علاوه بر چین، دیگر هدف آمریکا از ترویج ناامنی در آسیای میانه از طریق داعش، درست کردن مجموعه‌ای از تهدید برای روسیه در حوزه نفوذ این کشور است
الوقت - طی چند هفته گذشته تحولات کشور افغانستان به کانون اصلی رویدادهای بین المللی بدل شده است. در چند وقت اخیر از یک سو، شاهد تاخت‌و تاز طالبان بوده‌ایم که بی مهابا حملات خود را برای کنترل شهرستانهای مختلف و نواحی مرزی پی‌گیری کرده و از سوی دیگر، نیروهای دولت مرکزی علی‌رغم شکست در جبهه‌های مختلف جنگ، تلاش کرده‌اند به مقاومت خود در برابر حملات طالبان ادامه دهند و این گروه را به بازگشت به میز مذاکره راضی کنند.
اما در این میان تحول بسیار مهم و نگران کننده برای صلح و ثبات منطقه ای و بین المللی آن است که فضای موجود، به عرصه‌ای برای عرض اندام و تلاش گروه تروریستی داعش تبدیل شده است. در واقع، روند تحولات اخیر نشانگر آن است که شاید در آینده نزدیک علی‌رغم ادعای طالبان مبنی بر مقابله با داعش، این گروه تروریستی به بازیگر سوم میدان تحولات سیاسی و نظامی افغانستان تبدیل شود. در شرایطی که داعش بخش عمده قدرت خود در سطح منطقه‌ای را از دست داده، به نظر می‌رسد این گروه می‌تواند کشور افغانستان را به میدانی برای ظهور مجدد خود تبدیل کند.
داعش در جستجوی احیای مجدد
طی چند روز اخیر، افزایش فعالیت و حضور گروه تروریستی داعش در شمال افغانستان و مرزهای این کشور با تاجیکستان نگرانی شدید بازیگران داخلی و نیز کشورهای خارجی را به همراه داشته است. بنابر اسناد و شواهد موجود در مناظق تخار، سرپل و به خصوص در فاریاب نیروهای داعشی زیادی مستقر شده و در این ولایت‌ها فعالیت دارند. حتی گزارش‌‌ها حاکی از آن هستند که گروه تروریستی داعش در مناطق شمالی افغانستان جنایت‌های متعددی را نیز مرتکب شده است.
برای نمونه گروه تکفیری داعش در جدیدترین جنابت خود، یک پلیس راهنمایی و رانندگی را در منطقه «دشت آبدان» در استان قندوز در نزدیکی مرز با تاجیکستان اعدام کرد. این اقدام غیر انسان داعشی‌ها در شرایطی است که چهار روز پیش نیز رسانه های افغانستان گزارشی را منتشر کردند که در آن از حضور تعدادی ازاعضای جنبش انصارالله تاجیکستان در شهرستانهای مرزی بدخشان افغانستان با تاجیکستان توسط طالبان خبر داده بودند. گفته شده است که شهرستانهای «کوف آب»، «شیکی»، «نسی»، «مایمی» و «خواهان» بدخشان در کنترل این افراد قرار دارد که با تاجیکستان مرز مشترک دارد. اکنون بسیاری از ناظران سیاسی این اقدام داعش را زنگ خطر حضور داعش برای کشورهای آسیای میانه، روسیه و چین ارزیابی کرده‌اند.
تمامی واقعیات میدانی موجود نشانگر این امر است که اکنون خلاء قدرت به وجود آمده در نتیجه درگیری طالبان با نیروهای حکومت مرکزی فضای تنفس قابل توجهی را برای ظهور و قدرت گیری گروه تروریستی داعش گشوده است. اما با یان وجود اکنون پرسش قابل تامل این است که آیا تحرکات داعش به صورت مستقل و بدون حمایت خارجی است یا اینکه اراده‌ای خارجی برای تقوبت این گروه وجود دارد؟
اهداف ویژه آمریکا در آسیای میانه
خروج ایالات متحده آمریکا از افغانستان تا موعد 11 سپتامبر را علاوه بر شکست قاطع راهبرد نظامی واشنگتن در منطقه، می‌توان به عنوان نقشه‌ای پشت‌پرده برای ترویج تروریسم در آسیای میانه با ابزار داعش یاد کرد. آمریکا سعی دارد تا از داعش در شمال افغانستان حمایت کند. در واقع، آمریکا تلاش دارد داعش را در تاجیکستان مستقر کند و در ادامه کشورهای ازبکستان، ترکمنستان و قرقیزستان را در مساله حضور و نفوذ داعش درگیری کند. این همان استراتژی نهایی واشنگتن برای ترویج تروریسم و افراط‌گرایی در آسیای میانه است تا از این طریق زمینه را برای حضور خود در این منطقه و نیز ایجاد تهدید امنیتی برای بازیگران رقیب خود ایجاد کند.
در این شرایط به نظر می‌رسد توافقات پشت پرده ای با طرف طالبانی صورت گرفته که بر اساس حفظ منافع ژئوپلتیکی آمریکا در منطقه، ولو به زیان منافع ملت افغانستان و کشورهای منطقه تنظیم شده است. دولت بایدن در ابتدا در پی آن است منطقه اسیای میانه را به یک مجموعه امنیتی پر تهدید تبدیل کند و در ادامه از طرح خود برای حذف نگرانی کشورهای حاضر در این منطقه رونمایی کند.
در همین راستا، آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا، در 23 آوریل 2021 (3 اردیبهشت 1400) میزبان نشست (مجازی) همتایان خود از پنج کشور آسیای مرکزی شامل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بود. بلینکن در نشست مجازی با وزیران خارجه این گروه موسوم به C5 + 1 بر ادامه تعهد ادعایی آمریکا به استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی این کشورها تاکید کرد. هر چند در ظاهر امر به نظر می‌رسد که دولت آمریکا در پی اطمینان‌خاطر بخشیدن به کشورهای حاضر در حلقه 5C بوده اما واقعیت امر این است که واشنگتن سیاست نفوذ در منطقه آسیای میانه را دنبال می‌کند.
مسکو پکن در کانون تهدیدات آمریکا
در شرایط جدید استراتژی محوری آمریکا در نظام بین‌الملل در قالب سیاست نگاه به شرق بر محور مهار چین معطوف شده است. از نگاه آمریکایی‌ها، پکن با سرمایه گذاری‌های عظیم خود در پروژه یک جاده- یک کمربند که بخش عمده‌ای از آن در کشورهای آسیای میانه است، قصد دارند تا با بهره‌گیری از روند رو به افول آمریکا، نبض تجارت بین المللی و اقتصاد جهاین را در دست بگیرند، لذا به نظر می‌رسد استراتژیست‌های آمریکایی در مسیر ممانعت از توسعه نفوذ اقتصادی و سیاسی چین، از یک سو نیازمند ایجاد پایگاههای نظامی در کشورهای آسیای میانه و از سوی دیگر، در پی ترویج تروریسم در مرزهای مجاور کشور چین هستند.
علاوه بر چین، دیگر هدف آمریکا از ترویج ناامنی در آسیای میانه از طریق داعش، درست کردن مجموعه‌ای از تهدید برای روسیه در حوزه نفوذ این کشور است. در همین راستا شاهد هستیم که اکنون مقام‌های سیاسی روسیه به شدت نسبت به تبدیل شدن خروج نیروها از افغانستان به پدیده انتقال نیروها و پایگاههای نظامی آمریکا به آسیای میانه نگران هستند. حتی بیش از این مساله بسیاری از ناظران سیاسی خروج آمریکا از افغانستان را همچون سناریویی از پیش تعیین شده برای درگیر کردن روسیه در باتلاق تروریسم در مرزهای خود ارزیابی می‌کنند.
البته مقامات بلندپایه‌ی امنیتی روس نیز تاکنون چندین بار در خصوص افزایش فعالیت‌های گروه‌های تروریستی، به خصوص گروه تروریستی داعش در شمال افغانستان و در نزدیکی مرزهای تاجیکستان ابراز نگرانی کرده‌اند و به نظر می‌رسد روس‌ها نسبت به نقشه‌راه آمریکا برای نفوذ در آسیای میانه و ایجاد تهدید امنیتی برای مسکو آگاهی دارند و در همین راستا اقداماتی پیش‌گیرانه را انجام داده‌اند. در واقع روسیه با درک اینکه آمریکا برای دسترسی به منابع سرشار کشورهای آسیای مرکزی و اطراف مدیترانه یک استراتژی بلندمدت دارد، با تاجیکستان قرارداد ۵۰ ساله نظامی-امنیتی امضا کرد تا نیروهای روسیه در مرزهای جنوبی تاجیکستان مستقر شده و نگذارند داعشی‌ها و سایر تروریست‌ها از مرز افغانستان به خاک تاجیکستان وارد شوند. از سوی دیگر گفتنی است، روسیه بارها اعلام کرده که آماده تقویت مرز و نیروهای مرزی تاجیکستان جهت مبارزه با تروریسم و جلوگیری از انتقال تروریست‌ها از خاک افغانستان به تاجیکستان و سپس به دیگر کشورهای هم‌جوار روسیه، است.
