الوقت- در حالی که مقامات روسیه بارها هشدار داده اند که برای کاهش تنشها در اوکراین، کشورهای غربی باید کمکهای نظامی به این کشور را متوقف کنند اما اعضای ناتو حاضر به عقب نشینی از مواضع خود نیستند و همین مسئله تنشها در اوکراین را تشدید کرده است. برای اطلاع از جزئیات نبردهای میدانی و چشم انداز جنگ اوکراین، «الوقت» با دکتر سیدرضا میرطاهر، کارشناس مسائل بین الملی گفتگو داشته است.
با گذشت هشتاد روز از جنگ اوکراین، الان وضعیت میدانی در چه شرایطی قرار دارد و جبهه های اصلی جنگ در کدام محورها در جریان است. یک ترسیم روشنی از وضعیت میدانی نبردها ارائه دهید؟
اکنون که در سومین ماه حمله روسیه به اوکراین هستیم به نظر می رسد تحولات میدانی چندان در راستای اهداف اولیه روسها پیش نمی رود. به رغم اینکه حمله روسها در ماه اول جنگ از محورهای جنوبی، شرقی و شمال شرقی در مرزهای بلاروس و اوکراینن صورت گرفت تا نیروهای اوکراین را در سه جبهه درگیر کند اما پس از گذشت تقریبا دو ماه از جنگ، روسها به دلیل تلفات زیاد و بن بستی که در کی یف پایتخت اوکراین ایجاد شده ناچار شدند از تصرف این شهر منصرف شوند. الآن تمرکز خود را بر روی مناطق شرقی و جنوبی اوکراین گذاشته اند تا با تصرف استانهای دونتسک و لوهانسک که از ابتدا به عنوان کشور مستقل به رسمیت شناخته بودند بتوانند در آینده حایلی بین خود با اوکراین ایجاد کنند.
همچنین، روسها تمرکز شدیدی بر مناطق جنوبی اوکراین دارند و قصد دارند با تصرف بندر ماریوپل، و همچنین شهر جنوبی خرسون دسترسی اوکراین به دریای آزوف را قطع کنند. باتوجه به افزایش کمکهای تسلیحاتی و اطلاعاتی غرب به اوکراین که تسلیحات سنگین را هم شامل می شود، الان اوکراینی ها از موضع پدافندی به موضع آفندی روی آورده اند و تلاش می کنند نه تنها پیشروی روسیه و شبه نظامیان جدایی طلب دونتسک و لوهانسک را متوقف کنند بلکه در برخی مناطق نیز از جمله اطراف شهر خارکیف در شمال اوکراین نیروهای روسی را به عقب برانند.
از طرفی روسها هم تلاش می‌کنند تا روز 9 می که سالگرد پیروزی میهنی است بتوانند پیروزی قابل توجهی را کسب کنند، ولی باتوجه به شواهد کنونی و ناکامی های متعدد روسها در اوکراین اعلام پیروزی در این روز دشوار است. نباید فراموش کرد که روسها در محاسبات اولیه خود بر روی میزان کمکهای بی‌سابقه غرب حساب باز نکرده بودند و در واقع جنگ فعلی در اوکراین نه تنها جنگ دو کشور بلکه جنگ بین مسکو و ناتو است که به صورت نیابتی انجام می شود. در این جنگ، نیروی انسانی را اوکراین تامین می کند و نیازهای تسلیحاتی و اطلاعاتی را ناتو برعهده گرفته است و به همین دلیل روسیه نتوانسته به اهداف واقعی خود دست پیدا کند و تلفات بسیار سنگینی را متحمل شده است.
طبق برآوردهای اعلام شده، روسیه بیش از 25 هزار نیروی خود را در جنگ اوکراین از دست داده است و از لحاظ نظامی و تسلیحاتی حدود 25 درصد توان یگانهای روسی هم از دست رفته است که بخشی از آنها به خاطر انهدام و برخی به خاطر از کارافتادگی تجهیزات بوده است. روسها فکر می کردند در مدت چند روز به اهداف ترسیم شده خود دست پیدا می کنند اما با گذشت نزدیک به سه ماه از جنگ و با توجه به توان نظامی ارتش اوکراین که حدود 300 تا 400 هزار نفر است در کنار تداوم کمکهای تسلیحاتی غرب به اوکراین، تصور پایان زودرس جنگ دور از ذهن است.
الان غربیها به جنگ اوکراین به مثابه شکست راهبردی روسیه نگاه می کنند و همین مسئله سبب می شود حتی اگر ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین هم مایل به آتش بس و توافق صلح با روسیه باشد غربیها با صلح با مسکو مخالفت کنند. همچنین شروط اوکراین برای عقب نشینی روسیه از شبه جزیره کریمه و مناطق اشغالی از شرق و جنوب این کشور باعث می شود تا چشم اندازی برای پایان جنگ وجود نداشته باشد.
هدف اولیه روسیه تصرف کی یف بود یا از اول دنبال تصرف مناطق شرقی اوکراین بود؟
در مورد اهداف روسیه باید تفاوت قائل شد. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بعد از اینکه در دوم اسفند استقلال دونتسک و لوهانسک را به رسمیت شناخت، در پنجم اسفند اعلام کرد که برای مقابله با تجاوزات ارتش اوکراین به این مناطق قصد دارد برای نازی‌زدایی به اوکراین حمله کند. طبق اظهارات پوتین، انتظار می‌رفت که هدف اولیه روسیه به مناطق شرقی اوکراین محدود شود اما همانگونه که غربیها هم گفته بودند روسیه عملا از سه محور وارد اوکراین شد و نشان داد که هدف اصلی مسکو تصرف کی یف و سرنگون کردن دولت و روی کار آوردن دولتی روسگرا بود که در رسیدن به این هدف ناکام ماند و اکنون روسها به مناطق شرقی و جنوبی اوکراین متمرکز هستند تا به طور کامل این مناطق را تصرف کنند.
اگر روسها در شرق و جنوب اوکراین موفقیتی حاصل کنند، هدف بعدی این است که از طریق دریای سیاه، جنوب غربی اوکراین را هم تصرف کنند که البته باتوجه به شرایط کنونی جنگ و تغییر توازن قوای نظامی به نفع اوکراین با دریافت تسلیحات تاثیرگذار بعید است روسها به این هدف دست پیدا کنند. به طور مثال ناو «مسکوا» که ناو پرچمدار روسیه در دریای سیاه محسوب می شد با کمکهای اطلاعاتی امریکا و موشکهای ضد کشتی ساخت اوکراین منهدم شد و اخیرا نیز شاهد تحرکات اوکراین از طریق پهپادهای بیرق دار ترکیه هستیم که توانسته اند در جزیره مار توانسته تلفات زیادی را به روسها وارد کنند. بنابراین، اگر روند کمکهای تسلیحاتی غرب به اوکراین ادامه داشته باشد انتظار می رود که اوکراین در آینده ابتکار جنگ را به دست گرفته و نیروهای اوکراینی شروع به پیشروی و عقب راندن نیروهای روس از خاک این کشور بکنند.
اینکه روسیه بعد از دو ماه از کی یف عقب نشینی کرد، به خاطر مسائل حقوق بشری و جلوگیری از کشتارهای بیشتر بود یا اینکه توان نظامی این کشور اجازه پیشروی ها را نداد؟
در اینجا دو تا مسئله تاثیر گذار بود. یکی تاکتیک و فرماندهی کنترل اطلاعات و ارتباطات روسیه بود که ناتوانی زیادی داشت و ناهماهنگی و عدم تدارکات مناسب در این زمینه تاثیرگذار بود. مورد دوم، عمق و شدت حملات نیروهای اوکراینی به صورت تاکتیک کمین و همچنین انجام حملات توپخانه ای و راکتی علیه روسهایی که در جاده ها مستقر بودند سبب شد تا مقامات مسکو در نهایت به این جمع بندی برسند که توان تصرف کی یف را ندارند و یا برای رسیدن به این هدف باید تلفات انسانی و تجهیزات زیادی را متحمل شوند.
اخیرا رسانه های امریکایی گفته بودند که ارسال تسلیحات آمریکایی برای اوکراین به پایان می رسد آیا غربیها این توان را دارند که برای چند ماه تسلیحات مورد نیاز اوکراین را تامین کنند؟
در این مورد دو دسته از سلاحها مطرح شده است. یکی، موشکهای ضد زره جاولین است که آمریکا حدود یک سوم یا یک چهارم از ذخایر خود را به اوکراین ارسال کرده است و دومی موشکهای استینگر است که به طور خاص در حال خروج از خدمت در ارتش امریکا است ولی در مورد موشکهای جاولین و بازدید اخیر جو بایدن، رئیس جمهور امریکا از کمپانی لاکهید مارتین به عنوان سازنده این موشکها، به نظر می رسد آمریکا قصد دارد تولید این موشکها را چند برابر افزایش دهد. ناگفته نماند که کشورهای اروپایی به همراه کانادا و استرالیا هم تسلیحات پیشرفته ای در اختیار دارند که در ارسال تسلیحات به اوکراین در کنار آمریکا هستند و در آینده نزدیک ارسال تسلیحات خود به اوکراین را دو برابر خواهند کرد. این مسئله با تعمیر تجهیزات سنگین اوکراین و ارسال سامانه های پدافند هوایی، جنگنده ها و موشکهای ضد کشتی به اوکراین، کار را برای روسها سخت خواهد کرد.
چشم انداز جنگ و مذاکرات صلح دوجانبه بین روسیه و اوکراین را چطور ارزیابی می کنید؟
الآن مذاکرات مسکو و کی یف پس از پنج دور متوقف شده است و باتوجه به اینکه رویکرد آمریکا و ناتو مبتنی بر این است که به هر قیمتی شده شکست راهبردی را متوجه روسیه کنند، لذا اگر دولت اوکراین هم خواهان تداوم مذاکرات با مسکو باشد این غربیها هستند که به این مسئله رضایت نخواهند داد. همچنین، با ارسال تسلیحات گسترده به اوکراین، کفه موازنه به نفع اوکراین سنگینی خواهد کرد و اوکراینی ها موضع تهاجمی اتخاذ خواهند کرد و همین مسئله سبب می شود اوکراینی ها هم چندان تمایلی به گفتگو با روسیه داشته باشند. از طرفی، شروطی که روسها در مذاکرات مطرح کرده اند از جمله به رسمیت شناختن الحاق کریمه به روسیه و به رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک، برای اوکراینی ها غیر قابل پذیرش است.
