الوقت- چین که خود را برای رهبری جهان در دهههای آینده آماده میکند بر روی همه مناطق استراتژیک در جهان حساب باز کرده است تا بتواند برنامههای کلان خود را محقق کند. پس از سفر شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به عربستان سعودی در راستای تقویت روابط دوجانبه، این روزها یمن هم به محل تردد دیپلماتیک چینیها تبدیل شده است. چین که در هشت سال گذشته نسبت به تحولات یمن موضعی تقریباً خنثی داشت اکنون که پای قدرتهای بزرگ به بحران یمن باز شده است، سعی دارد تا در این کشور هم نقش آفرینی کند. در این رابطه، رسانههای یمنی از سفر هفته گذشته یک هیئت چینی به عدن برای بررسی زمینههای تقویت روبط خبر دادند. در روزهای گذشته نیز حسن الحید، رئیس سازمان منطقه آزاد عدن با شائو چینگ کاردار سفارت چین در یمن در خصوص همکاریهای مشترک بین دو کشور به ویژه در زمینه توسعه تجاری گفتگو کردند.
در این دیدار بسیاری از محورهای مربوط به توسعه روابط دوجانبه بین دو طرف و چگونگی حمایتهای لازم برای بهبود فضای سرمایهگذاری در منطقه آزاد و انجام اقدامات لازم برای بهبود بندر عدن برای حمل و نقل کانتینری مورد بررسی قرار گرفت. رئیس سازمان منطقه آزاد عدن بر اهمیت نقش چین در ارائه حمایتهای لازم از مسائل مختلف و همچنین کمک در بسیاری از زمینههای اقتصادی و بشردوستانه تاکید کرد. همکاریهای مشترک در افزایش سرمایهگذاری در منطقه آزاد در پروژههای مختلف صنعتی، تجاری و انبارداری از دیگر موضوعاتی بود که در این دیدارها مورد بررسی قرار گرفت.
به گفته مدیرکل خدمات سرمایه گذاری منطقه آزاد عدن، مهمترین پروژهها برای توسعه منطقه آزاد در ارتباط با کمک به اسکان تعداد بیشتری از کانتینرهای تجاری است. به گفته مقامات منطقه آزاد عدن، چین قرار است در توسعه سیستم امنیتی منطقه آزاد و انجام به روز رسانیها و آموزشهای لازم در ارتباط با فرآیندهای بررسی کانتینرها از طریق دستگاه اشعه ایکس کمک کند. کاردار سفارت چین نیز به نوبه خود اظهار داشت که چین همچنان به همکاری مشترک با یمن و بسیاری از کشورهای عربی ادامه میدهد، زیرا چین در بسیاری از کشورهای عربی به ارزش 26 میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده و قرار است مبادلات تجاری بین پکن و اعراب در سال 2027 به 400 میلیارد دلار برسد.
حضور مقامات چینی در عدن پس از آن آنجام میشود که ماه گذشته دیداری بین رئیس جمهور این کشور و سران عرب منطقه در ریاض انجام شد و راههای توسعه تعاملات دوجانبه و چند جانبه مورد بررسی قرار گرفت. حضور اخیر چین در جنوب یمن درحالی است که پکن زمانی که یمن به دو کشور شمالی و جنوبی تقسیم شده بود، در دهه هفتاد میلادی روابط خود را با دولت جنوبی که تحت کنترل کمونیستها بود برقرار کرد که سنگ بنای روابط ایدئولوژیکی و سیاسی دو کشور بود و از آن زمان مردم جنوب دیدگاه نسبتا خوبی نسبت به چینیها دارند و چین سعی دارد تا از روابط گذشته برای تقویت مواضع خود در این منطقه استفاده کند.
اهداف چین از حضور در یمن
مناطق جنوبی یمن به دلیل نزدیکی به دریای عمان و دریای سرخ که حلقه اتصال بین شرق و غرب به شمار میرود، در این زمینه برای تجارت دریایی پکن مهم است. چین تحت رهبری شی جین پینگ از سال 2012 ابرپروژه «یک کمربند و یک جاده» را در راس اولویتهای سیاست خارجی خود قرار داده و تلاش میکند این طرح بلندپروازانه را عملی کند. باتوجه به اینکه بخشی از جاده ابریشم جدید، از خلیج فارس و دریای سرخ عبور میکند، لذا به شبکههای بزرگ حمل و نقل دریایی و ریلی نیاز است تا در کوتاهترین زمان و با کمترین هزینه کالاها را از چین به اروپا و آفریقا انتقال دهند. یمن هم در مجاورت شاخ آفریقا در انتقال کالاهای چینی به قاره سیاه نقش مهمی ایفا خواهد کرد. هر گونه مانعی در مسیر جاده ابریشم، کار را برای تحقق این برنامه کلان دشوار خواهد کرد و باید همه کشورهای ذینفع در این کریدور جهانی، به اندازه توان خود نقش آفرینی کنند.
باتوجه به اینکه یمن به لحاظ زیرساختهای حمل و نقل ضعیف است و توان ساخت تجهیزات مدرن و توسعه بنادر را ندارد، لذا چین سعی دارد از این فرصت استفاده کرده و به بهانه توسعه زیرساختهای اقتصادی، نفوذ خود را در جنوب یمن تقویت کند. همچنانکه صالح المحاجی، مدیرکل پروژه منطقه آزاد عدن درباره اهداف چین در عدن تاکید کرد:«چین تمایل به ایجاد تعدادی پروژه کیفی در منطقه آزاد مانند پروژه راه آهن، توسعه کانتینری بندر منطقه آزاد و ایجاد منطقه لجستیکی برای مبادلات تجاری را دارد». البته گرایش چین به سمت تقویت همکاریها با یمن تنها محدود به جنوب و عدن نبوده و هیئت چینی در سفر اخیر خود از استانهای تعز و الحدیده نیز که تحت کنترل صنعا هستند بازدید کردند که نمایانگر تمایل پکن به تقویت مناسبات با انصارالله نیز میباشد.
تامین امنیت مسیر تجارت دریایی
از آنجا که 80 درصد تجارت جهانی از طریق مسیرهای دریایی انجام میشود از اینرو، مسیرهایی که نقش مهمی در این تجارت دارند برای قدرتهای بزرگ اهمیت به سزایی دارند و چین هم به عنوان دومین قطب اقتصادی جهان، این مسئله را به خوبی درک کرده است. تنگه بابالمندب هم یکی از گذرگاههای مهم دریایی در جهان است که آمریکا و چین سعی دارند بر آن مسلط شوند و هر قدرتی که بتواند کنترل این منطقه حیاتی را به دست بگیرد، در تعاملات تجاری جهان از دیگر رقبا پیشی خواهد گرفت و این مسئله برای چین اهمیت مضاعفی دارد. آمرکیا اخیرا نفوذ خود را در دریای سرخ و باب المندب تقویت کرده است تا بتواند امنیت متحدان عربی و صهیونیستی خود را در برابر تهدیدات انصارالله یمن افزایش دهد. لذا چین هم که سعی دارد در خلیج فارس موی دماغ واشنگتن شود، باب المندب را برای برنامههای تجاری خود انتخاب کرده است. در همین راستا، برخی منابع اعلام کردهاند که در دیدار رهبران پکن و ریاض، دو طرف درباره ایجاد یک ائتلاف نظامی جدید برای تامین امنیت دریانوردی در بابالمندب با هم گفتگو کردهاند. به گزارش پایگاه خبری «متابعات» سعودی، عربستان پیشنهاد کرد که این ائتلاف شامل مصر، اردن و کشورهای آفریقایی هم مرز با باب المندب به رهبری چین باشد. همچنین تامین امنیت منطقه دریایی از بابالمندب تا کانال سوئز نیز در حاشیه دیدار رئیس جمهور چین با رئیس شورای ریاستی یمن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
عربستان که بخش اعظم صادرات نفتی خود را از طریق دریای سرخ به اروپا و آفریقا انتقال میدهد از حملات انصارالله در باب المندب نگران است و قصد دارد با حضور چین امنیت دریانوردی خود را ارتقا دهد. چین هم برای اینکه بتواند امنیت جاده ابریشم جدید خود را تامین کند، به سمت مشارکت در تأمین امنیت این شاهراه دریایی سوق یافته است تا از مسدود شدن مسیر تجاری کالاهای خود جلوگیری کند.
جذب سرمایه و تکنولوژی چین
کابینه جنوب یمن در حالی چشم به جذب سرمایهگذاری و تکنولوژی چین برای توسعه مناطق آزاد، بنادر کانتینری و زیرساختهای صادرات نفت و گاز دوخته است که در طی سالهای سپری شده از جنگ حضور شرکتهایی از کشورهای متجاوز و متحدان غربی آنها در این مناطق نتیجه ملموسی به همراه نداشته است. توافقنامهها و پروژههایی که یمن در آن گرفتار شد و این کشور هنوز بهای آن را میپردازد، مانند قرارداد پروژه LNG با توتال فرانسه و توافقی با شرکت بنادر دبی برای بهرهبرداری از بندر عدن امضا شد. سهل انگاری شرکت بنادر دبی در بهره برداری، توسعه و مدیریت بندر عدن منجر به لغو قرارداد با آن شد، در حالی که یمن متحمل خسارات هنگفتی نیز به دلیل قرارداد پروژه LNG با شرکت توتال فرانسه گردید. در اظهار تمایل اخیر توتال فرانسه به صادرات مجدد گاز مایع یمن طبق سازوکارهای قبلی، قیمت حدود 3 دلار برای یک میلیون بی تی یو (BTU) تعیین شده است که به گفته اقتصاددانان این یک رسوایی و جنایت علیه یمن است، زیرا تغییرات گستردهای در این زمینه بوجود آمده و بازار بین المللی با قیمت حدود 60 دلار برای یک میلیون بی تی یو گاز مایع معاملات صورت میگیرد.
باتوجه به اینکه جنوب یمن منابع نفت و گاز زیادی دارد و این منطقه استراتژیک از کنترل انصارلله خارج است، بازیگران فرامنطقهای چشم طمع به این ذخایر انرژی دوختهاند تا برای تامین بخشی از نیازهای خود استفاده کنند لذا دولت عدن در شرایط نارضایتی مردمی از وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی امیدوراند که حضور شرکتهای چینی در این عرصه بتواند در بهبود شرایط اقتصادی منطقه مثمر ثمر باشد.
هدف چین از تلاشهای خود برای سرمایهگذاری در یمن و ارتباط با گروههای مختلف این کشور به این دلیل است که پکن به یمن به عنوان دروازهای برای ورود به دریای سرخ و تقویت نفوذ خود در غرب آسیا نگاه میکند به همین دلیل پیشبینی میشود چین پس از این حضور خود در یمن را تعمیق بخشد. اما به دلیل وضعیت جنگی و بیثباتی که در یمن حاکم است، در شرایط کنونی هر گونه سرمایه گذاری خارجی در زیرساختها کاری عبث خواهد بود. زیرا انصارالله به عنوان ضامن امنیت تمامیت ارضی یمن، متعهد شده تا زمانی که صنعا در استخراج فرآوردههای انرژی در مناطق جنوبی مشارکت نداشته باشد اجازه نخواهد تا داراییهای این کشور توسط ائتلاف سعودی و متحدانش به یغا برود و با حملات خود به نفتکشهای سعودی در بندر الضبه به صراحت این مسئله را به دشمنان اعلام کرده است. لذا ورود چینیها به این منطقه بیثبات نمیتواند منافع این قدرت نوظهور را تامین کند و مقامات پکن باید این مسئله را مدنظر داشته باشند مادامی که جنگ و ناامنی در یمن ادامه دارد، هر گونه پروژه اقتصادی با شکست مواجه خواهد شد و رویای کریدور یک کمربند و یک جاده هم زمانی محقق خواهد شد که یمن هم به عنوان یکی از اضلاع این پروژه از ثبات و امنیت برخوردار باشد. بنابراین، فعال کردن مسیر دیپلماسی برای پایان دادن به جنگ اولین و موثرین گزینه است که چین باید در اولویت سیاست خارجی خود قرار دهد.
