برنامه‌های آمریکا در افغانستان با چالش مخالفت کشورهای همسایه افغانستان که حضور نظامی آمریکا و ناتو را مرتبط با پیگیری اهداف خصمانه در منطقه برآورد می‌کنند- همانند تقویت گروه تروریستی داعش در افغانستان- نیز همراه بوده است و این امر شرایط را برای تداوم حضور نظامی و پیشبرد برنامه های آمریکا در افغانستان سخت‌تر نیز کرده است
به گزارش الوقت دور پنجم مذاکرات صلح افغانستان میان هیئت نمایندگان گروه طالبان و هیئت مذاکره کننده آمریکایی به رهبری زلمای خلیزاد از امروز در دوحه پایتخت قطر آغاز خواهد شد. تفاوت محسوس این دور از مذاکرات با دور چهارم که ماه گذشته میلادی برگزار شد به حضور ملا عبدالغنی برادر یکی از چهار عضو موسس طالبان و رئیس سیاسی این گروه در قطر برای شرکت در گفتگوها باز می‌گردد که آبان ماه امسال به درخواست آمریکا از زندانی در پاکستان پس از 8 سال حبس آزاد گردید. اما با وجود حضور ملا غنی در دوحه، طالبان که اکنون وی را به عنوان رئیس دفتر این گروه در قطر معرفی کرده است، مشارکت مستقیم وی در رایزنی با مقامات آمریکایی را منوط به حضور وزیر خارجه آمریکا کرده بود.
دستور کار مذاکرات چیست؟
آنچه از سخنان مقامات آمریکایی و طالبان طی روزهای اخیر انشتار یافته است نشان می‌دهد که موضوع گفتگوهای دور پنجم با محوریت توافقی است که در دور پیشین مذاکرات به دست آمده بود. مذاکرات قبلی برمساله خروج نیروهای امریکایی از افغانستان متمرکز بود اما در این دور همچنین عدم انجام حملات تروریستی علیه امریکا و متحدین‌اش از خاک افغانستان با تأکید بر مبارزه با القاعده و داعش نیز مورد توافق قرار گرفت.
با این وجود هارون چخانسوری سخنگوی رئیس جمهوری افغانستان روز شنبه اعلام کرد که علاوه بر این موضوعات «آتش‌بس و آغاز مذاکرات رو در رو با حکومت افغانستان از موضوعاتی است که روی آن بحث می‌شود».
دولت افغانستان بارها تهدید کرده است نتایج هر نشستی که در آن دولت حضور نداشته باشد و نظر کشورهای منطقه در آن مطرح نشده باشد نخواهد پذیرفت. دولت می‌گوید طرح صلحش روی میز است و هر زمانی که طالبان بخواهد، نمایندگان حکومت در مذاکرات صلح شرکت می‌کنند.
تأکید کابل بر تداوم پروسه صلح «با محوریت دولت» پس از آن صورت گرفته است که 29 بهمن ماه رئیس جمهور افغانستان اعلام کرد که با یک شیوۀ کاری جدید و واضح با زلمی خلیلزاد نمایندۀ ویژه امریکا برای صلح افغانستان به توافق رسیده‌است. براساس این توافق، در مورد گفتگوهای صلح با طالبان باید قبلاً با دولت مشورت صورت گرفته و این گفت وگوها در هماهنگی با کابل به پیش برده شوند. محمد اشرف غنی در عین حال گفته‌است که ارتباط طالبان با شبکه‌های تروریستی و ارتباط آنها با پاکستان باید روشن شود.
اما با وجود ادعای کابل، ذبیح الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان گفته است که در این گفتگوهای چهار روزه موضوعات اصلی مذاکرات «پایان بخشیدن به تهاجم بر افغانستان و جلوگیری از استفاده از این کشور علیه کشورهای دیگر» می‌باشد.
طالبان همواره بر عدم مشروعیت دولت مرکزی و قانون اساسی افغانستان تأکید داشته و خواستار تدوین قانون اساسی جدید پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی بوده است.
خوشبینی‌های حاکم بر فضای پیش از مذاکرات در میان نگرانی‌های کابل
نتایج نشست پیشین دوحه و چارچوب توتفقی که میان مذاکره کنندگان آمریکایی و طالبان به دست آمد در کنار حضور شخصیت اول سیاسی طالبان در قطر برای هدایت گفتگوها موجب شده است تا عملاً انتظارات از پیشرفت مذاکرات بالا باشد و چشم انداز مثبتی از سوی کارشناسان نسبت به نتایج این نشست پیشبینی شود.
در این زمینه یکی از دلایل این خوشبینی بیش از هر چیز به بن بست رسیدن جنگ و نیاز دو طرف به توافق می باشد. از یکسو راهبرد جنگی آمریکا در افغانستان کاملاً شکست خورده است. ارتش آمریکا در اوایل سال 2018 افغانستان را به عنوان اولویت جنگی اول خود اعلام و هواپیماهای جنگی کلیدی آمریکا از جمله جنگنده A-10 که برای حمایت نزدیک از نیروهای زمینی استفاده می‌شود، به افغانستان فرستاده شدند و پنتاگون ماموریت جدیدی را موسوم به "تیپ‌های کمک‌رسانی به نیروهای امنیتی" اعلام کرد تا نیروهایش به نیروهای افغان کمک کنند تا به میدان جنگ نزدیک‌تر شوند. با این حال این اقدام نتیجه‌ای نداشت و طالبان توانسته نفوذ خود در مناطق متعددی حفظ و گسترش دهد.
در شرایطی که ترامپ برای کاهش هزینه‌های نظامی آمریکا در سایر نقاط جهان می‌کوشد پنتاگون مدعی است از سال ۲۰۰۱ میلادی که آغاز عملیات نیروهای امریکایی در طولانی ترین جنگ تاریخ این کشور می‌باشد امریکا حدود ۶۸۰ ملیارد دلار در جنگ افغانستان هزینه کرده است و سالانه بیش از چهار میلیارد دلار صرف آموزش و تجهیز نیروهای افغان می‌شود.
هزینه های نظامی آمریکا در افغانستان اما موجب ایجاد ثبات، صلح و پیشرفت برای مردم افغانستان نبوده و این امر موجب شده تا افکار عمومی و جریان های سیاسی مختلف در افغنستان از تداوم حضور نظامی آمریکا نارضایتی داشته باشند. انتشار دهمین گزارش سالانه سازمان ملل متحد در مورد قربانیان غیرنظامیان نشاندهنده افزایش تلفات افراد غیرنظامی در سال گذشته میلادی می باشد. بر اساس این گزارش تلفات غیرنظامی دراین سال نسبت به ۱۸ سال اخیر پنج درصد و در مقایسه به سال ۲۰۱۷ یازده درصد افزایش یافته است.
اما در بعدی دیگر برنامه‌های آمریکا در افغانستان با چالش مخالفت کشورهای همسایه افغانستان که حضور نظامی آمریکا و ناتو را مرتبط با پیگیری اهداف خصمانه در منطقه برآورد می‌کنند- همانند تقویت گروه تروریستی داعش در افغانستان- نیز همراه بوده است و این امر شرایط را برای تداوم حضور نظامی و پیشبرد برنامه های آمریکا در افغانستان سخت‌تر نیز کرده است. این نهاد جهانی، در یک دهه گذشته جان باختن ۳۲ هزار غیرنظامی و زخمی شدن حدود ۶۰ هزار تن دیگر را در افغانستان به ثبت رسانده است.
مسئولین حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان بر توقف جنگ در این کشور تأکید کرده اند. میشل بشلت، کمیشنر عالی سازمان ملل متحد برای حقوق بشر اظهار کرد: «جنگ در افغانستان سبب تداوم کشتار بسیاری از افراد ملکی و مصایب دوامدار فزیکی و روحی برای اشخاص بی‌شمار گردیده است. آمار کودکان جان باخته در این سال بسیار بلند و تکان دهنده است. افزون بر از دست دادن زندگی، اوضاع نابسامان امنیتی سبب جلوگیری اکثریت افغان‌ها از استفاده از حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنان گردیده است.
مجموع این عوامل را میتوان در توجه ویژه واشنگتن به پایان دادن جنگ افغانستان موثر دانست به صورتی که شنبه گذشته خلیلزاد گفت: «می‌بینم که بسیاری نگرانند که ایالات متحده می‌خواهد هم مذاکره کند و هم بجنگد. بگذارید شفاف باشم: ایالات متحده صلح می‌خواهد.»
از جانب طالبان نیز میتوان گفت این گروه توانایی شکست کامل دولت مرکزی را نداشته و به همین دلیل راه مذاکره را گریزناپذیر یافته است و حضور ملاغنی برادر نشان از این تغییر رویکرد طالبان دارد.
