الوقت- دستگیری و حبس شاهزاده های سرشناس سعودی از تحولات پشت پرده گسترده در دالان های رازآلود این روزهای دربار سلطنتی سعودی خبر می‌دهد. ابتدا با اعلام بازداشت‌ها در روز جمعه توسط رسانه‌های آمریکایی، گمانه زنی ها درمورد سلامتی پادشاه 84 ساله عربستان شدت یافت، اما منابع مختلف از سلامت روحی و جسمی وی خبر می دهند و همچنین تلویزیون دولتی عربستان برای پایان دادن به شایعات روز یکشنبه ویدئویی از ملک سلمان پخش کرد که وی استوارنامه های دو سفیر جدید در عربستان سعودی را شخضا دریافت میکند؛ اگرچه همچنان در مورد تاریخ این ویدئو شک و تردیدهایی مطرح است.
ولیعهد جوان و جاه‌طلب این کشور سلطنتی قصد تکیه زدن بر تخت پادشاهی به جای پدر بیمار و ناتوان‌اش آنهم پیش از مرگ او را در سر می پرواند. اقدامی بی سابقه و بدعتی نو در تاریخ دست به دست شدن قدرت در راس خاندان سعودی از سال 1953 که سلطنت میان 6 فرزند از فرزندان عبدالعزیز بن سعود چرخیده است.
بن سلمان در طول مدت نه چندان کوتاه ولیعهدی به صورت موازی همزمان با اقدامات جدی به منظور تضعیف مخالفان و رقبا، سعی کرد که در قالب طرح کلان چشم انداز 2030 و اجرای اصلاحات و تغییرات اقتصادی و اجتماعی گسترده و جنجال برانگیز، هم حمایت گسترده نسل جوان و فراری ملت عربستان از سختگیری‌های مذهبی را به دست آورد و هم با نشان دادن چهره ای غربگرا و مدرن به غربی ها و جلب نظر آنها پایه های قدرت خود را تثبیت کند.
در پی دستگیری های اخیر اما به نظر می رسد که بن سلمان نسبت به موفقیت در اجرای این استراتژی دچار تردید جدی شده و ترس از اتفاقات پیشبینی نشده آینده پس از مرگ ملک سلمان، موجب شده تا برای غلبه بر این ترس و واهمه که مانند خوره به جانش افتاده هرچه زودتر ردای پادشاهی را بر تن کند.
هنگامی که به کارنامه اقدامات بن سلمان در برابر منتقدانش توجه شود، بویژه دادن دستور مستقیم قتل بسیار فجیع یک روزنامه نگار ساده، میتوان رگه های دیدگاه پارانویایی و توطئه نگر بن سلمان به اتفاقات پیرامون را مشاهده کرد. وی قصد داشت با بازداشت شاهزادگان سرشناس پیام محکمی به منتقدین در خاندان سلطنتی بفرستد: دیگر چه کسی جرات مخالفت با جانشین من را دارد؟ در واقع بن سلمان از این اقدام به مثابه "پیچاندن گوش" سایر شاهزادگان استفاده کرد تا به آنها هشدار دهد از مخالفت با ولیعهد خودداری كنند.
شاهزاده احمد بن عبدالعزیز یکی از تنها سه عضو شورای بیعت است که با کودتای نرم بن سلمان علیه محمد بن نایف در سال 2017 و تصدی مقام ولایت عهدی مخالفت کرد و به آن رای منفی داد. شورای بیعت شامل 34 عضو از بیوت 34 فرزند عبدالعزیز می باشد که در سال 2005 توسط ملک عبدالله با هدف حفظ اتحاد در خاندان سلطنتی و جلوگیری از بروز شکاف و نزاع قدرت تاسیس شد. در این شورا چهار نفر از شاهزادگان طراز اول عربستان حضور دارند و مأموریت آنها این است که در صورت وخامت حال پادشاه برای جانشینی وی تصمیم‌گیری کنند. با وجود مهره قدرتمند همچون احمد بن عبدالعزیز، که بسیاری از مقامات و شاهزاده ها به صورت پنهانی و حتی مردم عادی در فضای مجازی با وی بیعت کرده اند، بن سلمان طبیعتاً نمی تواند نسبت به تصمیمات شورا کاملاً اطمینان داشته باشد.
مع الوصف اگر بدبینی نسبت به آینده را بتوان دلیل اقدامات اخیر ولیعهد سعودی ها قلمداد کرد بخشی از این بدبینی واقع بینانه است. در شرایط کنونی بن سلمان از هر جهت پشتوانه های قدرت خود را یکی پس از دیگری از دست داده و اکنون تنها به حمایت پدرش و قوه قهریه متکی است.
از یکسو اقدمات رادیکال بن سلمان در مورد دادن اصلاحات اجتماعی بویژه اعطای مجور فعالیت مراکز شرط بندی و قمار و اجرای کنسرت‌های موسیقی خوانندگان غربی و نزدیکی به صهیونیست‌ها از همان ابتدا مشخص بود که مخالفت روحانیون محافظه کار و اقشار مذهبی را ایجاد خواهد کرد.
از طرف دیگر قتل خاشقچی و سرکوب های گسترده بویژه در مورد ایجاد فضای اختناق سیاسی و حبس و شکنجه مخالفان و فعالان سیاسی و مدنی نه تنها دید کشورهای غربی که بر نوع نگاه قشر تحصیلکرده شهری عربستان نیز نسبت به ماهیت و آینده پادشاهی او تاثیر منفی گذاشت. دیدگاهی که با بدتر شدن وضعیت اقتصادی در پی کاهش قیمت نفت طبیعتاً به اقشار فرودست نیز تسری خواهد یافت.
بازداشت شاهزاده های ثروتمند و اثبات ناتوانی در برابر متوقف کردن حملات یمنی ها به مراکز نفتی عربستان به عنوان شاهرگ حیاتی اقتصاد این کشور نیز موجب کاهش محبوبیت وی در میان خاندان سلطنتی شده است.
در این شرایط شکست ترامپ و راه یافتن یک رئیس جمهور دموکرات همچون سندرز یا بایدن می تواند دومینوی بدبیاری های ولیعهد برای تثبیت جایگاهش به عنوان پادشاه آینده را تکمیل کند. لذا باید گفت بازداشت های اخیر نشان می دهد که بن سلمان اکنون خود را تنها و کشتی آرزوهایش برای رسیدن به ساحل پادشاهی را در حال غرق شدن می بیند.
