در سفر جدید سرگئی لاوروف به تهران نیز به نظر می‌رسد رایزنی پیرامون موضوع مقابله با تحریم‌های ظالمانه و نامشروع غربی‌ها علیه طرفین یکی از محورهای اصلی می‌باشد. در چند وقت اخیر نیز توسعه همکاری‌های میان تهران و مسکو برای توسعه کریدور شمال –جنوب یکی از کانون‌های تمرکز دو کشور برای مقابله با تحریم‌های غربی‌ها بوده است.
الوقت – سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، در جریان سفری دو روزه در روزهای 22 و 23 ژوئن (اول و دوم تیر) –امروز و فردا- به تهران سفر کرده است. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که از یک سو در نتیجه جنگ اوکراین، مناسبات بین‌المللی و منطقه‌ای در سطحی کلان به تقابل با کشورهای غربی روی آورده است و از سوی دیگر، بر خلاف سال گذشته که امیدها برای احیای برجام و به نتیجه رسیدن مذاکرات وین در سطح بالایی بود، اخیرا در نتیجه کارشکنی‌های غربی‌ها برای لغو تحریم‌های قانونی علیه ایران تنش‌های میان تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی و آمریکا و تروئیکای اروپا (فرانسه، انگلیس، آلمان) افزایش یافته است. همچنین در چند وقت اخیر تقابل ایران با رژیم صهیونیستی نیز چالش‌های منطقه‌ای را در غرب آسیا افزایش داده است.
همچنین این نکته حائز اهمیت است که این اولین سفر سرگئی لاوروف به ایران بعد از روی کار آمدن رئیسی به عنوان رئیس جمهور ایران است. آخرین سفر لاوروف به ایران در آوریل 2021 در زمان دولت روحانی بود که البته همان‌گونه که اشاره شد، در آن مقطع وضعیت مذاکرات هسته‌ای، تنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و چالش‌های مشترک دو کشور در نظام جهانی بسیار متقاوت‌تر از وضعیت کنونی بود. در جریان سفر جدید لاورف به نظر می‌رسد هر دو کشور ایران و روسیه به واسطه درد مشترک تحریم‌های غرب، از انگیزه و اهداف متفاوت‌تری نسبت به گذشته برای تعمیق همکاری‌ها در سطوح مختلف برخوردار هستند.
همکاری مشترک در موضوع دور زدن تحریم‌ها
بعد از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه به اوکراین از 24 فوریه 2022 (5 اسفند 1400) کشورهای اروپایی و آمریکا، علاوه بر حمایتهای گسترده نظامی و مالی از کی‌یف، تحریم‌های گسترده و متعدد اقتصادی‌ای را علیه مسکو اعمال کرده‌اند که مهمترین نمود آن تحریم واردات نفت و گاز از روسیه توسط اتحادیه اروپا در 3 ژوئن 2022 (13 خرداد 1401) بود.
روس‌ها از همان ابتدای اعمال تحریم‌های غربی، سفرهای علنی و غیرعلنی به ایران داشته‌اند تا از تجربه ایران در مقابله با تحریم‌ها استفاده کنند. اگر برای مسکو چنین حجمی از تحریم‌ها تازگی داشت برای جمهوری اسلامی ایران چنین پدیده‌ای تکراری و البته به عادتی همیشگی تبدیل شده بود. لذا روس‌ها به صورت جدی گسترش همکاری با ایران را در مقابله با تحریم‌های اروپا و آمریکا در دستور کار قرار داده‌اند.
در سفر جدید سرگئی لاوروف به تهران نیز به نظر می‌رسد رایزنی پیرامون موضوع مقابله با تحریم‌های ظالمانه و نامشروع غربی‌ها علیه طرفین یکی از محورهای اصلی می‌باشد. در چند وقت اخیر نیز توسعه همکاری‌های میان تهران و مسکو برای توسعه کریدور شمال –جنوب یکی از کانون‌های تمرکز دو کشور برای مقابله با تحریم‌های غربی‌ها بوده است.
در همین زمینه، شرکت کشتیرانی ایران در 21 خرداد برای نخستین بار با اولین محموله ترانزیت چندوجهی از روسیه به هند، مسیر خود را از طریق کریدور شمال-جنوب موسوم به INSTC آغاز کرد. کریدور شمال – جنوب در سال 2000، به امضای وزرای حمل‌و‌نقل ایران، هند و روسیه رسید، مهمترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپاست که می‌تواند در حمل و نقل ترانزیتی نقش مهمی ایفا کند.
این کریدور ریلی و دریایی حتی می‌تواند در آینده به طرح جامع چین یعنی «یک کمربند و یک جاده» ملحق شود چرا که ایران و روسیه و کشورهای آسیای مرکزی هم بخشی از این پروژه کلان اقتصادی هستند و توسعه زیرساختهای ریلی این کشور می‌تواند در تحقق این ایده نیز موثر باشد. باتوجه به تحریم‌های غرب علیه روسیه، کریدور شمال – جنوب اکنون اهمیت خاصی پیدا کرده است. روس‌ها به وضوح نسبت به این امر واقف هستند که کریدور شمال – جنوب نه تنها برای ایران، بلکه برای آنها رد مسیر صادرات به هند و دور زدن تحریم‌ها می‌تواند نقشی مهم داشته باشد.
گفتگوها پیرامون شرایط احیای توافق هسته‌ای
یکی دیگر از اهداف و محورهای مهم سفر سرگئی لاوروف به ایران که به نظر می‌رسد در جریان دیدارهای او با حسین امیر عبداللهیان، همتای ایرانی و آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران مورد بحث و گفتگو قرار بگیرد در ارتباط با رایزنی پیرامون کارشکنی غربی‌ها در زمینه توافق هسته‌ای ایران است. مسکو طی دو سال اخیر همواره حامی احیای توافق و برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران بوده و بارها میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین مواضع غربی‌ها را در ارتباط با نوع مذاکره و طرح مطالبات غیر برجامی مورد انتقاد قرار داده است.
قبل از سفر لاوروف به ایران در در 8 ژوئن 2022 (18 خرداد 1401) تصویب قطعنامه ضدایرانی پیشنهاد شده توسط تروئیکای اروپا و آمریکا در نشست شورای حکام با وجود مخالفت روسیه و چین، بیش از هر زمان دیگری آینده برجام و توافق هسته‌ای را با تهدید مواجه کرده است. در جریان دیدارهای وزیر خارجه روسیه با مقام‌های سیاسی ایرانی نیز بحث بر سر مسائل بین‌المللی از جمله وضعیت برجام [توافق هسته‌ای] امری حتمی است اما انتظار می‌رود که لاوروف به عنوان نماینده مسکو موضع حمایتی محکمی را نسبت به گذشته در ارتباط با محکوم کردن سیاست‌های غربی‌ها داشته باشد.
افزایش هماهنگی‌ها در میدان سوریه
علاوه بر مساله برجام و رفع تحریم‌ها که بخشی بزرگ مذاکرات پیرامون آن به صحنه معادلات میدانی بحران اوکراین ارتباط پیدا کرده، به نظر می‌رسد میدان سوریه، دیگر زمینه یا هدف مشترک ایران و روسیه برای گسترش همکاری‌ها و افزایش هماهنگی‌ها است. مسکو در نتیجه تحریم‌های گسترده و کمک‌های نظامی غرب به کیف، به این نتیجه رسیده که در دیگر مناطق و کانون‌های بحران در جهان می‌بایست بیشتر از گذشته در مقابل با منافع و خواسته‌های غربی‌ها قرار بگیرد. این موضوع بویژه برای هشداردهی به آمریکا در مورد ارسال موشک‌های پیشرفته هارپون به اوکراین بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
در همین راستا، سیاست‌گذاری روس‌ها در سوریه طی چند وقت اخیر با تغییر محسوس همراه بوده است. از یک سو، گزارش‌هایی تایید نشده پیرامون کاهش شمار نیروهای روسی در سوریه و واگذاری بخشی از تعهدات نظامی و پایگاه ها به نیروهای مقاومت منتشر شد و از سوی دیگر، روس‌ها بر خلاف گذشته نرمش و همکاری در برابر بازیگران نزدیک به غرب در عرصه معادلات میدانی سوریه را از دستور کار خارج کرده است.
دولت روسیه در دو ماه گذشته بر خلاف سابق در مقابل حملات جنگنده‌های رژیم صهیونیستی موضع انفعال را اتخاذ نکرده و حتی سامانه اس 300 را فعال کرده است. همچنین، اخیرا جنگنده‌های روسیه در اقدامی نمادین حوالی پایگاه نظامی «التنف» محل استقرار نظامیان ائتلاف تحت رهبری آمریکا در شرق سوریه را بمباران کردند تا نشان دهند که میدان بازی از نظر آنها کاملا دگرگون شده است.
با این اوصاف، در جریان سفر جدید لاوروف به تهران به نظر می‌رسد افزایش هماهنگی و همکاری‌ها در میدان سوریه به صورت جدید مورد توجه طرفین قرار می‌گیرد. در این میان، موضوع احتمال حمله نظامی ترکیه و نیروهای تروریست تحت الحمایه‌اش در شمال سوریه، یکی از مهمترین محورهایی است که می‌تواند از سوی دو طرف به شکل جدی مورد بررسی قرار بگیرد.
