الوقت - دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در 24 آوریل 2020 بیانیه‌ای را به مناسبت سالگرد وقایع 1915 منتشر کرد و بار دیگر در توصیف وقایع 1915، از واژه «Meds Yeghern» استفاده کرد که در زبان ارمنی به معنای «فاجعه بزرگ» است. افزون براین ترامپ در مهم‌ترین بخش اظهارات خود گفت: «در این روز، ما شاهد استحکام و مقاومت مردم ارامنه در مقابل این تراژدی هستیم. خوشحالیم که بسیاری از ارامنه فرهنگ غنی خود را به سواحل ما آورده‌اند و سهم زیادی در این زمینه در کشور ما دارند». اهمیت کنونی سخنان جدید دونالد ترامپ از این جهت است که او پیش‌تر برخلاف نظر کنگره آمریکا که با قاطعیت نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت شناخته بود، از به کار بردن واژه نسل کشی امتناع کرده بود.
متعاقب اظهارات ترامپ، بلافاصله مقام‌های سیاسی ترکیه واکنش نشان دادند و در همین زمینه، «سردار قلیچ» سفیر ترکیه در واشنگتن در واکنش به اظهارات «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص وقایع 1915 تصریح کرد که این اظهارات که با ملاحظات سیاست داخلی بیان شده است، هیچ ارزشی برای آنکارا ندارد. با این اوصاف، اکنون این پرسش مطرح می‌شود که اظهارات ترامپ علیه ترکیه و پیش کشیدن نسل‌کشی ارامنه چه تاثیراتی را می‌تواند بر مناسبات دو طرف بر جای بگذارد؟ اما قبل از پرداختن به تاثیرات احتمالی این اظهارات در ابتدا ضروری است بحث نسل‌کشی ارامنه به اختصار مورد بررسی قرار گیرد و استدلال ترکیه در دفاع از خود مورد اشاره قرار گیرد.
داستان نسل‌کشی ارامنه و دفاع‌های ترک‌ها از خود
نسل‌کشی ارامنه به مجموعه اقدامات و کشتارهایی اطلاق می‌شود که در بازه زمانی‌ای سه ساله امپراتوری عثمانی علیه ارامنه در قالب روش‌های مختلف انجام داده است. ارمنستان همواره تاکید دارد که اقدامات امپراطوری عثمانی در آن زمان باعث مرگ ۱.۵ میلیون نفر شده است. به گفته ارامنه، این افراد بین سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ قربانی کشتارهای برنامه‌ریزی‌شده، کوچ اجباری و گرسنگی شده‌اند. بر اساس این ادعا، در جریان جنگ جهانی اول، امپراتوری عثمانی به طور سیستماتیک به تعقیب و کشتار ارامنه پرداخت. با این وجود، هیچ گونه اجماعی میان ناظران سیاسی و تاریخ‌دانان وجود ندارد. برخی مورخان از صدها هزار کشته و برخی حتی از یک و نیم میلیون قربانی سخن می‌گویند.
شایان ذکر است که تا کنون بیش از ۳۰ کشور کشتار ارامنه در خلال جنگ جهانی اول به دست عثمانی را به عنوان «نسل کشی ارامنه» به رسمیت شناخته‌اند. برای نخستین بار، فرانسه به‌مثابه یک کشور بزرگ اروپایی در سال ۲۰۰۱ از "نسل‌کشی" ارامنه در امپراتوری عثمانی سخن گفته بود. بوندس‌تاگ (پارلمان) آلمان نیز در سال ۲۰۱۶ از سیاست مشابهی پیروی کرد. موضوعی که به بحران دیپلماتیک میان ترکیه و آلمان انجامید. در ادامه شاهد بودیم که نمایندگان کنگره آمریکا نیز در 12 دسامبر 2019 (21 آذر 1398) نسل کشی ارامنه توسط امپراتوری عثمانی را به رسمیت شناختند.
با وجود اینکه هر روز به تعداد کشورهایی که نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت می‌شناسند افزوده می‌شود اما دولت‌مردان ترک طی تمامی دهه‌های بعد از تشکیل دولت ملی جدید ترکیه در سال 1924 نسل‌کشی بودن این اقدامات را رد می‌کنند و تاکید دارند که رخدادهای اتفاق افتاده تنها روندی از تحولات دروان جنگ جهانی اول بوده است. در واقع، دولت ترکیه با اینکه وقوع چنین کشتاری را می‌پذیرد؛ اما آن را یک نسل‌کشی هدفمند نمی‌داند و واکنش سختی نیز در برابر این تعریف از خود نشان می‌دهد.
اثبات سیاسی بودن حقوق بشر در آمریکا
اظهارات دونالد ترامپ در مقطع کنونی از منظر انتقاد از حقوق بشر آمریکایی قابل خوانش است. بدین معنی که در 12 سامبر 2019 زمانی که کنگره آمریکا رای به محکومیت به نسل کشی ارامنه داد، ترامپ به آسانی در مقابل خواست قانون‌گذاران قرار گرفت و برای حفظ مناسبات با اردوغان از به رسمیت شناختن نسل کشی بودن رخدادها ممانعت کرد اما اکنون در وضعیت جدید و با گذشت چند ماه به نظر می‌رسد روند و نگاه حقوق بشر آمریکایی نیز تغییر پیدا کرده و ترامپ نیز بر اساس اهداف خاص خود از نسل‌کشی در حق ارامنه دم میزند. واقعیت این است که بارها اثبات شده که حقوق بشر نزد هیئت حاکمه آمریکا، همواره مفهومی سیاسی داشته و بر اساس مناقع و مطامع سیاسی طرح شده است. اظهارات اخیر ترامپ نیز بار دیگر این قاعده را اثبات می‌کند.
پایان زمزمه‌های تداوم اتحاد آنکار - واشنگتن
اظهارات اخیر ترامپ را می‌توان پایانی برای مساله تداوم اتحاد استراتژیک میان دو کشور مورد ارزیابی قرار داد. هر چند در چند سال گذشته سطح وسیعی از اختلافات میان ترکیه و آمریکا شکل گرفته و تا حدود زیادی مناسبات دو طرف را در مسیر سردی قرار داده است اما اظهارات ترامپ می‌تواند پایانی برای این دوستی کج‌دار و مریز باشد. در حقیقت، چه در حالت رای آوردن مجدد دونالد ترامپ و چه در حالت رسیدن جوبایدن نامزد دموکرات‌های به کاخ سفید در سال 2021، به هیچ‌عنوان نمی‌توان چشم‌اندازی مثبت را در مناسبات میان ترکیه و آمریکا انتظار داشت.
تسریع روند کاهش همکاری‌ها
متعاقب سردی حاکم در مناسبات دو طرف، مهم‌ترین و ملموس‌ترین پیامد را می‌توان کاهش همکاری‌های اقتصادی و نظامی با یکدیگر ارزیابی کرد. بحران‌هایی همانند خرید سامانه دفاع موشکی اس 400، حمله ترکیه به مواضع کردها در شمال سوریه و عدم هماهنگی سیاست‌های آنکارا با سیاست‌گذاری‌های کلان سازمان ناتو در سطح منطقه غرب آسیا و محیط بین‌الملل، همه‌گی عواملی هستند که به به طور حتم بر سطح تجارت، مناسبات اقتصادی، همکاری‌های امنیتی و نظامی و دیگر زمینه‌ها، تاثیر منفی بر جای می‌گذارد. بنابراین، در آینده نه چندان دور می‌توان اظهارات اخیر ترامپ در برجسته کردن نسل‌کشی ارامنه را تسریع کننده کاهش سطح مناسبات میان دو طرف مورد ارزیابی قرار داد.
