الوقت- در زمان نگارش این گزارش، تظاهرات در استانهای شیعه نشین وارد سومین هفته خود شد. مردم برای پنجمین جمعه پیاپی در میادین اصلی مراكز استان در بصره، بغداد، واسط، ذی قار حاضر شدند و البته «شیخ کربلایی» نماینده آیت الله سیستانی نیز برای چهارمین هفته پیاپی، بخشی از خطبه نماز جمعه روز 28 آگوست 2015 ( ششم شهریور) در شهر كربلای مقدسه را به مسئله مطالبات عمومی و مبارزه با فساد اختصاص داد.
اما یك نكته مهم و مستتر در سخنان خطیب نماز جمعه هفته قبل از آن در روز 21 آگوست 2015 (30 مرداد94 ) شهر كربلا، اولویت بندی مسائل بود. بر همین اساس «سید أحمد صافی» در خطبه دوم خود، مسئله اول را به «جنگ شدید متوالی با داعش» اختصاص داد و در اولویت دوم به «معركه اصلاحات» ورود پیدا كرد و نبرد با داعش را «اشرف المعارك» توصیف كرد كه امنیت و آرامش مردم در شهرها نتیجه تلاش رزمندگان در این جبهه است. اولویت بندی معنا دارِ «سید أحمد صافی» در حالی بود كه روز شنبه 15 آگوست (24 مرداد) نیز هیئت نمایندگی قبیله عُبید، دومین قبیله بزرگ سُنی عراق نیز با «شیخ عبد المهدی كربلائی» دیگر نماینده آیت الله سیستانی در صحن شریف حسینی در كربلا دیدار كردند. شیخ «وصفی العاصی»، سخنگوی این هیئت نمایندگی خطاب به شیخ كربلایی گفت آنچه در مناطق مختلف تحت عنوان مقابله فرزندان عشایر با داعش رخ می دهد ، ذل فرامین مرجعیت دینی رشید است كه گامی برای از بین بردان داعش محسوب می شود.
تشنج در بابل و ام القصر
تاكید مرجعیت اعلی در عراق بر اولویت جبهه مقابله با داعش در حالی است كه حتی اهل سُنت نیز نجات خود را ذِّل فرامین این جایگاه یافته اند. اما با این وصف صحنه اجتماعی، سیاسی شیعیان عراق، رویه دیگری را نشان می دهد. هرچند تظاهرات سراسری روز جمعه 28 آکوست (ششم شهریور) ، بدون گزارش درگیری بین نیروهای امنیتی و معترضین به پایان رسید، اما وضعیت عراق در جمعه قبل از آن از آستانه تشنج عبور کرده بود.
به عنوان مثال «عمار الصافی» ، سخنگوی شركت كل بنادر عراق اعلام كرد كه معترضان از صبح روز جمعه 21 آگوست (30 مرداد) ، جاده منتهی به بندر «ام القصر» را مسدود كرده و با جلوگیری از عبور و مرور عمومی ، فعالیت این بندر راهبردی را فلج كردند.
در شهر بصره نیز وضعیت مشابهی حكم فرماست. در حالی معترضان اقدام به بر پایی ِخیمه كرده بودند كه روز جمعه مورد هجوم افراد ناشناس قرار گرفتند و سپس با متهم كردن استان داری و پلیس به این اقدام، از روز شنبه 22 آگوست (31 مرداد ماه) چادرهای خود را در وسط راه های عمومی نصب كردند كه به قطع عبور و مرور و حمل و نقل محصولات كشاورزی انجامید. در استان بابل نیز، تجمع و بر پایی خیمه معترضین در مقابل استانداری به درگیری با نیروهای امنیتی در ساعت 4 و20 دقیقه صبح انجامید. البته روند امنیتی شدن تظاهرات در بغداد، متفاوت تر از بقیه استان ها بود. چنانچه روز جمعه بخشی از معترضین به بنرهایی از مقام های جمهوری اسلامی كه توسط حشد الشعبی در گوشه و كنار شهر نصب شده بود حمله كردند.
حرکت از تظاهرات به سوی انقلاب
این روندی است كه الجزیره در یكی از قسمت های برنامه «حدیث الثوره» كه روز جمعه 21 آگوست از این شبكه پخش شد به بررسی آن پرداخت و از آن با عنوان فرایندی یاد كرد كه از مطالبه برای بهبود خدمات و مبارزه با فساد آغاز شد و به سوی اصلاح ساختار سیاسی در حركت است. «جاسم الموسوی» كارشناس مدعو این برنامه با اشاره به رقم اعلام شده از سوی پارلمان عراق ، مبنی بر حیف و میل 109 میلیارد دلار در دوره نخست وزیر مالكی، وضعیت موجود عراق را این طور تحلیل كرد كه استمرار تظاهرات به مطالبه برای تبدیل آن به انقلاب برضد نظام سیاسی حاكم خواهد انجامید. او انگیزه تظاهرات جاری در عراق را باز پس گیری چیزی نامید كه ذیل سهمیه بندی سیاسی و طائفه ای به سرقت رفته است و البته بر ضرورت حفظ پوشش مبارزه با فساد برای آن تاكید كرد.
تنش های سیاسی
در حالی می توان تحلیل شبكه الجزیره را به عنوان یك شاخص از سناریو سازی جبهه معارض برای كشانیدن اعتراضات اجتماعی به سیاسی و سپس امنیتی سازی صحنه عراق مطرح كرد كه بخش دیگر این سناریو به طور خودكار بواسطه كش مكش های سیاسی بین شیعیان عراق و اقدامات تقابل جویانه آنان تكمیل می شود.
بر این اساس از زمانی كه کمیته تحقیق سقوط موصل در پارلمان عراق، رسما نام «نوری المالکی» را در صدر فهرست 34 نفره مقصرین منتشر کرد و وی را تحت پیگرد قضایی قرار داده است، عملا جدال سیاسی حول این موضوع، آغاز شده و در حال رشد است. در این میان اولین واكنش از سوی شخص «نوری مالکی» در نشست هم اندیشی با اصحاب رسانه در تهران آغاز شد كه در پاسخ به سوال خبرنگار مهر پیرامون اتهامی که به وی در گزارش «کمیته حقیقت یاب سقوط موصل» وارد شده است، گفت: «این کمیته دچار اختلافات سیاسی شده است و عملا از شکل کمیته حقیقت یاب خارج شده است به ویژه آنکه برای وارد کردن اسامی مختلف از جمله اسم من به لیست گزارش، تحت فشار بوده است. به همین دلیل به نظر من این کمیته صلاحیت لازم را نداشته است ضمن اینکه این گزارش باید برای دستگاه قضایی ارسال شود و تصمیم نهایی با دستگاه قضایی است».
در حالی نوری مالكی سقوط موصل را یك پروژه از سوی جریان بارزانی و تركیه قلمداد كرده بود كه «قیس خزعلی» دبیركل «عصائب اهل الحق» نیز روز 18 آگوست (27 مرداد ماه)، به همین مسئله اشاره و نسبت به عدم درج نام مسعود بارزانی در فهرست مقصرین سقوط موصل انتقاد كرد. روز شنبه 22 آگوست «حاكم زاملی»، رئیس كمیته تحقیق در باره سقوط موصل، احتمال حذف نام «نوری مالكی» از فهرست اعلام شده را رد كرد و البته همان روز «هیثم الجبوری» عضو ائتلاف دولت قانون كه ریاست آن را «نوری مالكی» بر عهده دارد طی اظهاراتی، اعلام كرد كه تصریحات مالكی برای فرار از زیر بار مسئولیت نیست اما مقادیر زیادی از شواهد و مدارك برعلیه متخلفان وجود دارد. در همین اثنا گزارش هایی مبنی بر این منتشر شد كه دفتر «نوری المالكی» اعلام كرده كه وی تصمیم دارد تا پرونده فساد شخصیت های سیاسی و دینی را برملا كند که البته به شكل رسمی از سوی دفتر وی مورد تكذیب قرار گرفت. در همین حین یك مسئول اطلاعات در گردان های حزب الله عراق نیز اعلام كرد كه احتمال اینكه متهم كردن مالكی یك تصویه حساب سیاسی برای مشاركت در حكومت است را مردود نمی داند. بنابراین در حالی سناریو سازی در عراق به این جهت پیش می رود كه نوری مالكی را به عنوان علت تام تمام مصائب این كشور مطرح كند كه به نظر می رسد پاسخگویی های متقابل وی و ائتلاف او، نیز در حال تشدید تنش متقابل هستند .
اقدامات نوری مالکی
از دیگر سو برخی اقدامات نوری مالكی نیز به تنهایی تكمیل كننده پازل سناریویی است كه قصد دارد تمام مشكلات عراق را نتیجه دخالت جمهوری اسلامی ایران بداند كه عامل اجرای آن نوری مالكی و حشد الشعبی هستند. مثلا پایگاه اطلاع رسانی معاونت اولی نوری مالكی، علی رغم بركناری وی، همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد و البته روز 18 آگوست، خبر دیدار وی با مقام معظم رهبری در تهران را تحت عنوان «معاون اول رئیس جمهور عراق با رهبر انقلاب اسلامی ، امام خامنه ای دیدار كرد» منتشر كرده است .
این در حالی است كه هیچ یك از منابع خبری رسمی در داخل جمهوری اسلامی ایران ، اشاره ای به این دیدار نداشتند. در واقع باید گفت انتشار خبر این دیدار در كشاكش دعوای داخلی در عراق ، پیامی مبنی بر حمایت جمهوری اسلامی ایران در عالی ترین سطح ممكن از نوری مالكی را به جامعه عراق مخابره می كند كه از سوی جریان معارض تحت عنوان مقابله با مطالبه عمومی و رای مرجعیت به افكار عمومی القاء می شود.
سناریوی پیچیده
بنابراین درحالی صحنه عراق از جهت های مختلف در حال هدایت به وضعیت غیر قابل كنترل است كه بخشی از آن ناشی از موج سواری برای تصویه حساب با مالكی و بخش دیگری از آن به دلیل اقدامات تقابلی وی به نظر می رسد. این در حالی است كه از دیگر سو، «هادی العامری»، دبیركل سازمان بدر و از فرماندهان حشد الشعبی نیز روز شنبه 22 آگوست (31 مرداد ماه ) ، به طور سر بسته جبهه جدیدی را گشود كه موید آغاز اجرای یك سناریوی پیچیده در عراق بود. براین اساس وی نسبت به مداخله برخی سفارت خانه های خارجی در اعتراضات جاری برای ایجاد بی ثباتی در استان های میانی و جنوبی هشدار داد. عامری كه در مراسمی به مناسبت هفدهمین سالروز شهادت سید محمد باقر صدر و دو پسرش سخنرانی می كرد، خطاب به كنش گران خارجی فعال در صحنه اعتراضات عراق، حاكمیت یكپارچه را به عنوان یك خط قرمز معرفی كرد و از آنان خواست تا به اصلاح رفتار سیاسی خود مبادرت كنند.
امیرحامد آزاد
