص در دوران پس از خروج آمریکا از برجام و شکست این توافق، بیش از اینکه مبتنی بر مباحث فنی باشد بر مدار سیاسی کاری از سوی دبیرکل استوار شده است. این رویکرد سیاسی که به بستری برای جنجال آفرینی‌های غرب علیه ایران تبدیل شده است، علاوه بر اینکه استقلال این نهاد را از بین می‌برد، تلقی بین‌المللی نسبت به آژانس به عنوان یک نهاد بی‌طرف بین‌المللی را نیز خدشه دار کرده است.
واکنش ایران چه خواهد بود
بدون تردید ایران در سالهای اخیر همزمان با اجرای تعهدات خود ذیل برجام و ادامه همکاری با آژانس اتمی، اما در برابر زیاده خواهی غرب، عقب‌نشینی نکرده و برای اینکه نشان دهد در تامین منافع ملی خود جدی است گام‌هایی را برای توسعه برنامه هستهای صلح آمیز خود برداشته است تا نشان دهد که تسلیم فشارهای آمریکا و اروپا نخواهد شد.
تروئیکای اروپا در سالهای اخیر با وجود ادعای ظاهری مبنی بر حمایت از برجام پس از خروج آمریکا از این توافق، اما در عمل هیچ اقدامی برای تعاملات اقتصادی با ایران انجام ندادند. اکنون نیز سعی دارند با صدور قطعنامه در شورای حکام بتوانند از تهران امتیاز بگیرند. اروپایی‌ها که به تعهداتشان عمل نکرده‌اند مدعی هستند که ایران باید یکجانبه به تعهداتش در برجام عمل کند، در غیر این صورت تخلف محسوب شده و باید تنبیه شود. غربی‌ها تصور می‌کنند که با صدور قطعنامه، می‌توانند ایران را به پذیرش تعهدات بیشتر و فراپادمانی وادار کنند اما تجربه نشان داده که صدور قطعنامه‌ها، موجب تصمیم تهران به کاهش همکاریهای داوطلبانه با آژانس بوده است.
آخرین بار سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان به‌عنوان اعضای برجام به همراه آمریکا، در آبان‌ماه ۱۴۰۱ با سوء استفاده از آشوب‌های داخلی ایران، قطعنامه‌ای صادر کردند تا تهران را به عقب‌نشینی از مواضع اصولی خود در کاهش تعهدات برجامی وادار کنند اما این قطعنامه با واکنش تند ایران مواجه شد و ایران برای اولین‌بار غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم در «سایت فردو» را کلید زد و این پاسخی قابل‌پیش‌بینی به تلاش آمریکا و تروئیکای اروپا در شورای حکام جهت افزایش تنش‌ها پیرامون مساله هستهای ایران بود.
همچنین در واکنش به قطعنامه شورای حکام در خرداد 1401، ایران دوربین‌های فرا پادمانی آژانس در سایت‌ها و تاسیسات هستهای ایران را غیرفعال کرد.
بنابراین، در صورت اصرار اروپایی‌ها برای صدور قطعنامه در آژانس اتمی، شنیده‌ها حاکی است که ایران این بار هم سطح اورانیوم غنی‌سازی شده خود را افزایش خواهد داد. همانگونه که در ماه‌های اخیر برخی مقامات ایرانی هشدار داده‌اند، افزایش فشارهای می‌تواند جمهوری اسلامی را به بازنگری در سیاست دکترین هستهای خود وادار کند، چیزی که غربی‌ها به شدت از آن هراس دارند.
اروپایی‌ها با توجه به فضای سیاسی داخل ایران، درصددند با صدور قطعنامه در شورای حکام، تهران را تحت فشار قرار داده و دوباره خطر برنامه هستهای را در مجامع بین‌المللی سر زبانها انداخته و شرایط را برای ماهی گرفتن از آب گلالود فراهم کنند.
ایران تا پیش از نقض عهدهای مکرر طرف‌های غربی، هیچ گاه از تعهدات خود در برجام عدول نکرده و حتی پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هستهای همواره آمادگی خود را برای بازگشت به میز مذاکره و مسیر دیپلماسی اعلام کرده است اما تحرکات اروپایی‌ها ممکن است نتیجه عکس داده و مسیر دیپلماسی را دشوارتر قبل کند. در هفته‌های اخیر گزارشهایی مبنی مذاکرات غیرمستقیم مقامات ایرانی و آمریکایی در عمان منتشر شده تا شاید بتوانند اختلافات را حل کرده و روند احیای برجام را از سربگیرند. از اینرو، صدور قطعنامه در شورای حکام، قطار مذاکرات عمان را از ریل خارج خواهد کرد.
از سوی دیگر، اگر شورای حکام تصمیم به صدور قطعنامه علیه برنامه هستهای بگیرد، ممکن است ایران روند بازرسی‌های آژانس از سایتهای هستهای را تعلیق کرده و بازرسان آنرا اخراج کند و در این صورت دست این نهاد بین‌المللی از نظارت بر برنامه هستهای کوتاه خواهد شد.
بنابراین، اعمال فشار سیاسی برای صدور قطعنامه علیه برنامه هستهای ایران آن هم در شرایط بغرنج منطقه، پیش‌رو بودن انتخابات در آمریکا به نفع غربی‌ها نیست، لذا راه همکاری بیشتر ایران با آژانس در زمینه دسترسی و نظارت بر فعالیت‌ها از مسیر مذاکرات سیاسی و لغو تحریم‌ها می‌گذرد و هر گونه اقدام نسنجیده از سوی غرب، جز تشدید تنش عایدی دیگری برای آنها نخواهد داشت.
