الوقت- اولین نشست وزرای اقتصادی تجاری کشورهای ساحلی دریای خزر روزهای 20 و 21 مرداد در منطقه گردشگری آوازه در شهر ترکمن باشی ترکمنستان با حضور اسحاق جهانگیری معاون رئیس جمهور و محمد باقرعالی معاون وزیر و رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران برگزار شد. در این کنفرانس «نوروز ممدوف» نخست وزیر آذربایجان، «عسکر مامین» نخست وزیر قزاقستان «دمیتری مدودوف» نخست وزیر روسیه و رئیس جمهورترکمنستان نیز در این نشست حضور داشتند. با توجه به مباحث حقوقی دریای خزر طی بیست سال گذشته، کشورهای ساحلی تصمیم به برخی همکاری های اقتصادی و ترانزیتی در دریای خزر گرفته اند.
رژیم حقوقی دریای خزر و منافع اقتصادی
مسائل حقوقی دریای خزر که از سال 1375 به دلیل اختلاف نظر در مورد رژیم حقوقی معلق مانده است، باعث تحت الشعاع قرار گرفتن منافع اقتصادی و استفاده یا عدم استفاده از این منابع در محدوده های مورد چالش شده است. ذخایر ثابت شده یا احتمالی دریای خزر حدود 50 میلیارد بشکه نفت و 9 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی است. پس از نشست آکتائودر مرداد 1397، پیش بینی های برای استفاده از طرح های اقتصادی معلق، انجام شد مانند خط لوله«ترانس خزر» که انتقال گاز ترکمنستان به باکوی آذربائیجان را میسر میکند. دستور کار این همایش اقتصادی شامل ایجاد شرایط برای پروژه های بزرگ، نقش اقتصاد منطقه خزر در سطح جهانی، جذابیت های سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز ،حمل و نقل نیرو و تجارت بود. سه بخش اصلی این مجمع اقتصادی شامل نمایشگاه‌های فناورانه ،همایش اقتصادی خزر و تشکیل نشست‌های نمایندگان دولت ها و شرکتهای خصوصی بود.
همکاری های اقتصادی
قبل از برگزاری همایش اقتصادی در ترکمنستان، اتاق بازرگانی ایران در 19 تیرماه، میزبان نشستی با حضور سفرا، کاردار و نمایندگان اقتصادی کشورهای ساحلی خزر بود. در این نشست دکتر کرباسی معاون بین الملل اتاق بازگانی ، به سه ظرفیت اقتصادی مغفول مانده دریای خزر شامل همکاری های حمل و نقلی، ماهیگیری و گردشگری اشاره کرد که به عقیده او می‌تواند باعث کاهش هزینه های تراتزیتی و افزایش ظرفیت ماهیگیری شود. بخش دیگری که مد نظر کشورهای ساحلی برای همکاری های اقتصادی است، ورود بخش خصوصی در حمل و نقل دریایی و خطوط کشتیرانی می باشد؛ در این راستا 75 شرکت خصوصی از ایران در 15 غرفه در همایش اقتصادی ترکمنستان شرکت کردند. در روز اول نشست دولتهای حاشیه خزر توافق نامه هایی در زمینه تجارت و همکاری های اقتصادی امضا کردند عمده مسائلی که در این موضوع مورد توجه قرار گرفت ، همکاری در حوزه های اقتصاد دیجیتال و تاسیس مناطق اقتصادی بود. در همکاری های دوجانبه ،به پیشنهاد«غلام حسین شافعی » رئیس اتاق صنایع بازرگانی ایران اتاق مشترک بازرگانی بین ایران و ترکمنستان راه اندازی می شود. «محمدرضا کرباسی» معاون بین‌الملل اتاق ایران گفت : حجم روابط بازگانی ایران و ترکمنستان تا سه میلیارد دلار امکان پذیر است.
نتایج نشست
همکاری‌های اقتصادی یکی از دغدغه های کشورهای حاشیه دریای خزر است؛ در این راستا در این نشست رویکرد «ثبات از طریق توسعه مشترک» که منعکس کننده نیازهای اقتصادی تمام کشورهای حاشیه خزر می باشد به عنوان شکل مطلوب مشارکت و همکاری مورد توجه قرار گرفت. همچنین در ادامه مباحث، اهمیت کنوانسیون حقوقی آگوست 2018آکتائو مورد تاکید قرار گرفت. ساده سازی رژیم ویزا و تسهیل روادید الکترونیکی برای رانندگان کامیون خطوط ترانزیت از دیگر موضوعات مورد بحث بود. روز دوم این نشست 57 سند همکاری در زمینه های فناوری اطلاعات ، همکاری های سرمایه گذاری ، تجارت، دیپلماسی ، ترانزیت، صنعت برق،کشاورزی و صنایع سبک به تصویب رسید. استخراج نفت در پروژه های توافق شده یکی از علاقه مندی های نمایندگان اقتصادی کشورهای شرکت کننده بود؛ «سرگئی پریخاتکو» رئیس کابینه وزرای روسیه در این همایش گفت: شرکتهای روسیه علاقمند به استخراج نفت و گاز در خاک ترکمنستان هستند وی اضافه کرد شرکتهای مانند «راسنفت»، «لوکایل»، «گازپروم» و غیره برنامه‌ها برای استخراج نفت و گاز در ترکمنستان دارند.
برای غلبه بر چالشهای اقتصادی، کشورهای ساحلی تلاش می‌کنند موافقت نامه های دوجانبه اقتصادی و جند جانبه مشترک را در دستور کار قراردهند. سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه قبل از شرکت در نشست آوازه اعلام کرد: در نتیجه همایش اقتصادی خزر روابط در بخشهای مانند تجارت، سرمایه گذاری و گردشگری توسعه می‌یابد و منجر به تبدیل شدن دریای خزر به یکی از بزرگترین مسیرهای حمل‌ونقلی و ترانزیتی می‌شود. ترکمنستان به دلیل طرحهای اقتصادی سابق خود در دریای خزر، علاقه بیشتری به این نوع همکاری ها دارد؛ در همین زمینه «قربان قلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان اعلام کرد: «ما نظرات مشابه ای در مورد توسعه اقتصادی دریای خزر داریم و همکاری‌های جدید در این حوزه منجر به تقویت روابط بلندمدت خواهد شد». وی همچنین اضافه کرد حدود 32 بلوک دارای مجوز با ذخایر پیش بینی شده در سواحل ترکمنستان برای مناقصه های بین المللی عرضه شده است.
بخش دیگری از همایش اقتصادی مربوط به نمایشگاه فناوری های نوین بود. بخشهای اصلی این نمایشگاه شامل سوخت و انرژی ،حمل و نقل و لجستیک ، صنعت ، تجارت وگردشگری است. از جمله شرکتهای ایرانی که در این نمایشگاه جهت عرضه محصولات خود حضوریافت شرکت دنا پلاس بود. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در سخنان خود در این نشست خواستارکاهش تعرفه تجارت بین کشورهای خزر شد. در پایان این نشست متن کامل کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به امضای این پنج کشور ساحلی رسید. به پیشنهاد روسیه نشست بعدی مجمع اقتصادی سال 2020در شهر آستاراخان برگزار خواهد شد.
