الوقت - واقعه تیراندازی به دیپلماتهای ترک در شهر اربیل، پایتخت اقلیم کردستان عراق در 17 جولای 2019 (26 تیر 1398) مهمترین موضوعی است که اخیرا در کانون توجهات ناظران سیاسی قرار گرفته است. این رخداد که در یکی از رستوران‌های اربیل به وقوع پیوست و موجب کشته شدن سه نفر، از جمله معاون سرکنسول ترکیه شد، موجی از واکنش‌های مختلف را به همراه داشت.
یک دسته از تحلیل‌ها که از سوی سران حزب دموکرات کردستان عراق و رسانه‌های وابسته به آن ارائه شد، انگشت اتهام را به سوی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) کشید. گروهی دیگر از تحلیل‌ها این رخداد را نوعی تسویه حساب درون حزبی میان رهبران حزب دموکرات کردستان عراق ارزیابی کردند و ارتباط آن با پ‌ک‌ک را رد کردند. دسته سوم تحلیل‌ها نیز بیش از آنکه در پی عاملان این اقدام تروریستی باشند، به تفسیر نتایج و تاثیرات آن بر وضعیت دیپلماتیک اربیل با همسایه‌گان پرداختند.
با تمام این اوصاف، سه روز پس از وقوع این اقدام تروریستی، نیروهای حافظ امنیت اقلیم موسوم به «آسایش» شخصی با نام «مظلوم داغ» را که به عنوان یکی از اعضای پ‌ک‌ک معرفی شد، در مقام عامل اصلی این رخداد دستگیر کردند. در میانه تمامی این نگاهها اکنون کانون تمرکز نوشتار حاضر بر این است که تاثیرات و نتایج این رخداد را بر آینده سیاسی اقلیم کردستان و ارتباطات اربیل با ترکیه مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد.
تضعیف وجهه دیپلماتیک اربیل در منطقه و سطح بین‌الملل و احتمال سردی مناسبات با آنکارا
طی سال‌های بعد از 2003 تا کنون یکی از ابعادی که رهبران سیاسی اقلیم کردستان به شدت بر آن تمرکز داشته و به عنوان افتخاری برای کارنامه سیاسی خود از آن یاد می‌کنند، توانایی اقلیم در تامین امنیت و آسایش برای شهروندان خودی و دیپلماتهای خارجی است که به عنوان نمایندگان کنسول‌گری کشورهای مختلف در اربیل و سلیمانیه حاضر هستند. پس از رخ دادن این حادثه تروریستی، اکنون این ادعای رهبران اقلیم با تردید جدی مواجه شده و به نظر می‌رسد بسیاری از دیپلماتهای کشورهای خارجی نسبت به مساله حفظ تامین امنیت خود نگران هستند.
افزون براین مساله، مناسبات حسنه میان حزب دموکرات کردستان عراق با دولت‌مردان ترک طی سال‌های بعد از 2009 بر کسی پوشیده نیست و حتی بسیاری از ناظران بر این باروند که این حزب، رسما اقلیم را به مامنی امنیتی و اقتصادی برای دولت ترکیه تبدیل کرده است. در چنین فضایی، ترور یکی از نمایندگان دیپلماتیک ارشد آنکارا در اربیل می‌تواند لطمه‌ای بزرگ در اعتماد و نگاه ترک‌ها به اربیل ایجاد کند. هر چند تاکنون نشانه‌ای از اختلاف و سردی میان اربیل با آنکار پدیدار نشده اما در میان مدت می‌توان در صورت تکرار چنین رخدادی برای ترک‌ها در اربیل یا سلیمانیه، انتظار به سردی گراییدن و افزایش فشار ترکیه بر رهبران اقلیم را پیش‌بینی کرد.
افزایش خصومت میان پ‌ک‌ک و حزب دموکرات
در همان روز ابتدای وقوع این حادثه تروریستی، نیروهای ضد ترور اقلیم کردستان عراق با صدور اطلاعیه‌ای از «مظلوم داغ» یکی از اعضای حزب کارگران کردستان که به عنوان شاخه شهری این حزب در اربیل حضور داشت، به عنوان متهم اصلی یاد کردند و تصاویری از او را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خود منتشر نمودند. صدور این اطلاعیه و متهم کردن مستقیم پ‌ک‌ک به عنوان عامل این رخداد در شرایطی بود که دیار دنیر، مسئول اطلاع رسانی نیروهای مدافع خلق (HPG) شاخه نظامی حزب کارگران کردستان (PKK) هر گونه ارتباط با این حمله را رد کرده بود.
با این وجود، دستگیری مظلوم داغ 27 ساله که اهل شهر دیاربکر ترکیه است، نشان داد که مناسبات میان حزب دموکرات با پ‌ک‌ک وارد تنش جدی شده است؛ زیرا نیروهای حزب دموکرات بر این امر تاکید دارند که نیروهای این حزب، امنیت و آرامش اقلیم را هدف گرفته‌اند و قصد دارند اربیل را به میدانی برای تسویه‌حساب خود با ترکیه تبدیل کنند. بنابراین، در مقطع کنونی این احتمال وجود دارد که حتی خصومت میان دو طرف منجر به وقوع جنگی بزرگ شود. در صورت وقوع این رخداد پس از سال‌های اواخر دهه 1990 این امکان وجود دارد که مجددا بارزانی‌ها در جبهه‌ای متحد با ترکیه، علیه پ‌ک‌ک آتش بگشایند. تحقق این سناریو به طور حتم تاثیری بزرگ بر سطح امنیت اقلیم خواهد داشت و حتی امکان وقوع ناامنی در استان‌های شمال عراق وجود دارد.
سناریوی تسویه حساب درون حزبی بارزانی‌ها
در میانه منازعات میان حزب دموکرات کردستان عراق با حزب کارگران کردستان، یکی از سناریوهایی که طی روزهای بعد حادثه تروریستی اربیل مطرح شد، نسبت دادن واقعه به منازعات دورن حزبی بارزانی‌ها بود. استناد این سناریو این است که در روز وقوع رخداد، متین دلووان بارزانی برادر زاده نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان در رستوران حضور داشته است. علاوه براین، این رستوران هواره از سوی نیروهای امنیتی محافظت شده و مکانی امن برای سیاست‌مداران و شخصیت‌های سیاسی تلقی می‌شد.
در چنین، شرایطی این مساله مطرح شد که احتمالا متین دلووان عامل برنامه‌ریزی این رخداد بوده است. اساس طرح این سناریو بدبینانه این است که بعد از تصدی مقام نخست‌وزیری اقلیم کردستان توسط مسرور بارزانی، پسر مسعود بارزانی، رئیس پیشین اقلیم کردستان، او برنامه‌ای جامعه را به کابینه خود برای دوری از ترکیه و محدود کردن قدرت این کشور در اقلیم و نزدیک شدن به حکومت مرکزی عراق ارائه کرده است. این امر در اساس با ایده و برنامه‌های پسر عموی مسرور، یعنی نچیروان بارزانی در تضاد است؛ زیرا او خواستار نزدیکی فزآینده به آنکارا می‌باشد. در چنین، شرایطی این فرضیه طرح شده که نچیروان با همراهی مقامات امنیتی ترک، این حادثه تروریستی را طرح کرده‌اند تا به حکومت جدید مسرور هشدار دهند. در هر صورت، چه این تفسیر صحیح باشد و چه غلط، آنچه بر همگان نمایان شد این است که اکنون در میان حزب دموکرات کردستان بر خلاف سابق نوعی قطب‌بندی میان دو پسر عموی پرقدرت یعنی نچیروان و مسرور وجود دارد.
