الوقت- روز گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا جان بولتون را از سمت مشاور امنیت ملی برکنار کرد. وی به رسم همیشگی این خبر را در توییتر اعلام کرد و نوشت: شب گذشته به جان بولتون اطلاع دادم که خدمات او در کاخ سفید دیگر مورد نیاز نیست. من و دیگر افراد در دولت با بسیاری از پیشنهادهای او به شدت مخالفت داشتیم و از این رو، از جان خواستم استعفا دهد که او امروز صبح استعفایش را به من داد. برکناری بولتون نشانه ها و پیام‌هایی از وضعیت تصمیم گیری در کاح سفید و سیاست خارجی آمریکا دارد که می توان آن را از جهات مختلفی مورد بررسی قرار داد.
ماموریت بولتون در دولت ترامپ
بولتون بازوی نوانزواگرایی ترامپ و محرک اصلی رئالیسم تهاجمی او بود. او یکی از مخالفان تعهدات هزینه بار بین‌المللی برای آمریکا بود. بولتون از سوابق تحصیلی خود در رشته حقوق استفاده میکرد تا آمریکا کمترین تعهدات حقوقی در امور بین الملل را بپذیرد. زمانی که نماینده آمریکا در سازمان ملل بود مخالف اساسنامه رم و دادگاه جنایی بین المللی شد و در دوره ترامپ نیز یکی از طرفداران اصلی خروج آمریکا از پیمان منع موشکهای میانبرد هسته ای و طرفدار اصلی تحریم وزیر امور خارجه ایران و افزایش فشارها بر تهران بود.
مع الوصف ماموریت اصلی بولتون و شاید مهمترین دلیل انتخاب وی از سوی ترامپ برای ورود به کاخ سفید شرکت در کارزار فشار حداکثری بر ایران بود.کمتر از یکماه قبل از خروج ترامپ از برجام ،بولتون وارد کاخ سفید شد. زمانی که اوباما برجام را امضا نمود بولتون به انتقاد از اوباما پرداخت و سیاست او در قبال ایران را ضعیف ارزیابی کرد. این در حالی بود که ژنرال مک مستر مشاور وقت امنیت ملی کاخ سفید و تیلرسون وزیر خارجه مخالف اقدام ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق هسته ای بودند. در این شرایط مواضع رادیکال بولتون علیه تهران برای ترامپ خوشایند بود. او در سال ۲۰۱۵ مقاله ای در نیویورک تایمز با این عنوان منتشر نمود که: برای متوقف کردن بمب ایران، ایران را بمباران کنید.بولتون برای مقابله با ایران دو راه پیشنهاد داد یکی حمله به تاسیسات هسته ای و دوم تغییر رژیم. او معتقد است حتی با مذاکره، ایران دست از ساخت سلاح هسته ای بر نمی‌دارد.
اختلافات بولتون و ترامپ
با گذشت زمان و نزدیک شدن به موعد انتخابات رباست جمهوری در سال 2020 شکست برنامه‌های کاخ سفید در موضوعات اصلی سیاست خارجی موجب شده تا اولاً ترامپ که موقعیت خود را در انتخابات پیش رو نامطمئن ارزیابی می کند، از سیاست های جنگطلبانه تیم بازها که می تواند وی را به باتلاق جنگی ناخواسته براند کم کم فاصله گیری کند و ثانیاً برای رفع انسداد در پرونده‌های مهمی چون مذاکره با ایران، کره شمالی و چین و افغانستان بر سر موضوعات مورد اختلاف با این کشورها به فکر چاره جویی باشد.
در این میان نقش مشاور امنیت ملی بسیار حائز اهمیت است. مشاور امنیت ملی آمریکا در طراحی خطوط اصلی سیاست خارجی و نظامی رئیس جمهور نقش مهمی ایفا میکند . خط مشی اصلی شورای امنیت ملی که رئیس ستاد مشترک و وزیر خارجه نیز از اعضای آن محسوب میشوند را مشاور امنیت ملی مدیریت و جهت دهی میکند بنابراین نظرات و طرز تلقی او از بحرانهای بین المللی بر وزیر خارجه نیز تاثیر می‌گذارد.
نیویورک تایمز در مقاله ای به قلم پیتر بیکر در مورد برکناری بولتون نوشت: «جدایی جان بولتون دقیقا در زمانی اتفاق افتاد که آقای ترامپ برای دیدار و گفتگو با رهبران کشورهایی تمایل نشان می‌دهد که از نظر تندروهای دست راستی چون جان بولتون دشمنان قسم خورده آمریکا هستند و به هیچ وجه قابل اطمینان نیستند؛ مشخصا کره‌شمالی و ایران».
ترامپ نیز اکنون به این نتیجه رسیده است که سیاست فشار حداکثری بر تهران شکست خورده است و تداوم این رویکرد نه تنها موجب تسلیم تهران به پذیرش مذاکره نخواهد شد بلکه با افزایش تنش ها با ایران در منطقه حساس خلیج فارس، همانگونه که سقوط پهباد گلوبال هاوک نشان داد، احتمال بروز جنگی ناخواسته که مرگ سیاسی ترامپ را در پی داشته باشد زیاد خواهد بود. بولتون در سفری که خرداد ماه به امارات انجام داد بدون ارائه مدرکی، مدعی شد ایران مقصرانفجار نفت کش ها و سایر اتفاقات خلیج فارس است. پس از سرنگونی هواپیمای گلوبال هاوک نیز بولتون از طرفداران حمله موضعی به ایران بود. ترامپ درمورد نظرات افراطی بولتون گفته بود اگر به صحبتهای او بود اکنون آمریکا در چهار جنگ به سر می‌برد.
از طرف دیگر بولتون نه تنها درمورد ایران بلکه در مورد بحران اتمی کره شمالی، بحران ونزوئلا، خروج نظامی آمریکا از سوریه، افزایش فشار بر چین و مسئله صلح با طالبان نیز نظرات مشابهی داشت که در برهه کنونی در تعارض با خواسته های ترامپ قرار می گیرد. وزارت خارجه کره شمالی در بیانیه ای بولتون را فردی جنگ طلب و بی ملاحظه خواند. نظرات تند بولتون در مورد مذاکره با طالبان یکی دیگر از دلایل اصطکاک نظرات وی با ترامپ بود که خواستار خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان می باشد. واشنگتن پست قبل از برکناری بولتون در گزارشی نوشت :جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا از گفت‌وگوهای حساس درباره افغانستان کنار گذاشته شد چون این نگرانی وجود داشت که او احتمالا اطلاعات را فاش کند و با رئیس‌جمهوری آمریکا درگیر شود. همچنین بولتون مخالف حضور رهبران طالبان در کمپ دیوید به خصوص قبل از سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر هست و به ترامپ هشدار داده بوده که چنین اقدامی رسم ناخوشایندی را باب خواهد کرد.
بر اساس این موضوعات زمزمه‌های برکناری او از چند ماه پیش شروع شد؛روزنامه نیویورک تایمز اوایل خرداد در گزارشی نوشت ترامپ قبل از انتخابات ۲۰۲۰ بولتون را کنار خواهد گذاشت.
در مجموع می توان گفت برکناری بولتون یکی دیگر از نشانه های آشکار شکست فشار حداکثری بر تهران است. اکثر نخبگان سیاسی و کارشناسان حضور بولتون در کنار ترامپ را خطرناک میدانستند بنابراین بیشتر واکنشها به برکناری بولتون مثبت بود .راند پاول یکی از سناتور های جمهوریخواه پس از برکناری بولتون گفت: من فکر می‌کنم تهدید جنگ در سراسر جهان با رفتن جان بولتون از کاخ سفید به طور مشهودی کاهش یابد. اگر چه بولتون به عنوان یکی از افراد تصمیم گیرنده در حساس ترین نهادهای کاخ سفید کنار گذاشته شده است اما ریشه اصلی مشکل تصمیم گیری های سیاسی کاخ سفید در نوع رویکرد ترامپ به جهان پبرامون آمریکاست بنابراین در آینده نیز این رویکرد شاهد شکستها و بن بستهای دیگری نیزخواهد بود.
