الوقت- درحالی که غربی‌ها با بحران آفرینی در اروپا و غرب آسیا پروژه بی‌ثبات سازی را به پیش می‌برند، در گوشه دیگری از جهان چین با دورهم جمع کردن رهبران کشورها سیاست همگرایی و تقویت همکاری‌های بین المللی برای توسعه اقتصادی دسته جمعی را در پیش گرفته است.
چین که در سالهای اخیر ابر پروژه بلندپروازانه و جهانی خود تحت عنوان کمربند- جاده یا همان راه ابریشم جدید را در کانون توجه و تمرکز سیاست خارجی‌اش قرار داده است، این روزها سخت مشغول برگزاری سومین اجلاس همکاری بین‌المللی «کمربند و جاده» بود که طی روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه به وقوع پیوست.
این مجمع به ابتکار پروژه‌ای به همین نام برای توسعه اقتصادی و زیرساختی بین‌المللی که توسط شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین در سال 2013 ارائه شد، اختصاص دارد. موضوع اجلاس امسال، «ساخت و ساز باکیفیت کمربند و جاده، دستیابی مشترک به توسعه و شکوفایی مشترک» نام گرفت.
شی جین‌پینگ، روز سه‌شنبه در افتتاحیه این مجمع جهانی گفت که سومین مجمع کمربند و جاده «فصلی باشکوه در ترویج جهانی متصل و ترسیم مسیری برای همه افراد به صورت فردی و جمعی» است. شی تاکید کرد که دولت‌ها، کسب‌وکارها و افرادی که بخشی از ابتکار کمربند و جاده هستند، این دستاوردها را از طریق سخت‌کوشی، خرد و شجاعت خود قابل دستیابی کرده‌اند. وی با تاکید بر تمرکز این ابتکار بر توسعه، نتایج برد-برد و الهام بخش، گفت:«ما باید با انگیزه و اشتیاق سفر جدیدی را به سوی یک دهه طلایی دیگر آغاز کنیم».
وزارت خارجه چین گفته بود که در این مجمع هیئت‌هایی از بیش از 140 کشور و بیش از 30 سازمان بین‌المللی شرکت خواهند کرد و تعداد شرکت کنندگان ثبت نام شده در این اجلاس از 4 هزار نفر فراتر می‌رود. از جمله رهبران کشورهایی که در سومین مجمع کمربند و جاده شرکت کرده‌اند، می‌توان به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، الکساندر ووچیچ، رئیس جمهور صربستان، ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان، وو ون تونگ، رئیس جمهور ویتنام و دیگران اشاره کرد.
این رویداد دو روزه میزبان شش سمینار و سه انجمن سطح بالا در زمینه اتصال، توسعه سبز و اقتصاد دیجیتال بود و کنفرانس کارآفرینان نیز در حاشیه این انجمن برنامه‌ریزی شده بود.
اولین مجمع همکاری بین‌المللی کمربند و جاده در می 2017 در پکن برگزار گردید. رؤسای جمهور و نخست وزیران 29 کشور در آن شرکت داشتند و در مجموع بیش از 1600 شرکت کننده به نمایندگی از بیش از 140 کشور و بیش از 80 سازمان بین المللی در آن مجمع شرکت کردند.
اجلاس بعدی دو سال بعد در آوریل 2019 در پکن برگزار شد و در آن 38 رهبر دولت‌ها حضور داشتند، تعداد کل شرکت کنندگان از 6 هزار نفر فراتر رفت.
رهبران از سرتاسر جهان برای شرکت در این مجمع به پکن آمده بودند که با توجه به نقش مهم چین در سطوح سیاسی و اقتصادی، نقطه عطفی در پیشبرد موقعیت چین در صحنه بین‌المللی محسوب می‌شود.
«یک کمربند - یک جاده» یک ابتکار بین‌المللی توسط چین برای بهبود و ایجاد کریدورهای تجاری و حمل و نقل جدید و موجود است. هدف اولیه آن ایجاد زیرساخت و برقراری روابط بین کشورهای اوراسیا تعیین شده است. این طرح شامل چندین جهت است، از جمله، کمربند اقتصادی جاده ابریشم و جاده ابریشم دریایی. این ابتکار که به عنوان احیای جاده باستانی ابریشم برای تقویت زیرساختهای تجارت جهانی شناخته می‌شود، توسط شی در سال 2013 برای اتصال چین به بازارهای آسیای مرکزی، خاورمیانه، اروپا و آفریقا مطرح شد.
سرمایه‌گذاری زیرساختی چین در جهان
طی ده سال گذشته، طرح کمربند و جاده از سطح طرح به سطح اجرایی رسیده و به بزرگترین پلتفرم برای همکاری‌های بین‌المللی تبدیل شده است. باتوجه به اینکه زیرساختهای ریلی در کشورهای درحال توسعه ضعیف بوده و سرمایه‌گذاری در آنها از عهده دولتهای محلی خارج است، لذا چین سرمایه کلانی را برای توسعه این زیرساختها صرف کرده است.
به گزارش اسپوتنیک، «در طول 10 سال گذشته، این ابتکار سرمایه گذاری‌های نزدیک به 1 تریلیون دلار را جذب کرده و بیش از 3 هزار پروژه همکاری مشترک شکل گرفته است. به گفته وزارت خارجه چین، شرکت‌های چینی 420 هزار شغل در کشورهای واقع در امتداد کمربند و جاده ایجاد کرده‌اند. در مجموع بیش از 150 کشور و بیش از 30 سازمان بین‌المللی به هر نحوی در اجرای طرح چینی مشارکت دارند که چین بیش از 200 قرارداد همکاری با آنها امضا کرده که شامل 3000 پروژه است».
مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین هم همزمان با مجمع جهانی کمربنتد و جاده، درباره دستاوردها و اهداف این پروژه گفت:«همکاری با کیفیت بالای کمربند و جاده مزایای بیشتری برای مردم به همراه خواهد داشت و به توانمندسازی تلاش‌های جهانی برای کاهش فقر کمک می‌کند».
مائو گفت که ریشه کنی فقر هدف اصلی برنامه توسعه پایدار 2030 است و در طول دهه گذشته، مکانیسم همکاری کشاورزی طرح کمربند و جاده به جمعیت فقیر در کشورهای شرکت کننده در این طرح کمک کرده است تا به غذا دسترسی داشته باشند و به بحران‌های غذایی پاسخ دهند و سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و پروژه‌های زیربنایی تحت طرح کمربند و جاده تعداد زیادی فرصت شغلی را فراهم کرده است.
ابتکار کمربند و جاده در ابتدا به عنوان یک پروژه زیرساختی فیزیکی و دیجیتالی عظیم برای اتصال چین با آسیای مرکزی، آسیای جنوب شرقی، اروپا و سایر نقاط جهان در نظر گرفته شد که بعداً به یک ابزار زیرساختی عظیم برای وام‌دهندگان چینی برای حمایت از پروژه‌ها در سایر مناطق توسعه یافت.
در مواجهه با مشکلات در مسیر احداث کمربند و جاده، پکن به دنبال کوچک‌تر و سبزتر کردن طرح کمربند و جاده است و از پروژه‌های پرهزینه‌ای مانند سدها به سمت پروژه‌های با فناوری پیشرفته مانند پلتفرم‌های مالی دیجیتال و تجارت الکترونیک سوق یافته است. تحلیلگران به رویترز گفتند که هدف از این اقدام کمک به فشار گسترده‌تر به سوی یک سیستم جهانی چندقطبی است که به کشورهای جنوب قدرت بیشتری می‌دهد، به جای سیستمی که واشنگتن و متحدانش بر آن تسلط دارند.
در ماه‌های اخیر، پکن سعی کرده خود را به عنوان عضوی از جنوب جهانی قرار دهد، علی‌رغم این واقعیت که به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، در صحنه جهانی تنها با ایالات متحده برابری می‌کند.
کمربند جاده، نقشی حیاتی در پیوند دادن فوری‌ترین نیازهای توسعه جهان به آنچه چین در آن برتری دارد، یعنی ساخت جاده‌ها و پل‌ها برای اتصال کشورهای جهان به همدیگر ایفا کرده است. شی درک خوبی از نیازهای کشورهای در حال توسعه دارد و یک بار در مصاحبه با وال استریت ژورنال گفت که از سال 2010 تا 2020، کسری سالانه در تامین مالی توسعه زیرساختهای آسیایی به حدود 800 میلیارد دلار رسیده است. گزارش بانک توسعه آسیایی نشان داد که آسیای در حال توسعه باید سالانه 1.7 تریلیون دلار در زیرساختها تا سال 2030 سرمایه گذاری کند تا شتاب رشد خود را حفظ کند و بر این اساس چینی‌ها سعی دارند با توسعه زیرساختهای در کشورهای در مسیر جاده ابریشم، احداث این پروژه کلان را هر چه سریعتر محقق کنند.
بانک سرمایه گذاری زیرساختهای آسیایی، صندوق جاده ابریشم و سایر موسسات برای صدها پروژه مانند راه آهن چین-لائوس و قطار سریع السیر جاکارتا-باندونگ که اولین خط راه آهن در جنوب شرقی است، حمایت مالی و سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
وانگ ونبین، سخنگوی وزارت خارجه چین اخیرا در سخنانی با بیان اینکه ابتکار کمربند و جاده با هدف ارائه بستر جدیدی برای همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی و ایجاد شتاب جدید به توسعه کشورهای شرکت کننده و رشد اقتصادی جهانی است، گفت:«تعداد زیادی پروژه پروژه های زیرساختی حمل و نقل که توسعه شرکای ابتکار کمربند و جاده را به شدت افزایش داد و پروژه های انرژی سبز پاک، کارآمد و با کیفیت راه را برای توسعه آینده کشورهای شریک روشن کرد».
به گزارش خبرگزاری شینهوا، چین می‌گوید که موضوع حفاظت از محیط زیست، بهبود محیط زیست و حفظ تنوع زیستی را در حین اجرای پروژه‌های ابتکاری کمربند و جاده در نظر گرفته است و همچنین بیش از 50 سند همکاری در زمینه حفاظت از محیط زیست اکولوژیکی را با طرف‌های ذیربط امضا کرده است.
به مناسبت مجمع پکن، چین کتاب جدیدی را منتشر کرد که در آن ابتکار «کمربند و جاده» نه تنها توسعه را برای چین، بلکه برای کل جهان در نظر گرفته است. طبق این کتاب، تعداد زیادی از پروژه‌های زیربنایی با پیشرفت ملموس برای کشورهای مشارکت کننده در ساخت راه‌آهن و جاده‌ها، بزرگراه، خطوط لوله، کشتیرانی، انرژی، ارتباطات و سایر امکانات خدمات عمومی اولیه، ساخته شده است. همزمان با توسعه کریدورهای ریلی، کربند دریایی هم به عنوان بازوی دوم پروژه کلان چین به کار خود ادامه می‌دهد و بر اساس گزارشها، تا ژوئن 2023، کشورهای در مسیر کریدور دریایی کمربند و جاده، به 117 بندر در 43 کشور رسیده بود و بیش از 300 شرکت کشتیرانی چینی و بین‌المللی به انجمن جاده ابریشم دریایی پیوسته بودند.
در چارچوب همکاری برای ساخت «کمربند و جاده»، چین به کشورهای شرکت‌کننده در ساخت پارک‌های صنعتی کمک کرده و شرکت‌های چینی را برای ایجاد فرصت‌های شغلی برای مردم محلی از طریق همکاری‌های صنعتی در سطح بالا هدایت کرده است.
به گزارش «مجله تایم»، بخش خصوصی چین در فضایی که زمانی تحت سلطه بانک‌های سیاست‌گذاری و شرکت‌های دولتی بود، فعال شده‌اند. این منجر به سرمایه گذاری‌های بزرگ با تمرکز بیشتر بر بازارهای جهانی تا ساخت زیرساختها شده است. به عنوان مثال، شرکت فناوری معاصر آمپرکس چین و گروه مرسدس بنز AG، قصد دارند بیش از 7 میلیارد دلار در کارخانه‌ای در مجارستان سرمایه گذاری کنند که بزرگترین پروژه واحد در یک کشور عضو کمربند و جاده است.
لیندا کالابرز، یکی از محققان مؤسسه توسعه خارج از کشور (ODI)، به «مجله تایم» گفت:«تأمین مالی طرح «کمربند و جاده» به طور فزاینده‌ای بر پروژه‌های کوچک، با اهداف خاص مرتبط با مسائل اجتماعی متمرکز است. به گفته وی، این تغییر همچنین توسط وام گیرندگانی انجام می‌شود که به طور فزاینده نگران پایان دادن به بدهی‌های غیرقابل مدیریت یا پروژه‌های زیرساختی هستند، که تفاوت قابل توجهی با زمانی که طرح کمربند و جاده در سال 2013 راه اندازی شد، وجود دارد.
رقیب‌تراشی آمریکا برای جاده ابریشم
اگرچه چین در یک دهه گذشته تلاش‌های زیادی برای احداث این کمربند انجام داده است اما اقدامات آمریکا برای مهار رقیب نوظهور شرقی، چینی‌ها را برای تکمیل این طرح مصمم‌تر کرده است. در یکسال گذشته که سطح تنشها بین واشنگتن و پکن افزایش یافته، رهبران چین سعی دارند با همراه کردن کشورهای درحال توسعه با ابتکارهای خود راه سنگ اندازی آمریکا در پروژه‌های پکن را بگیرند. آمریکا در ماه‌های اخیر با کمک هند و کشورهای خاورمیانه طرح جایگزین و موازی با کمربند ابریشم را مطرح کرده که قرار است از هند تا اروپا امتداد داشته باشد.
هر چند این طرح در ابتدای راه است و اقدامی جدی در این راستا انجام نشده اما واشنگتن قصد دارد در صورت آماده شدن زیرساختها و مشارکت متحدانش در غرب آسیا، این طرح را به سرانجام برساند. آمریکایی‌ها بر این باورند که در صورت احداث جاده ابریشم که به شبکه‌ای از خطوط ریلی در جهان متصل است، چین نبض تجارت جهانی را در دست خواهد گرفت و هژمونی آمریکا پس از چند دهه افول خواهد کرد، چیزی که در تضاد با منافع غرب است.
بنابراین، چین هم سعی دارد با احداث جاده ابریشم جدید خود، بتواند وزنه تعادلی در برابر ایالات متحده ایجاد کند. ابتکار چین ممکن است در دهه اول خود با مشکلاتی روبرو شده باشد، اما رهبران پکن هنوز آنرا ابزاری مهم برای پیشبرد قدرت و نفوذ چین در میان تشدید رقابت با ایالات متحده می‌دانند و با توجه به احتمال افزایش رقابت آمریکا و چین در سالهای آینده، ارزش کمربند و جاده برای پکن نیز افزایش خواهد یافت.
چشم انداز جاده ابریشم
طرح کمربند و جاده، چشم‌انداز شی برای توسعه جهانی، به یکی از پذیرفته‌شده‌ترین پروژه‌های عمومی در جهان تبدیل شده است و به بسیاری از کشورهای در حال توسعه فرصت‌هایی برای جهش توسعه می‌دهد. از اینرو، نشست دو روزه پکن فرصتی تاریخی برای همه شرکای جاده ابریشم فراهم می‌کند تا بر اساس دستاوردهای چشمگیر این ابتکار عمل کنند و به سمت همکاری مشترک حرکت کنند.
طرح کمربند و جاده یک ابتکار دوراندیشانه و در سطح جهانی است، زیرا صلح، همکاری، توسعه و مشارکت را برای جهان به ارمغان می‌آورد. همچنین تضادها و درگیری‌ها را کاهش می‌دهد که باعث می‌شود مردم تمایل به افزایش مبادلات و همکاری در زمینه‌های فرهنگی، تجاری و گردشگری داشته باشند.
یک نظرسنجی انجام شده توسط «مک کینزی» نشان داد که نرخ اشتغال ساکنان محلی در شرکت‌های چینی فعال در آفریقا به 89 درصد رسیده است که به طور موثر به ایجاد فرصت‌های شغلی در این کشورها کمک می‌کند. بانک جهانی تخمین زد که تا سال 2030، سرمایه‌گذاری‌های مربوط به طرح کمربند و جاده می‌تواند 7.6 میلیون نفر را از فقر شدید و 32 میلیون نفر را از فقر متوسط نجات دهد.
اعتقاد بر این است که مزایای این طرح در سالهای آینده به مناطق بیشتری از جهان خواهد رسید. طبق گزارش بانک جهانی، افزایش تجارت از طریق همکاری کمربند و جاده «انتظار می‌رود درآمد واقعی جهانی را بین 0.7 تا 2.9 درصد افزایش دهد» و پروژه‌های «یک کمربند و یک جاده» می‌تواند به رهایی 7.6 میلیون نفر از فقر شدید کمک کند. گزارش دیگری توسط مشاور اقتصادی جهانی «سیبر» تخمین زده که ابتکار کمربند و جاده احتمالاً تا سال 2040 سالانه 7.1 تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی جهانی را افزایش می‌دهد.
