پایگاه تحلیلی الوقت - ژنرال «قمر جاوید باجوا» رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان در این سفر با «اشرف غنی» رئیس جمهور و «عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان دیدار و گفتگو کرده است.
هرچند تاکنون محورهای دیدار باجوا با اشرف غنی و عبدالله منتشر نشده است، اما به نظر می‌رسد هردوطرف درباره آخرین تحولات روند صلح افغانستان و اوضاع منطقه‌ای بحث و تبادل نظر کرده باشند.
سفر باجوا به کابل به عنوان بلندپایه‌ترین مقام ارتش پاکستان اهمیت زیادی دارد.
نقش و منافع پاکستان در روند صلح افغانستان
پاکستان به دنبال نوعی توافق برای تقسیم قدرت در افغانستان است. اگر طالبان نقش بزرگ‌تری در دولت افغانستان داشته باشد، در آن صورت دولت این کشور روابط دوستانه‌تری با اسلام‌آباد خواهد داشت و از همین رو برای پاکستان این موضوع بسیار تعیین کننده است که دولت آتی افغانستان با مشارکت طالبان تشکیل شود.
از سوی دیگر پاکستان به‌واسطه مناسباتش با آمریکا و طالبان، برای استفاده از ساختار دومرحله‌ای روند صلح موقعیتی منحصربه‌فرد دارد. در زمان مذاکرات قطر نیز پاکستان برای کشاندن طالبان به میز مذاکره کمک کرد که نهایتاً منجر به توافق شد. شاه مسعود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان در مراسم امضای توافق صلح بین آمریکا و طالبان در 29 فوریه 2020 در دوحه حضور داشت و به دو طرف تبریک گفت.
در عین حال می بایست توجه داشت که بعید است پاکستان مایل به کنترل کامل طالبان بر افغانستان باشد. اول اینکه روابط پاکستان با طالبان یکپارچه نیست. دوم اینکه پاکستان مایل به امارت اسلامی در افغانستان نیست.
براین اساس رویکرد فعلی پاکستان در قبال روند صلح در افغانستان بیش از آن که انحصار قدرت در دست طالبان باشد، به سمت مشارکت طالبان در توزیع قدرت است، مضاف بر آن که برخلاف دهه 1990 میلادی که پاکستان انحصار قدرت در دست طالبان در افغانستان را مورد حمایت قرار می داد، امروزه رهبران اسلام آباد به این نتیجه رسیده اند که بدلیل افزایش سطح قدرت و نفوذ طالبان در مناطق قیبله ای، لذا انحصار قدرت در دست طالبان در همسایه شمالی یعنی افغانستان می تواند به منزله تهدیدی بالقوه علیه یکپارچگی ارضی و استقلال داخلی پاکستان تلقی شود.
ماموریت ژنرال بلند پایه پاکستان در افغانستان
همان گونه که گفته شد، برای پاکستان روند صلح افغانستان از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است و پاکستان بسیار مصمم است که طالبان بتواند در روند دولت آتی افغانستان سهمی داشته باشد. از این رو با توجه به این که در حال حاضر روند صلح افغانستان در قالب طرح های مختلفی از جمله طرح دوحه و یا نشست پیش رو در استانبول برگزار می شود، پاکستان نیز در تلاش است تا این گفتگوها و مذاکرات با سهیم کردن طالبان در قدرت به نتیجه دست یابد.
در کنار مذاکرات صلح، یکی از نگرانی های همیشگی پاکستان در روابط با افغانستان، اختلافاتش درباره خط مرزی دیورند و همواره در دیدار مقامات دو کشور این موضوع نیز یکی از محورههای دیدارها و مذاکرات است. در واقع اگرچه پاکستان در حال حاضر نگرانی جدی و فوری در مورد این خط مرزی ندارد، اما این کشور یکی از کشورهایی با پتانسیل بی‌ثباتی سیاسی به دلیل ترکیب قومی، توسعۀ نامتوازن و مشارکت سیاسی ناموزون است که گرایش‌های واگرایانه و جدایی‌طلبانه در آن کشور را تحریک و تشدید می‌کند. بلوچستان و خیبرپختون‌خواه دو منطقۀ محروم و تا حدود ناراض از دولت مرکزی‌اند و مناطق قبایلی موجود در مجاورت افغانستان، زمینه‌ساز ضعف نظارت و کنترل دولت مرکزی اسلام‌آباد است. از این جهت، پر اختلاف ماندن خط مرزی دیورند می‌تواند عاملی باشد که در کنار دیگر متغیرها امنیت ملی پاکستان و تمامیت ارضی‌اش را در معرض خطر قرار دهد، بنابراین، به نظر می‌رسد که مطلوب پاکستان این است که دولت مرکزی در کابل این خط را به رسمیت شناخته و از هر نوع داعیۀ ارضی در ماورای این خط دست بردارد و لذا همواره بحث بر سر این خط مرزی از محورهای دیدار دوجانبه سران بلند پایه هر دو کشور است.
نکته دیگری را که می بایست در نظر داشت، این است که افغانستان میدان رقابت هند و پاکستان است؛ لذا یکی از خواست‌های مقامات پاکستانی از افغانستان، نوع نگاه کابل به هند است. از نظر پاکستان که با هند در منازعۀ تاریخی به سر می‌برد، افغانستان نباید به هند به عنوان شریک راهبردی منطقه‌ای نگاه کند. توقع پاکستان این است که افغانستان باید پاکستان را به عنوان شریک راهبردی خود پذیرفته و در سیاست خارجی خود با هند ملاحظات پاکستان را به صورت جدی مورد توجه قرار دهد.
از سوی دیگر در افغانستان نگرانی هایی عمده ای در ارتباط با مشارکت قدرت با طالبان وجود دارد و اقوام هزاره ها و تاجیک ها از این نگرانند که مشارکت قدرت با طالبان به انحصار قومی قدرت در دست پشتون ها منجر شود که مورد حمایت پاکستان قرار دارند. شاید از همین رو نیزمقام ارشد نظامی پاکستان در سفر خود به افغانستان و دیدار با شورای عالی مصالحه در تلاش است تا بخشی از نگرانی های سایر اقوام افغانستان را درباره مشارکت با طالبان در قدرت برطرف سازد.
