الوقت-پس از انتخابات مجلس نمایندگان ترکیه که با پیروزی حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP ) در ورود به پارلمان همراه بود، وضعیت داخلی این کشور نسبت به نوع تعامل با کردها وارد مرحله‌ی جدیدی شد. وضعیت جدید با احساس نگرانی حزب عدالت و توسعه و نیز ناتوانی از تشکیل دولت ائتلافی وارد شرایط ناگواری شد که مهم‌ترین پیامدهای آن به تغییر موضع سیاست خارجی ترکیه در قبال داعش و نیز وضعیت جاری محاصره شهر جزیره بر می‌گردد. این شهر کردنشین در جنوب شرق ترکیه واقع است. اعلان حکومت نظامی در این شهر به برقراری یک وضعیت نظامی بسیار پیچیده بدل شد، که عواقب آن برای دولت بازتابی‌های انتقادی تندی در سطوح داخلی و منطقه‌ای و بین‌المللی را درپی داشت. کمبود مواد غذایی، دارو، آب و قطعی برق و نیز اجازهندادن به شهروندان برای دفن افراد کشته شده از جمله مواردی است که توجه جهانیان را به سوی بحران شهر جزیره معطوف کرده است. گفته می‌شود در مدت محاصره‌ی شهر توسط ارتش ترکیه، بمب‌هایی در داخل شهر کار گذاشته شده وگاه و بی‌گاه صدای انفجار آنها و زخمی‌شدن مردم به گوش می‌رسد. حال درصددیم تا هم روایت‌های طرفین اصلی این بحران را مورد خوانش قرار دهیم و هم به شکلی تحلیلی و در یک نتیجه‌گیری کوتاه پیامدهای این وضعیت را مورد امکان‌سنجی قرار دهیم.
روایت‌ها
درک بهتر مساله‌ی محاصره‌ی جزیره، نیازمند درک استدلال هر یک از طرفین اصلی حاضر در این بحران است. در این خوانش ما به بررسی روایت‌های حزب کارگران کردستان، دولت ترکیه ذیل حزب عدالت و توسعه، حزب دموکراتیک خلق‌ها و نیز اتحادیه اروپا خواهیم پرداخت.
روایت دولت ترکیه
از زمان محاصره شهر، دولت ترکیه اعلام کرده بود که این اقدام برای مقابله با نیروهای پ‌ک‌ک الزامی بوده، که در داخل شهر حضور داشتند. وزارت کشور ترکیه روز گذشته ۱۰ سپتامبر اعلام کرد که در جریان عملیات ارتش این کشور۳۰ نیروی حزب کارگران کردستان را کشته است. داود اغلو نیز اعلام کرده بود که این محاصره و نیز حملات تا نابودی نیروهای این حزب ادامه خواهد داشت. دولت ترکیه در روایت خود و پس از شکست در انتخابات پارلمانی، موجی از مبارزه و دستگیری را بر علیه حامیان حزب کارگران کردستان و حزب دموکراتیک خلق‌ها به راه انداخته است. در آخرین و شدیدترین موج این حملات شهر کردنشین جزیره را به محاصره درآورده و شروع به دستگیری و تیراندازی به افرادی که مضنون به همکاری با این حزب هستند، نموده است. حال آنکه در میان این کشته‌ها چندین کودک وجود دارد، که خود تا حدودی به بهانه‌ای برای مخالفان حزب عدالت و توسعه و دولت ترکیه بدل شده است.
روایت حزب دموکراتیک خلق‌ها
در روزهای گذشته با بالا گرفتن محاصره‌ی شهر و نیز نگرانی رهبران و شخصیت‌های کرد و نیز مردم عادی از رفتار دولت ترکیه در قبال مردم عادی، صلاح الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها به همراه ۳۰ تن از اعضای پارلمان ترکیه خواستار ورود به این شهر شده بودند، اما از ورود آنها به شهر ممانعت شد. روایت این جریان حاکی از آن است که ۲۱ غیرنظامی از جمله شماری کودک در این عملیات کشته شده‌اند. دمیرتاش مدعی شده که اعلان حکومت نظامی موجب کشته شدن شهروندان مدنی شده و نیز به مانعی برای دسترسی آنها به مایحتاج اولیه زندگی بدل شده است. دمیرتاش اعلام کرده بود که اگر دولت ترکیه بتواند ثابت کند که کشته‌شده‌ها از هوادارن حزب کارگران کردستان هستند، او از پست‌اش دست خواهد کشید. او می‌گوید که دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه با نام مبارزه با حزب کارگران کردستان به جان شهروندان افتاده و آنها را می‌کشند، چرا که در سال‌های دهه‌ی 1990 هزاران شهروند کشته شدند و کسی از قاتل آنها خبردار نشد، اما امروز معلوم شده که قاتلان در داخل نیروهای امنیتی حضور دارند.
روایت حزب کارگران کردستان
پس از تغییر موضعی که در رفتار ترکیه بر علیه داعش رخ داد، این حزب کارگران کردستان در کوهستان‌های قندیل و نیز داخل ترکیه بود، که هدف اصلی هجوم هواپیما‌های ترکیه و نیز نیروهای پلیس و ارتش آن قرار گرفت. در همین راستا بود که دولت ترکیه به بهانه‌ی حضور نیروهای این حزب در داخل شهر جزیره این شهر را به محاصره درآورد و شروع به هدف قراردادن افرادی نمود که مدعی بود از نیروهای طرفدار منسوب به پ‌ک‌ک هستند. حال رهبران حزب کارگران کردستان می‌گویند که نیروهایشان در شهر حضور نداشته و 30 نفری که توسط نیروهای ارتش ترکیه کشته شده‌اند از شهروندان جزیره بوده و غیرنظامی هستند. در روایت آنها این رفتار دولت ترکیه بهانه‌ای بیش بر علیه کردها و نیز حامیان حزب دموکراتیک خلق‌ها بیش نیست.
روایت اتحادیه اروپا
نیلس میوژنیسک کمیساریای شورای اروپا برای حقوق بشر می‌گوید از اخبار رسیده از داخل شهر جزیره بسیار نگران است و خواهان ارسال گروهی از این اتحادیه برای بررسی وضعیت مردمان این شهر شده است. سازمان حقوق بشر اروپا از ترکیه درخواست کرده تا به ناظران سازمان اجازه ورود به شهر را بدهند. کمیسون حقوق بشر اروپایی از دولت ترکیه درخواست کرده بود که هر چه سریع‌تر به وضعیت نگران‌کننده‌ی محاصره‌ی شهر پایان دهد.
پیامدها
اما به عنوان یک نتیجه‌گیری نهایی باید گفت، در شرایط فعلی و پس از انتخابات پارلمانی ترکیه و شکست عدالت و توسعه و پیروزی کردها، این حزب درصدد آمادگی برای انتخابات زودهنگام پیش‌رو، خواهان شکست کردها و نیز کسب آراء ملی‌گریان ترک است. در این راستا و پس از حوادث یک ماه گذشته و به خصوص حادثه‌ی محاصره‌ی جزیره در روزهای اخیر و کشته‌شدن چندین شهروند، می‌توان استدلال نمود که از سویی این روند خوش‌آیند میل ترک‌های ملی‌گراست و احتمال اینکه عدالت و توسعه بتواند به کسب آراء هرچه بیشتر این گروها بپردازد، وجود دارد. نگرانی جریان ملی‌گرایی حرکت ملی (MHP ) نیز از همین است که هدف اردوغان تغییر آراء ملی‌گرایان ترک به نفع خود می‌باشد. اما در زمینه‌ی کردها باید گفت، یکی از دلایل موفقیت حزب دموکراتیک خلق‌ها در کسب آراء کردها، به حوادث کوبانی باز‌می‌گردد و حمایت ترکیه از ترانزیت سلاح و عبور نیروهای داعش، در همین زمینه باید گفت که با حادثه‌ی شهر جزیره این احتمال که آراء حزب دموکراتیک خلق‌ها با حمایت بیشتر کردها تا حد 2- 3 درصد افزایش پیدا کند نیز وجود دارد. در وضعیت فعلی خطای تاکتیکی ترکیه در گسترش بحران داخلی با کردها و نیز تلاش برای غیرقانونی اعلام کردن حزب دموکراتیک خلق‌ها با نوک حملات شدید بر علیه پ‌ک‌ک و نیز کنار گذاشتن روند صلح تا حدی بوده که حتی مادران کشته‌های نیروهای نظامی ترکیه نیز به انتقاد از رفتار دولت ترکیه و مشی نظامی‌اش بر علیه کردهای پرداخته‌اند. از سویی دیگر نیز با نگرانی کشورهای اروپایی از رفتار ترکیه و نیز با حمایت‌های برخی از این کشورها از ادامه‌ی فرآیند صلح و نیز خوش‌بینی از حضور حزب دمرکراتیک خلق‌ها در پارلمان ترکیه، این محاصره به نوعی بار دیگر فرصتی برای نقد رفتارهای دولت ترکیه را نسبت به شهروندان‌اش به دست اتحادیه اروپا داد. در نهایت باید گفت که اشتباهات تاکتیکی ترکیه در سیاست‌های داخلی و خارجی‌اش، چه در سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای این کشور عواقب ناخوشایندی را درپی خواهد داشت، که مهم‌ترین آن در انتخابات پیش‌رو و نیز رویکرد اتحادیه‌ی اروپا بازنمایی خواهد یافت.
یحیی زرین‌نرگس
