پایگاه تحلیلی الوقت - خروج آمریکا از افغانستان این روزها در آستانه تغییر دولت در آمریکا مورد توجه و بررسی بسیاری قرار گرفته است. برخی اعتقادی به خروج آمریکا از افغانستان ندارند و برخی دیگر سیاست بایدن درباره افغانستان را با تفاوت اندکی از ترامپ ارزیابی کرده‌اند. در همین ارتباط، دکتر «لیلا باباخانی»، کارشناس مسائل منطقه در گفتگویی با «پایگاه تحلیلی الوقت» به بررسی مسئله خروج آمریکا از افغانستان پرداخته که شرح کامل این گفتگو در ادامه ارائه شده است.
کاهش نیروهای آمریکایی قبل از توافق میان دولت وطالبان چه تاثیری بر روند مذاکرات دوحه خواهد داشت؟
قبل از پاسخ به سوال اول شما، باید به اهمیت اشتراکات فرهنگی، زبانی، تمدنی و تاریخی دو کشور ایران و افغانستان اشاره کنم که این پیوندها و اشتراکات چنان عمیق است که تحولات در یک کشور، کشور دیگر را متاثر می‌سازد. حضور آمریکایی‌ها در 20 سال گذشته برای افغانستان نه تنها صلح و امنیت نیاورد، بلکه موجب ناامنی بیشتر برای مردم افغانستان شد و اکنون نیز آمریکا با خروج غیرمسئولانه‌اش، دوباره افغانستان را در یک ورطه ناامنی دیگر رها می‌کند.
طبق حقوق بین الملل جنگ ، هرگاه کشوری به کشور دیگری حمله کند پیش از ترک این کشور، باید ساختارهای امنیتی و نظامی آن را احیا کند. این عمل "خروج مسئولانه" نامیده میشود.آمریکا وناتو، بیست سال افغانستان را در اشغال خود نگهداشتند ونهادهایی که قرار بود احداث کنند را معدوم کردند.
سه مسئله مهم در خصوص کاهش نیروهای ائتلاف به ویژه آمریکایی وجود دارد :
الف) آمریکا بدنبال واگذاری افغانستان به طالبان ودولت افغانستان است تا هم خود را از جنگ فرسایشی با طالبان نجات دهد وهم اینکه به نوعی بر نتایج پروسه صلح، سلطه سیاسی داشته باشد.
ب) با توجه به کاهش نیروهای آمریکایی، یقینآ طالبان با قدرت بیشتربه تداوم حملات خود خواهد پرداخت.
ج)آمریکا سعی دارد بجای یک قدرت بازیگر وپاسخگو در افغانستان، مبارزه با تروریسم را بعهده طالبان ودولت افغانستان بیندازد، در واقع خواهان شکلگیری صلح نیست وآمریکا زمینه را برای گسترش تنش ها وتداوم بحران سیاسی ونظامی در افغانستان ومداخله مخالفان ثبات وامنیت افغانستان فراهم کرده است.
اگر آمریکا نخواهد در روند صلح افغانستان صادقانه همکاری کند وبدنبال آن طالبان حاضر به مذاکرات بین الافغانی نگردند، صلحی در افغانستان رخ نخواهد داد.
نظامیان خارجی بویژه آمریکایی در حال حاضر در افغانستان چه نقشی دارند ورفتن آنها چه تآثیری بر امنیت افغانستان خواهد داشت؟
مهمترین نقش اعلام شده از سوی آمریکایی‌ها، حمایت آنان از نیروهای امنیتی افغانستان بویژه پشتیبانی هوایی و آموزش نیروهای ارتش، طراحی وخط دهی به نیروهای امنیتی افغانستان می باشد.
به گفته ترامپ، مهمترین واصلی‌ترین ماموریت نیروهای آمریکایی، کار اطلاعاتی وجمع آوری اطلاعات پنهان وآشکار است. در این خصوص چندین نهاد اطلاعاتی افغانستان وکشورهای عضو ناتو با سازمان سیا در افغانستان همکاری اطلاعاتی دارند.
در عین حال برخی تحلیل گران غربی معتقدند که خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، موجب افت عملکرد امنیتی، دفاعی ارتش وهمچنین سبب افزایش ناامنی در داخل این کشور از قبییل: درگیریهای قومی و مذهبی خواهد شد که دولت را دچار چالش بسیاربزرگتری خواهد کرد.
از سوی دیگر باید توجه داشت که افت عملکرد امنیتی، دفاعی ارتش باعث می‌گردد که نیروهای ارتش به شبه نظامیان و داعش پیوسته ودر مقابل دولت وارتش قرار گیرند که از این نظر بسیار موضوع مهمی است.
در حال حاضر آمریکا با طالبان به توافق رسیده که نیروهای نظامی خود را از افغانستان خارج کند به شرطی که نهادهای اطلاعاتی و امنیتی خود را در افغانستان باقی بگذارد. در واقع آمریکا بدنبال نظامی در افغانستان است تا در آن مسائل دینی و مذهبی در اختیار رهبر مذهبی و دولت هم در اختیار تکنوکرات‌های وابسته به واشنگتن قرار گیرد و همزمان در افغانستان حضور اطلاعاتی و امنیتی داشته باشد. چنین نظامی برای آمریکا بسیار منفعت بخش خواهد بود.
گزینه‌های دولت افغانستان پس از خروج نظامیان آمریکایی چیست؟ آیا کابل میتواند به دیگر اعضای ناتو اتکا کند؟
دولت افغانستان میداند که اگر نیروهای خارجی به ویژه آمریکایی از کشورش خارج شوند، طالبان وحامیان آنها به ویژه پاکستان وعربستان سعودی مانند دهه 90 میلادی، حمایت وپشتیبانی خود از طالبان را افزایش داده وبه تدریج زمینه سقوط دولت افغانستان فراهم خواهد شد.
دلیل مهم دیگر این است که نیروهای آمریکا در انجام تعهدات شان به ویژه در زمینه آموزش نیروهای افغانستانی، بسیارکوتاهی کرده‌اند وعلی رغم تعهداتی که مبنی بر واگذاری تجهیزات نظامی پس از ترک خاک افغانستان داشتند، امروز شاهدیم که تجهیزات و زیرساختهای نظامی مثل قسمتهایی ازتجهیزات پایگاه بگرام را به پاکستان منتقل کرده اند.
اما در باره اینکه آیا دولت افغاستان میتواند به دیگر اعضای ناتو اتکا کند یانه؟ دبیرکل ناتو( ینس استولتنبرگ)،در توییتی گفته که: با اشرف غنی در مورد ماموریت ناتو گفتگو کرده است و ناتو از روند صلح افغانستان حمایت می‌کند. لذا برخلاف نیروهای آمریکایی، ناتو به آموزش، مشورت دادن وهمکاری با نیروهای افغانستان و جنگ آنها علیه تروریسم بین المللی ادامه خواهد داد.
آیا امکان تغییر رویه خروج نظامیان آمریکا از افغانستان پس از ورود بایدن به کاخ سفید وجود دارد؟ اصولا بایدن چه استراتژی در مورد افغانستان ومذاکرات دولت وطالبان دارد؟
گرچه تا کنون موضع بایدن در قبال افغانستان تا حدودی متناقض بوده است، ولی او نیز به دنبال کاهش نیروهای آمریکایی از افغانستان است. بایدن در یک مناظره تلویزیونی گفته بود که سربازان امریکایی را از افغانستان خارج خواهد کرد. سپس در جای دیگر از پیامد خروج کامل سربازان امریکایی از افغانستان هشدار داد و گفت که خروج کامل سربازان امریکایی از افغانستان باعث بی‌ثباتی در منطقه خواهد شد..
بایدن پس از طرح مذاکره بین دولت امریکا و طالبان اظهارداشت که: هدف آمریکا از حضور در افغانستان از بین‌بردن شبکه‌ی القاعده و رهبر این شبکه است. او تأکید داشت که طالبان برای امریکا «دشمن» نیست و طالبان زمانی برای امریکا تهدید هستند که بتوانند موجب سقوط دولت مرکزی در افغانستان شوند. وی در مناظرات خود اظهارات جنجالی دیگری هم داشت. از جمله اینکه" افغانستان درست‌شدنی نیست و نمی‌توانیم این کشور را درست کنیم و مخالف ایده‌ی ملت‌سازی در افغانستان است؛ زیرا این کشور نمیتواند متحد و یک‌پارچه شود و بهتر است، نیروهای امریکایی از افغانستان بیرون شوند و به جای آن چند پایگاه در اختیار این نیروها در خاک پاکستان گذاشته شود. به عقیده بایدن، این نیروها باید از طریق خاک پاکستان با حملات احتمالی تروریستی از افغانستان در برابر امریکا به مبارزه ادامه دهند.
واقعیت این است که آمریکایی‌ها در افغانستان به دنبال «حل بحران» نه، بلکه که به دنبال«مدیریت بحران» و حتی «تصاعد بحران» بوده‌اند و واقع شدن افغانستان در میان قدرت‌های بزرگی چون چین، روسیه، هند و سایر بازیگران موثر نظیر پاکستان و ایران؛ رقابت و تضاد آمریکا با روسیه و چین در منطقه؛ مهار گفتمان انقلاب اسلامی و نفوذ معنوی ایران در افغانستان، در کنار تضمین منافع کلان اقتصادی آمریکا در افغانستان و موضوعات دیگری نظیر انرژی در مناطق پیرامونی افغانستان؛ موجب شده تا افغانستان مورد توجه آمریکا و متحدان غربی آن باشد و اساسا مبارزه با تروریسم و شعار نابودی القاعده و طالبان در مرام آمریکایی‌ها نبوده است، چرا که القاعده، طالبان، داعش و چنین گروه‌های تروریستی به کمک آمریکایی‌ها ایجاد شده است و چون تاریخ مصرفشان تمام میشود، مبارزه با آن(تروریسم) را به نمایش می‌گذارند و استفاده تبلیغاتی و سیاسی می‌کنند.
هدف اصلی آمریکا از کاهش نیروهایش اینست که بازیگرانی چون روسیه، ایران و چین درگیر مبارزه با تروریسم سازد. تروریسمی که توسط خودِ آمریکایی‌ها و متحدانش در منطقه مدیریت میشود. در نهایت باید گفت که آمریکا می‌خواهد طبق توافقنامه دوحه، افغانستان را به طالبان واگذار و عملا موجبات گسترش ناامنی‌ها و جنگ داخلی را کلید زند و عملا امنیت منطقه را تحت تاثیر گسترش تروریسم قرار دهد.
