الوقت- طی روزهای گذشته تصاویر ماهواره‌ای از فعالیت‌های هسته‌ای عربستان در در ضلع جنوب غربی شهرک علوم و تکنولوژی ملک عبدالعزیز در ریاض منتشر شد که نشان دهنده پیشرفت قابل توجه در ساخت این تأسیسات و تکمیل اولین راکتور این کشور در آینده نزدیک می‌باشد.
دولت سعودی در راستای برنامه «چشم‌انداز 2030» پیشتر از تصمیم خود برای ساخت شانزده رآکتور اتمی تا سال ۲۰۳۰ خبر داده و گفته بود که هدف از این برنامه، کاهش وابستگی بخش انرژی به نفت و گاز و استفاده از نیروی اتم برای تامین بخشی از نیاز داخلی به برق است.
در حال حاضر عربستان حدود یک چهارم از تولید نفت خود را مصرف می کند و انتظار می رود که این میزان تولید تقریبا پایدار باقی بماند در حالی که تقاضا برای انرژی تا سال 2030 احتمالاً سه برابر شود. بنابراین در طرح چشم‌انداز 2030 تولید برق از انرژی خورشیدی، باد و برنامه هسته ای برای تأمین یک سوم نیازهای انرژی عربستان از منابع غیر نفتی در نظر گرفته شده است.
بنابراین طرح عربستان سعودی تا سال 2040 باید 17 گیگاوات ظرفیت هسته ای را فراهم کند که به اندازه کافی برای تامین 15 درصد نیازهای انرژی خود است.
در همین راستا به نقل از رویترز، عربستان سعودی قصد دارد در سال 2020 یک مزایده چند میلیارد دلاری برای ساخت دو راکتور برق هسته ای خود برگزار کند.
به گفته سعودی ها، پنج پیمانکار به مرحله نهایی عقد قرارداد راه یافته‌اند: وستینگ هاوس از ایالات متحده، و همچنین شرکت های چین، روسیه، فرانسه و کره جنوبی.
در این شرایط میخائیل چوداکوف، معاون آژانس بین المللی انرژی اتمی، پس از دیدار از ریاض در ماه ژانویه تایید کرد که عربستان سعودی "پیشرفت قابل توجهی در توسعه زیرساخت های انرژی هسته ای خود داشته است".
پس از آن رابرت کلی، مدیر سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیر پژوهشگاه نظارت از راه دور وزارت انرژی آمریکا به بلومبرگ گفت: به احتمال بسیار زیاد این راکتور "نه ماه تا یک سال" دیگر تکمیل خواهد شد.
جدال کنگره و دولت آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای عربستان
بلندپروازی‌های هسته‌ای عربستان و شواهد برآمده از همراهی دولت ترامپ با سعودی‌ها موجب بروز اختلاف میان کنگره و کاخ سفید بر سر این مسئله شده است. در واقع پس از قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار واشنگتن پست و منتقد سیاست‌های محمد بن سلمان در کنسولگری عربستان در استانبول و اعلام نهادهای اطلاعاتی آمریکا مبنی بر دستور ولیعهد سعودی‌ها برای انجام این جنایت، نگرانی‌ها از سیاست‌های جنگ‌طلبانه و بی‌ثبات‌ساز ریاض و شخص بن سلمان در میان سیاست‌مدارن آمریکایی بویژه در کنگره افزایش یافت.
در این شرایط نمایندگان کنگره تبدیل شدن عربستان تحت رهبری محمد بن سلمان به یک قدرت هسته‌ای را امری خطرناک و حتی تهدیدی علیه امنیت رژیم صهیونیستی می‌دانند.
این نگرانی وقتی بیشتر شد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان پیش از این گفته بود: اگر ایران به عنوان رقیب عربستان در منطقه به سلاح هسته ای دست پیدا کند، عربستان هم برای دستیابی به این سلاح تلاش خواهد کرد.
این اظهارات باعث نگرانی ناظران برنامه های هسته ای شده است زیرا آنها امکان بازدید از سایت های هسته‌ای ایران را دارند در حالی که این امکان در عربستان وجود ندارد. ریاض پروتکل الحاقی آژانس را مبنی بر وجود ناظران اضافی برای تایید صلح‌آمیز بودن تکنولوژی هسته‌ای می‌باشد هنوز امضا نکرده است.
در همین راستا آمانو رئیس آژانس انرژی اتمی 17 فروردین تاکید کرد که عربستان سعودی قبل از وارد کردن سوخت اتمی و تزریق آن به راکتور خود، باید با برنامه بازرسی‌ها و دیگر تدابیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری و توافق کند.
با این حال وی گفت: «آنها (سعودی‌ها به آژانس جواب منفی) ندادند، اما جواب مثبت هم ندادند و دارند به این موضوع فکر می‌کنند. ما در حال حاضر در این مرحله قرار داریم».
اما انتقادات و نگرانی‌های داخلی و یین المللی پس از آن تشدید شد که حدود سه ماه پیش، مجلس نمایندگان آمریکا گزارشی منتشر کرده که بر اساس آن دولت ترامپ تلاش کرده بدون توجه به ملاحظات حقوقی و امنیتی، هر چه سریعتر به عربستان فناوری بسیار حساس و پیشرفته هسته‌ای بدهد. بنا بر این گزارش کارشناسان ابراز نگرانی کرده‌اند که این فناوری آنقدر پیشرفته است که امکان ساخت سلاح هسته‌ای را نیز مهیا می‌کند.
در گزارش ۲۵ صفحه‌ای الایجا کامینگز، رئیس کمیسیون نظارت مجلس نمایندگان آمریکا هشدار داده شد که انتقال این فناوری می‌تواند به اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و بی‌ثباتی در خاورمیانه منجر شود. این گزارش همچنین از مخفی بودن تعلاملات دولت ترامپ با عربستان سعودی اظهار نگرانی کرده بود.
بر اساس این گزارش ترامپ در ۱۲ فوریه با سازندگان نیروگاه‌های انرژی دیدار کرده و درباره امکان انتقال فناوری هسته‌ای به کشورهای خاورمیانه از جمله عربستان سعودی صحبت کرده است. پس از این دیدار قرار شده که جرد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور ارشد او به پایتخت چند کشور عربی از جمله عربستان سعودی سفر کند تا امکان تامین هزینه مالی انتقال و راه‌اندازی این فناوری را بررسی کند.
افزایش این انتقادات و سپس اعلام خبر تکمیل رآکتور هسته‌ای عربستان در آینده نزدیک موجب شد تا مابک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در مصاحبه‌ای تلویزیونی برای کم کردن نگرانی‌ها و انتقادات اعلام کند که کاخ سفید هرگز اجازه نخواهد داد تهدید یک قدرت هسته‌ای علیه آمریکا و اسرائیل اتفاق بیفتد.
اما سخنان و مواضع رهبران عربستانی، اقدامات ریاض در زمینه هسته‌ای و شواهد موجود بیشتر از آنکه موید سخنان پمپئو باشد گزارش کنگره را تأیید می‌کند.
23 مارس 2018 خالد الفلیح، وزیر انرژی عربستان در مصاحبه ای گفت: «طبیعی است که ما اورانیوم غنی شده را از یک کشور خارجی برای سوخت راکتورهای خود استفاده نکنیم». وی با اشاره به ذخایر اورانیوم این کشور تأکید کرد: «عقلانی نیست که ما اورانیوم غنی شده را از یک کشور خارجی برای سوخت راکتورهای خود بکاریم.
عربستان سعودی همچنین توافقنامه ای را با شرکت هسته ای ملی چین برای بررسی ذخایر اورانیوم در پادشاهی امضا کرده است.
وزیر انرژی عربستان در آن برهه تهدید کرده بود که اگر ایالات متحده با ما نباشد، آنها فرصت را برای مشارکت در این برنامه از دست خواهند داد.
اما در حالی که بسیار بعید است که ریاض بدون مجوز و چراغ سبز دولت آمریکا قادر به پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای خود باشد به نظر می‌رسد تهدید مقامات سعودی بیشتر برای تحریک شرکت‌های آمریکایی به منظور تحت فشار قرار دادن کاخ سفید برای کسب مجوزهای لازم باشد. چنانکه در گزارش کنگره آمده که شرکت‌های خصوصی که در تماس نزدیک با آقای ترامپ و دولتش هستند، با توجه به درآمد چند میلیارد دلاری ناشی از ساخت و راه‌اندازی این فناوری، فشار زیادی برای انتقال آن به دولت آمریکا وارد می‌کنند.
در این راستا وزیر انرژی دولت ترامپ اعلام امیدواری کرده است که عربستان سعودی تکنولوژی انرژی هسته ای را از شرکت های آمریکایی از جمله وستینگ هاوس خریداری کند که در سال جاری پس از محروم ماندن از برنامه ساخت دو راکتور پیشرفته AP1000 در ایالات متحده اعلام ورشکستگی کرده بود.
با این وجود یکی از مهترین موارد نگرانی برای واشنگتن نوع واکنش امارات متحده عربی است و تجدیدنظری که ممکن است ابوظبی در توافق که سال گذشته با شرکت‌های آمریکایی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای بدون حق غنی‌سازی انجام داده بود، صورت دهد. چنانکه اکنون ترکیه نیز برنامه هسته‌ای خود را با مشارکت روس‌ها به پیش می‌برد و به دقت برنامه هسته‌ای عربستان را زیر نظر دارد. موضوعی که زنگ خطر را برای آغاز یک رقابت هسته‌ای در آینده منطقه حساس خاورمیانه از هم اکنون به صدا درآورده است.
