پس از مریضی طالبانی و سپس مرگ او، حزب اتحادیه میهنی دچار اختلافات داخلی و انشقاق در رهبری حزب شد و همین امر موجب کاهش قدرت حزب در رقابت‌های داخلی اقلیم گردید. این شرایط موجب شد تا بارزانی اکنون خود را در حوزه حکمرانی اربیل بی‌رقیب ببیند. اما در این میان برهم صالح به عنوان یک چهره معروف و باسابقه در اتحادیه میهنی این پتانسیل را دارد که در آینده بتواند اتحادیه میهنی را مجدداً یکپارچه کرده و و جایگاه و قدرت از دست رفته این حزب پرسابقه در منطقه اقلیم را احیا کند
الوقت – مجلس ملی عراق در 5 مارس 2022 (14 اسفند 1400) در نشستی با حضور 203 نماینده به ریاست محمد الحلبوسی به ثبت نام مجدد از نامزدهای ریاست جمهوری عراق رای داد. این تصمیم در شرایطی بود که پیش‌تر تصمیم هیئت رئیسه مجلس عراق درباره ثبت‌نام مجدد نامزدهای ریاست جمهوری با موضع‌گیری منفی جریان‌های حاضر در «چارچوب هماهنگی شیعیان» یا فراکسیون «ثبات وطنی» همراه شده بود. همین امر موجب شد مساله به دادگاه فدرال ارجاع داده شود و در نهایت این دادگاه در نشست اول مارس 2020 (10 اسفند 1400) پیرامون این مجادله تصمیم‌گیری کرد.
بر اساس رای دادگاه فدرال عراق تصمیم هیات رئیسه مجلس برای نام نویسی مجدد از نامزدهای ریاست جمهوری غیر قانونی بوده و نام نویسی دوباره در صورتی قانونی است که با رای اکثریت نمایندگان به تصویب رسیده باشد. در نتیجه صدور این رای، در نشست جدید پارلمان عراق نام نویسی مجدد نامزدهای ریاست جمهوری مورد تایید قرار گرفت و به طور خودکار نامزد شدن افراد جدید روندی قانونی به خود گرفت.
اکنون این رای فرآیند نامزد شدن ریبر احمد، نامزد حزب دموکرات کردستان عراق بعد از رد صلاحیت هوشیار زیباری، دیگر نامزد این حزب را با پشتوانه قانونی مواجه کرده و به نظر می‌رسد مجددا منازعه بر سر منصب ریاست کاخ السلام در خانه کردها بازگشته است. در فضای جدید به نظر می‌رسد بار دیگر ائتلاف سه‌گانه بارزانی، مقتدی صدر و ائتلاف السیاده در پی تسریع در روند تشکیل دولت پس از انتخاب رئیس‌جمهور موردنظر خود بر آمده‌اند اما اساس منازعه را بیش از هر موضوع دیگری می‌توان در منازعه سنگین میان دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی کردستان بر سر نامزدی برهم احمد صالح مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
دوئلی از جنس ضدیت با حداکثری با برهم صالح
دو حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان در روزهای بعد از برگزاری انتخابات دهم اکتیر 2021 (18 مهر 1400) بر سر منصب ریاست جمهوری عراق وارد دوئلی بزرگ شده‌اند. هر چند بر اساس توافق این دو حزب بزرگ اقلیم طی سال‌های بعد از 2003 به طور سنتی منصب ریاست جمهوری به نامزد حزب اتحادیه میهنی کردستان و شخص جلال طالبانی واگذار می‌شد اما از سال 2018 دیگر به نظر می‌رسد بارزانی‌ها حاضر به واگذاری این منصب به اتحادیه میهنی نیستند و در پی قبضه حداکثری قدرت در اربیل و بغداد بر آمده‌اند.
با این تفاسیر، حزب دموکرات در ابتدای امر هوشیار زیباری، وزیر خارجه و دارایی سابق دولت عراق را به عنوان نامزد خود برای ریاست بر کاخ السللام معرفی کرد که پس از اعتراض برخی جریان‌های سیاسی، صلاحیت او با رای دادگاه فدرال برای تصدی بر این منصب رد شد. همین امر سردرگمی بزرگی را برای ائتلاف بارزانی، صدر، الحلبوسی و الخنجر ایجاد کرد؛ زیرا آنها در پی آن بودند با انتخاب نامزد معرفی شده از سوی مسعود بارزانی به عنوان رئیس جمهور جدید، مسیر تشکیل دولت را ایجاد کنند. در وضعیت بعد از رد صلاحیت هوشیار زیباری نیز حزب دموکرات ریبر احمد را، به عنوان رقیب برهم احمد صالح نامزد حزب دموکرات کردستان عراق برای تصدی بر کاخ السلام نامزد کرد.
اما فراتر از رقابت‌های میان این دو حزب در شرایط کنونی مساله این است که حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی، بیشتر از اینکه در پی به دست آوردن منصب تشریفاتی، ریاست جمهوری عراق باشد، در پی مخالفت تمام عیار با عدم ریاست جمهوری مجدد برهم احمد صالح است. این وضعیت در شرایطی است که همچنان حزب اتحادیه بر نامزدی برهم صالح اصرار دارد. در واقع به نظر می‌رسد استراتژی اصلی ادامه مبارزه برای کسب پست ریاست جمهوری از سوی حزب دموکرات، جلوگیری از تداوم حضور برهم صالح در این منصب باشد.
دلایل ضدیت تمام عیار حزب دموکرات کردستان عراق با برهم صالح
در ارتباط با دلایل ضدیت حزب دموکرات کردستان عراق با ریاست جمهوری مجدد برهم احمد صالح می‌توان دلایلی چند را مورد توجه قرار داد.
1- بدون تردید مهم‌ترین انگیزه حزب دموکرات از تلاش برای ممانعت از ریاست جمهوری مجدد برهم صالح در ارتباط با شکست تاریخی نماینده این حزب یعنی فواد حسین در سال 2018 برای تصدی این منصب در صحن علنی پارلمان است. از همان دوران رهبران حزب دموکرات با صراحت تمام خشم خود را از این رخداد نشان دادند و اکنون به نظر می‌رسد آنها بیش از رغبت نسبت به کسب ریاست کاخ سالام در سودای انتقام‌گیری از برهم صالح هستند.
2- رهبران حزب دموکرات بارها نسبت به تصمیمات و عملکرد برهم صالح در عراق اعترض داشته‌اند و بر این باور هستند که او در کاخ اسلام نتوانسته از منافع و خواسته‌های اقلیم کردستان دفاع کند؛ لذا باید شخصی جدید جایگزین او شود.
3- در سطحی دیگر، بسیاری از ناظران بر این باور هستند که حزب دموکرات با سپردن مجدد منصب ریاست جمهوری به حزب اتحادیه میهنی مشکلی ندارد؛ بلکه آنها خواهان آن هستند که فردی ضعیف و فاقد اقتدار همانند فواد حسین، رئیس‌جمهور سابق نامزد حزب اتحادیه میهنی کردستان در کاخ السلام باشد. شاید علت اصلی چنین نگرشی در میان رهبران حزب دموکرات به وضعیت قدرت در اقلیم کردستان عراق پس از مرگ جلال طالبانی رئیس فقید حزب اتحادیه میهنی به عنوان رقیب سنتی بارزانی، بازگردد. واقعیت این است که پس از مریضی طالبانی و سپس مرگ او، حزب اتحادیه میهنی دچار اختلافات داخلی و انشقاق در رهبری حزب شد و همین امر موجب کاهش قدرت حزب در رقابت‌های داخلی اقلیم گردید. در این شرایط موجب شد تا بارزانی اکنون خود را در حوزه حکمرانی اربیل بی‌رقیب ببیند. اما در این میان برهم صالح به عنوان یک چهره معروف و باسابقه در اتحادیه میهنی این پتانسیل را دارد که در آینده بتواند اتحادیه میهنی را مجدداً یکپارچه کرده و و جایگاه و قدرت از دست رفته این حزب پرسابقه در منطقه اقلیم احیا کند.
4- در سطح چهارم هیات رهبری حزب دموکرات کردستان عراق در علایق شخصی و فردی خود دیدگاهی بسیار منفی نسبت به برهم صالح دارند؛ زیرا او هیچگاه در طول دوران حیات سیاسی خود نزدیکی با این حزب را در دستور کار قرار نداده است.
صدر سرگردان در عرصه دوئل کردی
در نتیجه دوئل میان کردها بر سر منصب ریاست جمهور عراق، مقتدی صدر به عنوان جریان برنده رقایت انتخابات پارلمانی اکتبر 2021 وضعیتی از آشفتگی و سرگردانی را تجربه کرده است. بر خلاف تصورات او، مسیر تشکیل دولت بر مبنای ائتلاف با بارزانی، الحلبوسی و الخنجر، آن‌چنان که به نظر می‌رسد همواره نبود و تا کنون در نتیجه اشتباهات استراتژیک حزب دموکرات و نیز دوئل شخصی میان دو جریان اصلی قدرت در اقلیم، هزینه زیادی را برای مقتدی در پی داشته است. این وضعیت در شرایطی است که مقتدی صدر در صورت هماهنگی و حمایت از ریبر احمد نامزد جدید بارزانی برای ریاست بر کاخ السلام، دشمنی با بخشی بزرگ از جریان‌های سیاسی اقلیم کردستان را به جان خواهد خرید. اما علاوه بر حزب اتحادیه میهنی کردستان، مقتدی صدر، به طور حتم در صورت ورود به دوئل میان کردها رقایت با چارچوب هماهنگی شیعیان را می‌بایست تحمل کند. مجموع این وضعیت هزینه‌ای بسیار گزاف را برای مقتدی می‌تواند به همراه داشته باشد.
