الوقت- هرچند عربستان سعودی و ایران با امضای توافقنامه از سرگیری روابط در اسفندماه گذشته، به طور نمادین به اختلافات گذشته پایان دادند اما گام نهایی برای احیای روابط با افتتاح سفارتخانهها برداشته شد و در همین ارتباط فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی به تهران سفر کرده است. ار فرحان در کسوت وزیر خارجه سعودی به ایران نیز محسوب می‌شود و قرار است علاوه بر افتتاح سفارت با برخی از مقامات ایرانی نیز دیدار و گفتگو کند. از طرف دیگر گفته می‌شود بن فرحان، حامل پیامی از سوی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران است که به اعتقاد کارشناسان، بهبود روابط دوجانبه و موضوعات منطقه‌ای از جمله نکات کلیدی آن است.
برای بررسی ابعاد و جزئیانت سفر وزیر خارجه سعودی به تهران،الوقت؛ با جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب آسیا گفتگو کرده است.
مهم‌ترین ابعاد و اهداف سفر فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان به تهران چیست؟
باتوجه به اینکه اخیرا سفارت ایران در ریاض بازگشایی شد، لذا مهمترن هدف از این سفر، اعلام آغاز روابط دیپلماتیک است. از طرفی، عربستان و ایران در موضوعات زیادی با هم تعامل دارند از جمله مراسم حج و برگزاری آن در روابط دو کشور مهم است. همچنین بخشی از هدف این سفر، به موضوعات منطقه‌ای از جمله مسئله یمن مربوط می‌شود تا در سطح منطقه هم تنش‌زدایی کنند. سعودیها در مورد یمن خواسته‌هایی دارند و سعی دارند تا آنرا با مقامات ایرانی در میان بگذارند. هر چند ایران همیشه گفته که از یمنی‌ها حمایت نظامی نمی‌کند و تنها حامی آنها بوده است ولی عربستان علاقه مند است تا به جنگ یمن بدون هزینه پایان دهد و ریاض سعی دارد با کمک ایران به این هدف دست پیدا کند.
بسیاری بر این باور بودند که با توافق ایران و عربستان، جنگ یمن نیز پایان خواهد یافت اما به نظر می‌رسد که سعودیها تمایلی به این موضوع ندارند و همین مسئله خشم انصارالله را برانگیخته است که هر روز به سعودیها هشدار می‌دهند. به نظرتان درباره یمن گشایش‌هایی حاصل خواهد شد؟
عربستانی‌ها از این مسئله نگران هستند که با پایان جنگ یمن، همه موانع برای اعلام پیروزی انصارالله برداشته شود و این موجب قدرتمند شدن این جنبش در یمن شود و این چیزی است که علاوه بر عربستان، غربیها هم تمایلی به پیروزی یمنی‌ها ندارند. بنابراین، سعودیها به خاطر این دلایل تاکنون حاضر نشده‌اند با انصارالله توافق کنند.
شاید عربستان از ایران تضمین می‌خواهد که با پایان بحران، از اتصال یمن به حلقه محور مقاومت و دشمنی با ارتجاع عرب و استکبار جهانی جلوگیری کند و همچنین اینکه مطمئن باشد که تهران در یمن حضور بیشتری نخواهد داشت. لذا، طبیعی است که سعودیها در این مورد محتاط عمل کنند، اما مقامات ریاض باید این نکته را در نظر بگیرند که انصارالله دنبال تامین منافع ملی خودشان هستند و ایران در این مورد تصمیم گیرنده نیست و خود گروههای یمنی باید با سعودیها اختلافاتشان را حل کنند.
گفته می‌شود که بن فرحان حامل پیام بن سلمان به رئیس جمهور است، این پیام حاوی چه موضوعاتی است و چه تاثیری در تقویت روابط دوجانبه خواهد داشت؟
به نظرم، پیام بن سلمان احتمالا بیشتر حاوی آینده سیاسی عربستان است و شاید در این پیام دو موضوع مطرح شده باشد. یکی، عذرخواهی عربستان از اقدامات تنش زایی که در سالهای اخیر در قبال ایران انجام داده است و دومین مورد گلایه مندی از ایران باشد تا در کنار عذرخواهی‌ها بتواند مواضع خصمانه را علیه سیاستهای تهران در منطقه ابراز کند. اما نکته مهم پیام این است که به روابط دو کشور در آینده امید بدهد که اگر دو کشور با هم رابطه قوی داشته باشند اتفاقات خوبی خواهد افتاد و به نوعی دارای وعده و وعیدهایی است تا عربستان حسن نیت خود را به تهران نشان دهد و از فواید این همکاریها با تهران سخن گفته باشد.
بازگشایی سفارتخانهها آنگونه که مقامات دو کشور توافق کرده بودند انجام شد یا نه. زیرا برخی معتقدند که سعودیها در بازگشایی سفارتخانه خود تعلل می‌کنند و نیم نگاهی به روند تحولات منطقه و گرفتن برخی تضمین‌ها دارند. ارزیابی شما چیست؟
در موضوع روابط سیاسی مسلما همکاری با عربستان مسیر همواری نیست و دلایل مختلفی در آن دخیل است. یکی، مواضع کلی و ایدئولوژیکی سعودیها است و مسئله دیگر به سلسله تعهداتی مربوط می‌شود که عربستان به کشورهای دیگر داده است که تعاملات دوجانبه را دشوار می‌کند. اما اگر عربستان از دید منافع ملی خود با ایران سخن بگوید، شاید مسیر هموارتر شود و اینکه مقامات سعودی در روابط خود با ایران فقط سیاستهای خاندان سعودی را درنظر نگیرند و منافع ملی را هم مدنظر داشته باشند که در این صورت، می‌توان به بهبود روابط امیدوار بود. اما متاسفانه به دلیل تبلیغاتی که در منطقه به راه افتاده و همچنین برخی مواضع عربستان، مسیر روابط دو کشور را ناهموار کرده است.
کشورهای منطقه چگونه به سفر بن فرحان نگاه می‌کنند. اهمیت این سفر چه تاثیری بر روابط تهران و جهان عرب خواهد داشت؟
کشورهای عربی روابط خود با تهران را با سیاستهای ریاض هماهنگ می‌کنند و اگر اختلافات این دو کشور حل شود، روابط با سایر اعراب هم بهبود خواهد یافت. همچنانکه بسیاری از روابط سرد ایران با کشورهای عربی ناشی از اقدامات مستقیم و غیرمستقیم عربستان بود و به همین خاطر روابط تهران و ریاض را با دقت بررسی می‌کنند. از اینرو، اگر روابط دو کشور پر رونق باشد، اعراب هم احساس می‌کنند چراغ سبز برایشان روشن شده است تا روابط خود را با تهران تقویت کنند، اما اگر احساس کنند که این روابط از سطح معمول فراتر نخواهد رفت و فقط به بازگشایی سفارتخانهها محدود شود، سایر کشورهای منطقه هم گامی برای بهبود مناسبات با تهران برنخواهند داشت.
در این باره هم بحث منافع ملی کشورها اهمیت دارد که بر اساس آن روابط خود را تنظیم کنند. مثلا کشور مصر در عرصه خارجی و داخلی بیشتر از سیاستهای عربستان سعودی تاثیر می‌پذیرد و سیاست مستقلی در این زمینه ندارد. همچنین غربیها هم امیدشان به برخی تحرکات عربستان در منطقه است و انتظار دارند این کشور بتواند منافع آنها را تامین کند، و بن سلمان هم تلاش می‌کند با برخی اقدامات در منطقه توانمندی و شایستگی‌های خود را برای نشستن به تخت سلطنت به جهان غرب نشان دهد تا در آینده از پادشاهی او حمایت کنند.
چشم انداز روابط دوجانبه را در آینده چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به دلیل نیازهایی که طرفین در منطقه دارند، از جمله در عرصه نفت و گاز که جز صادرکنندگان آن هستند، و همچنین در بخش گردشگری مذهبی و به ویژه مسئله حج نقاط مشترک بین دو کشور وجود دارد. به همین دلیل، دو طرف ناگزیر به ادامه روابط با یکدیگر هستند و عربستان هم می‌داند که بدون ارتباط با تهران نمی‌تواند بسیاری از سیاستهای خود را در منطقه به پیش ببرد. اما مسئله مهمتر از عادی سازی روابط، این است که آیا این مناسبات رونق خواهد گرفت و در عرصه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی وارد یک همکاری‌های دوستانه خواهیم شد یا نه و این مسئله زمانبر است که به سادگی رخ نخواهد داد.
