الوقت- پس از رشد بی سابقه قیمت نفت طی سالیان اخیر به مرز 80 دلار در هر بشکه در اواخر ماه سپتامبر میلادی (مهر)، اما طی هفته اخیر این روند به یکباره سیر نزولی به خود گرفت و روز گذشته با نرخ تقریبی 69 دلار در هر بشکه معامله شد. این روند نزولی نگرانی کشورهای عمده تولیدکننده نفت را برانگیخت به صورتی که این کشورها مجبور شدند برای جلوگیری تداوم این کاهش قیمت‌ها نشستی فوق العاده را در امارات متحده عربی برگزار و برای کاهش عرضه نفت به بازار به میزان یک میلیون بشکه در روز توافق کنند.
در جریان تهدیدات مکرر آمریکا در زمینه قطع کامل صادرات نفت ایران، یکی از مهمترین دل نگرانی‌های دولت ترامپ جهش قیمت نفت در نتیجه تحریم نفتی ایران بود. ترامپ و تیم ضدایرانی همراه او به شدت نسبت به ایجاد بی ثباتی در بازار نفت در نتیجه تحریم ایران نگران بوده‌اند و حداکثر تلاش آنان نیز در جریان تحریم ایران جلوگیری از افزایش قیمت نفت و در واقع وارد شدن شوک به بازار نفت بوده است.
حال اما در شرایطی که به تازگی آمریکا آغاز تحریم‌های ضدایرانی را اعلام کرد، قیمت نفت روندی رو به نزولی در پیش گرفته استو روندی که اگرچه به نظر در راستای همان شرایط مطلوب کاخ سفید است اما برخلاف پیشبینی های صورت گرفته رخ داد. از این رو اکنون این پرسش مطرح می شود که چرا قیمت نفت روند نزولی به خود گرفته و این روند تا کجا ادامه خواهد داشت؟
پائین نگه داشتن قیمت‌ها با مسکن معافیت
یکی از دلایل افت قیمت نفت این است که دولت ترامپ در آخرین دقایق حاضر شد ۸ مشتری عمده نفت ایران از جمله چین و هند را از تحریم‌های تهران معاف سازد.
در کنار چین و هند دیگر کشورهای معاف از تحریم آمریکا نیز همان مشتریان عمده نفت ایران از جمله ایتالیا، یونان، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ترکیه می‌باشد و در عمل با وجود ادعای آمریکایی از آغاز تحریم‌های ضدایرانی، اما تا کنون با معافیت هشت خریدار عمده نفت ایران، وضعیت صدور نفت این کشور در بازار تغییری نداشته است.
این معافیت ۶ماهه عملاً تأثیر تحریم نفت ایران بر بازار را به تأخیر انداخت و در حال حاضر باعث شده تا حداقل در کوتاه‌مدت این موضوع تأثیری بر بازار نداشته باشد.
براین اساس حداقل می‌توان انتظار داشت طی شش ماه آتی و با وجود معافیت برخی کشورها از تحریم‌های آمریکا بازار نفت چندان نسبت به تحریم‌ها علیه ایران واکنش نشان ندهد، هرچند پس از پایان این دوره و در صورت ممنوعیت کامل ورود نفت ایران به بازار، به احتمال زیادی قیمت نفت روند صعودی قابل توجهی را تجربه خواهد کرد که این وضعیت چندان به نفع آمریکایی‌ها و سایر کشورهای غربی نیست.
تزریق مازاد مصنوعی به بازار
بخش دیگری از کاهش قیمت نفت متاثر از مازاد عرضه برخی تولیدکنندگان نفتی بویژه عربستان بوده است که با فشار ترامپ صورت گرفته است.
سعودی‌ها در اواسط امسال تحت فشار توئیت‌های ترامپ موافقت کردند که عرضه نفت خود را افزایش دهند و در حال حاضر نیز علاوه بر عربستان٬ روسیه و آمریکا نیز بر تولید خود افزوده‌اند و عملا میزان تولید نفت در جهان از میزان تقاضا پیشی گرفته و این موضوع خود به یکی از عوامل کاهش قیمت نقت تبدیل شده است. بر اساس گزارش‌ها این سه کشور در مجموع ۳۳ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کنند که یک رکورد تاریخی محسوب می‌شود.
در واقع قیمت نفت در شرایطی توانسته روندی نزولی روزانه کمتر از 0.3 درصد را تجربه کند که در طرف مقابل عربستان، روسیه و آمریکا در رکوردی تاریخی توانسته‌اند 33 میلیون بشکه نفت را در اوج تولید خود روانه بازار کنند، اما با وجود این میزان مازاد تولید تاریخی، کاهش قیمت بسیار جزئی و محدود بوده که این وضعیت نشان دهنده شکننده بودن روند کاهش قیمت است و این احتمال وجود دارد که در صورت لغو معافیت خریداران نفت ایران حتی با وجود مازاد تولید از سوی سه کشور یاد شده، اما قیمت نفت روند صعودی به خود گیرد.
بی میلی و ناتوانی عربستان برای مازاد تولید
از طرف دیگر عربستان سعودی اگرچه در حال حاضر تحت فشار ترامپ مجبور به افزایش تولید نفت خود برای جلوگیری از افزایش قیمت نفت شده است، اما تردیدی نیست که ریاض نیز چندان تمایلی به کاهش قیمت نفت ندارد و با توجه به وابستگی 93 درصدی بودجه این کشور به صادرات نفت، لذا توان ریاض نیز برای مازاد تولید و کاهش قیمت نفت بسیار محدود است و این کشور نگران کاهش درآمدهای نفتی است.
نشست روز یکشنبه برخی تولید کنندگان عمده نفتی در ابوظبی امارات نیز بدلیل روند کاهشی قیمت نفت و یافتن راهی برای جلوگیری از کاهش بیش از پیش قیمت‌ها برگزار شد، چون بودجه جاری بسیاری از این کشورها به قیمت نفت وابسته است.
در همین ارتباط نیز خبر اصلی مخابره‌شده از نشست روز یکشنبه تولید کنندگان نفت در ابوظبی این بوده که عربستان درحال برنامه‌ریزی برای کاهش نیم‌میلیون بشکه‌ای عرضه نفت خود در ماه دسامبر است. هرچند خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان گفته که این کاهش عرضه به‌دلیل افت فصلی تقاضاست، اما فهمیدن اینکه این کار ناشی از نگرانی فزاینده ریاض از سقوط قیمت‌هاست، چندان دشوار نیست.
به عبارت دیگر عربستان و دیگر تولید کنندگان عضو اوپک و سایر متحدان این سازمان ترجیح می‌دهند قیمت‌ها در سطح ۸۰ دلار باقی بماند، هرچند مشکل اصلی اوپک و متحدانش از جمله روسیه، خودخواهی ترامپ، رئیس جمهور آمریکاست که حاضر است با وجود ضرر متحدان خود، اما قیمت نفت پائین نگه داشته شود، هرچند با اعلام کاهش تولید از سوی عربستان در نشست اخیر در ابوظبی مشخص شد که سعودی‌ها تا حد معینی حاضر به همراهی با ترامپ در بازار نفت می‌باشند و بیش از آن ریاض ترجیح می‌دهد حتی با وجود مخالفت کاخ سفید، اما قیمت نفت بیشتر از آن چه هست ارزان‌تر نشود.
چشم انداز منفی اقتصاد جهانی
از سوی دیگر در کنار سایر عوامل سیاسی متاثر از تحریم ایران بر بازار نفت، سایر عوامل دیگر از جمله چشم انداز نگران کننده اقتصاد جهانی در گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول (IMF)که در آن هشدار داده شده که تعرفه‌های آمریکا و اقدامات تلافی‌جویانه شرکای تجاری آن می‌تواند احیای اقتصاد جهان را از مسیر خود خارج کند و به چشم‌انداز میان‌مدت رشد اقتصادی خدشه وارد سازد، از دیگر عوامل کاهش قیمت نفت در شرایط فعلی به شمار می‌رود. در واقع شرایط رشد و توسعه اقتصاد جهانی می‌تواند به افزایش تقاضاها و بدنبال آن افزایش قیمت نفت منجر شود و برخلاف آن وجود چشم اندز منفی به نگرانی از خرید نفت منجر خواهد شد و همین عامل نیز به نوبه خود به کاهش قیمت نفت را بدنبال خواهد داشت.
براین اساس با توجه به شرایط ذکر شده روند نزولی کاهش قیمت نفت نمی‌تواند فرایندی طولانی مدت به نظر رسد و در صورت لغو معافیت‌ها برای خرید نفت از ایران و همچنین محدودیت عربستان برای افزایش تولید، تردیدی نیست که قیمت نفت نیز روند روبه رشدی را در پیش خواهد گرفت و این شرایط برای واشنگتن و متحدان اروپایی آمریکا نیز دشوار خواهد بود.
