سناریوی مظلوب برای آنکارا این است که قبل از آنکه سرنوشتی مشابه با ایالات متحده آمریکا را تجریه کند، به صورت اضطراری طی چند ماه آینده از مواضع فعلی خود در عراق عقب‌نشینی کند. چنین رویکردی می‌تواند ناشی از دور اندبشی، عقلانیت‌مداری و نشان دادن حسن همجواری آنکارا به بغداد بوده و زمینه‌ساز بهبود مناسبات میان دو طرف باشد
الوقت- اگرچه در چند سال گذشته مهمترین موضوع صحنه سیاسی عراق، حضور نظامیان اشغالگر آمریکایی بوده اما نظامیان ترکیه به صورت چراغ خاموش و در حجمی گسترده حضور نظامی اشغال‌گرانه خود را توسعه بخشیده‌اند. همین امر موجب شده که بعد از رسیدگی به موضوع اخراج نظامی آمریکا، مقابله با حضور نظامی ترکیه همچون یک ضرورت ملی از سوی فکار عمومی و سیاسیون عراقی مطرح شود. در همین راستا منابع خبری عراقی نیز در سوم فوریه 2022 (14 بهمن 1400) از شلیک چند راکت به سمت پایگاه «زلیکان» محل استقرار نظامیان ترکیه‌ای در شمال عراق خبر دادند.
این حملات در شرایطی صورت گرفت که در شبانگاه اول نوامبر / 12 بهمن (سه‌شنبه) نیروهای هوایی ترکیه در حملاتی به بهانه هدف قرار دادن عناصر تروریستی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، رشته‌کوه «مخمور» واقع در استان نینوی (شمال عراق) را مورد حمله قرار داده بودند. در واکنش به این حمله بلافاصله «ابو آلاء الولائی» دبیرکل «کتائب سید الشهداء» در عراق در دوم نوامبر / 13 بهمن (چهارشنبه) در حساب کاربری خود در شبکه توئیتر اظهار داشت: «همسایه بد -ترکیه- با کمال آرامش و بدون هیچ بازدارنده‌ای و بدون موضع‌گیری دولت وارد عمق خاک عراق می‌شود؛ دولتی که در برابر تعرض‌های مکرر [به کشور] سرش را در خاک دفن کرده است».
متعاقب این اظهارات در سوم فوریه نیز بنابر اعلام کانال تلگرامی «صابرین‌نیوز» سه نظامی ترکیه‌ای در پی حمله راکتی به پایگاه این کشور در موصل، کشته یا زخمی شده‌اند. حال که ترکیه از آوریل گذشته چندین عملیات نظامی را به بهانه مبارزه با پ.ک.ک در شمال عراق آغاز کرده و به راحتی از احتمال حمله به منطقه سنجار در غرب استان نینوی سخن می‌گوید، موج جدید فشار گروههای مقاومت علیه تجاوزات ترکیه در سطح افکار عمومی مور تشویق و حمایت قرارگرفته است.
تداوم اشغالگری ترکیه و سکوت معنادار اربیل و بغداد
حملات ترکیه به شمال عراق و حضور نظامیان این کشور در استان موصل به بهانه مبارزه با تروریسم در شرایطی است که ترکیه ایجاد پایگاههای نظامی در خاک عراق را به طور آشکار و گسترده در دستور کار قرارداده است اما با این حال دولت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان عراق، سکوتی معنادار را در قبال این حملات اتخاذ کرده‌اند.
در سطح ابتدایی، در چند سال گذشته شاهد هستیم اردوغان با در پیش گرفتن دکترین نئوعثمانی‌گرایی در منطقه تلاش کرده بر بخشی بزرگ از ولایت موصل سابق در عراق کنترل پیدا کند و در همین راستا به بهانه حضور نظامیان گروهک پ‌ک‌ک در مقاطع مختلف حاکمیت سرزمینی کشور عراق را نقض کرده است. هر چند اطلاعات و آمار دقیقی نسبت به پایگاههای ترکیه و تعداد دقیق نیروهای نظامی این کشور در عراق وجود ندارد اما بدون تردید، مهمترین پایگاه ترک‌ها را می‌توان در ناحیه بعشیقه در شرق استان نینوا دانست. اردوگاه «بعشیقه» پایگاه نظامی بعشیقه واقع در 22 كیلومتری شمال موصل در عمق 100 كیلومتری خاک عراق واقع شده است.
همچنین، گزارش‌ها حاکی از آن هستند که تعداد پایگاههای نظامی ترکیه در اقلیم کردستان عراق به بیش از ۱۹ پایگاه می‌رسد که از این بین ۱۵ پایگاه نظامی و ۴ پایگاه دیگر اطلاعاتی هستند. در مجموع گزارش‌های حاکی از آن هستند که تعداد کل نیروهای نظامی ترکیه در کشور عراق 2500 تا 3 هزار نفر است که این افراد بیشتر در 6 پایگاه نظامی دائمی این کشور مستقر هستند. حتی ترکیه در دوسال گذشته در 15 ژوئن 2020 (26 خرداد 1399) عملیات «پنجه عقاب»، در 17 ژوئن 2020 (28 خرداد 1399) عملیات «پنجه ببر» و در 23 آوریل 2021 (3 اردیبهشت 1400) عملیات «پنجه برق» و «چنگال رعد» را در مناطق سرزمینی شمال عراق انجام داده است.
در سطح دوم سکوت عجیب حکومت مرکزی و نیز حکومت اقلیم کردستان در سطحی گسترده واکنش منفی شهروندان عراقی را به همراه داشته است. بدون تردید، تجاوز سرزمینی ترکیه به محدوده سرزمینی کشور عراق امریست که می‌بایست از سوی دولت مصطفی الکاظمی بیشتر مورد اهتمام و اعتراض قرار بگیرد که تا کنون چنین نبوده و همین رخداد اعتراض شهروندان و بسیار از جریان‌های سیاسی را در پی داشته است. اما مهم‌تر از بغداد، همکاری و سکوت عجب اربیل و در راس آن حزب دموکرات کردستان عراق تحت رهبری بارزانی‌ها است. افکار عمومی شهروندان کرد این سکوت را نوعی همدستی بارزانی ها و آنکارا علیه پ ک ک می پندارند در حالی که ترکیه تهدید پ ک ک را فقط ابزاری در جهت اشغالگری و پیشبرد برنامه هایش در عراق و سوریه قرار داده است.
ترکیه و ادعای نامشروع دوسویه مبارزه با تروریسم
طرح ادعاهای ترکیه در ارتباط با مبارزه با تروریسم و حمله به مواضع گروهک پ‌ک‌ک در شمال عراق را می‌توان ادعایی کذب و نامشروع دانست.
1- در ابتدای امر نکته مهم این است که بر اساس موازین حقوق بین‌الملل احترام به حق حاکمیت یک دولت مستقل همانند عراق، امری حتمی و مسلم است. لذا تجاوز جنگنده‌ها و نیروهای نظامی ترک، به محدوده سرزمینی کشور عراق، بر اساس موازین حقوقی تحت هر بهانه‌ای بدون اخذ مجوز از بغداد، امری نامشروع و غیر قابل توجیه می‌باشد.
2- در سطح دوم، شعار مبارزه با پ‌ک‌ک را می‌توان تنها بهانه‌ای برای انگیزه‌های متجاوزانه و اشغال‌گرانه ترکیه در عراق ارزیابی کرد. با نگاه به آرایش نظامیان ترکیه در مناطق مختلف عراق به وضوح می‌توان دریافت که بخشی بزرگ از پایگاههای ترکیه در مناطقی واقع شده‌اند که گروهک تروریستی پ‌ک‌ک هیچ‌گونه حضور فعالی ندارد. برای نمونه حضور ترکیه در ناحیه بعشیقه در موصل با هیچ اسلوبی پیرامون مبارزه با پ‌ک‌ک قابل دفاع نیست. حتی استدلال آنکارا پیرامون مبارزه با داعش در این منطقه نیز نمی‌تواند صحت داشته باشد؛ زیرا از یک سو، دولت عراق در محدوده حاکمیت خود وظیفه مقابله با تحرکات داعش را بر عهده دارد و از سوی دیگر، در سال 2018 به طور رسمی پیروزی بر داعش و نابودی خلافت خودخوانده ابوبکر البغدادی از سوی دولت عراق اعلام شد و نیازی به ایفای نقش دایه مهربان‌تر از مادر اردوغان و دولت ترکیه وجود ندارد.
3- در سطحی دیگر، ترکیه اعلام کرده حق مشروع خود می داند که به تهدیدات در خاک عراق پاسخ گوید. حال عراق نیز می‌تواند این ادعا را مطرح کند که چون دنباله اصلی پ ک ک در خاک ترکیه قرار دارد می‌تواند هرگاه که اراده کرد حاکمیت سرزمینی ترکیه ر ا نقض کند و به عناصر پ ک ک یورش ببرد. حال پرسش این است که آیا ترکیه چنین سناریو یا استدلالی را می‌پذیرد با خیر؟ واقعیت امر این است که گروهک پ‌ک‌ک تنها برای ترکیه یک گروهک تروریستی محسوب نمی‌شوند، بلکه دولت عراق نیز این گروهک را در مقام یک تهدید امنیتی برای خود به شمار می‌آورد که حضور غیرقانونی و نامشروع در این کشور دارد. با این تفاسیر اکنون بهتر است که اردوغان نیز نسبت به این واقعیت معترف شود که نیروهای هوایی عراق نیز هر گاه بخواهند می‌توانند بر اساس تفسیر ارائه شده از سوی آنکارا برای رهگیری عناصر این گروهک وارد محدوده سرزمینی این کشور شوند.
نظامیان ترکیه و دوسناریوی پیش‌رو در عراق
واقعیت مسلم در مورد اقدامات نظامی ترکیه در خاک عراق این است که تاریخ مصرف بهانه‌تاشی و توجیهات آنکارا کاملاً به سرآمده است و خواست عمومی شهروندان عراقی این است که نظامیان اشغالگر ترکیه از این کشور خارج شوند. حال می‌توان در وضعیت کنونی، به ویژه بعد از عملیاتی شدن تهدیدات گروههای مقاومت عراقی علیه حضور نظامی این کشور از دو سناریو به عنوان راههای پیشروی ترکیه سخن به میان آورد.
سناریوی اول، بر مبنای تداوم راهبرد کنونی یعنی تداوم اشغالگری و حضور نظامی فراگیر در عراق است که مسلماً برای ترکیه تبعات و هزینه‌های گزافی به همراه خواهد داشت. بدون تردید، گروههای مقاومت، همان‌گونه که در سال‌های گذشته در برابر اشفال‌گران امریکایی که مراتب قدرتمندتر و بانفوذتر از ترکیه بودند، کوتاه نیامده، اکنون نیز حاضر به پا پس از کشیدن از خواسته خود برای خروج اشغالگران خارجی اعم از ترکیه و غیره نخواهند بود. لذا می‌توان تداوم حملات موشکی و کشته شدن و تلفات سنگین نظامیان ترکیه در پایگاههای مختلف را برای آینده پیش‌بینی کرد. بدون تردید، تداوم رویکرد فعلی ترکیه احتمال تشدید تنش با گروههای مقاومت عراقی و دچار شدن به سرنوشت آمریکا، ایجاد موج منفی در افکار عمومی کشورهای عربی و کاهش قدرت نرم ترکیه در جهان اسلام و تاثیر منفی بر روابط با جمهوری اسلامی ایران را برای این کشور به همراه خواهد داشت.
اما سناریوی دوم برای آنکارا این است که قبل از آنکه سرنوشتی مشابه با ایالات متحده آمریکا را تجریه کند، به صورت اضطراری طی چند ماه آینده از مواضع فعلی خود در عراق عقب‌نشینی کند. چنین رویکردی می‌تواند ناشی از دور اندبشی، عقلانیت‌مداری و نشان دادن حسن همجواری آنکارا به بغداد بوده و زمینه‌ساز بهبود مناسبات میان دو طرف باشد. این امر نه تنها امنیت ملی ترکیه را مورد تهدید قرار نخواهد داد بلکه می‌تواند زمینه‌ساز همکاری امنیتی فزآینده‌تر میان دو کشور در زمینه مقابله با تحرکات گروه تروریستی پ‌ک‌ک نیز باشد.
