واکنش های منفی کنونی مقامات هندی به پیشنهاد مذاکره از سوی عمران خان، نشاندهنده آن است که ارزیابی آنها بر نبود اراده واقعی و جدی از سوی اسلام اباد رای رفع اختلافات قرار دارد
الوقت- تنش در روابط هند وپاکستان این روزها افزایش یافته و مقامات دو طرف موضع‌گیری‌های تندی را علیه طرف مقابل اتخاذ کرده‌اند. در حالی که قرار بود وزرای خارجه دو کشور در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیداری دو طرفه داشته باشند اما به یکباره این دیدار لغو و در پی آن وزرای خارجه این کشور در سخنرانی‌های خود در صحن عمومی سازمان ملل یکدیگر را به حمایت از تروریسم متهم کردند. این تنش‌های لفظی پس از آن صورت گرفت که ارتش‌های هند و پاکستان روز یکشنبه در منطقه «کوپوارا» در شمال ایالت جامو کشمیر با سلاح‌های سبک به سمت مواضع هم شلیک کردند و بنا بر اعلام رسانه‌ها دراین درگیری‌ها یک مرزبان هندی کشته شد. پس از آن نیز نیروهای مرزی هند یک فروند بالگرد غیرنظامی متعلق به «فاروق حیدر سول» نخست وزیر منطقه کشمیر آزاد پاکستان را هدف قرار دادند. بالگرد حامل نخست وزیرکشمیر آزاد در حال پرواز بر فراز آسمان روستای مرزی تروری بود که از سوی یکی از پست‌های مرزی هند هدف قرار گرفت که البته به نخست وزیر منطقه کشمیر آزاد آسیبی نرسید.
تنش در روابط دهلی نو- اسلام‌آباد در شرایطی روی داده است که پس از روی کار آمدن عمران خان در پاکستان، نارندرا مودی، نخست وزیر هند در پیام تبریکش به همتای پاکستانی‌اش تمایل خود را برای مذاکره با دولت اسلام‌آباد مطرح کرد و سپس عمران خان در 22 اوت به هند پیشنهاد داد تا به منظور حل اختلافات میان این دو رقیب مسلح به تسلیحات اتمی از جمله مناقشات بر سر منطقه کشمیر، مذاکرات را آغاز کنند. این مواضع خوشبینی‌ها برای آغاز مذاکرات میان این دو رقیب و دشمن دیرینه منطقه جنوب آسیا را افزایش داد اما به یکباره این فضای خوشبینی جای خود رابه فضایی آغشته از تنش و اتهام‌زنی‌های متقابل و تهدید داد. در این راستا «الوقت» در گفتگو با نوذز شفیعی کارشناس مسائل شبه قاره به بررسی ابعاد و زوایای شکل‌گیری این تنش‌ها پرداخته است که به شرح زیر می‌باشد.
شفیعی در ابتدا مهمترین علت بروز تنش‌های کنونی میان هند و پاکستان را وجود اختلافات دیرینه میان این کشور در موضوع بحران کشمیر برشمرد و خاطر نشان کرد که این بحران تحت شرایط مختلف ممکن است دچار فراز و فرود شود. به نظر من جمع‌بندی هندی‌ها این است که پاکستان بنا به دلایل مختلف بخصوص از ناحیه آمریکا اکنون تحت فشار قرار دارند که این امر برای دهلی‌نو سودمند بوده لذا سعی می‌کنند تا از این فرصت استفاده کنند. اقدام آمریکا در خصوص پاکستان شامل دو بخش است. اول انتخاب بین هند و پاکستان در جنوب آسیاست که مقامات واشنگتن هند را انتخاب کرده‌اند. اقدام دوم اما به استراتژی منطقه‌ای ترامپ در جنوب آسیا باز می‌گردد که بر مبنای تحت فشار قرار دادن پاکستان می‌باشد. لذا چون این روندها، روندهایی جاری هستند تنش میان دو کشور می تواند متاثر از این عامل هم باشد.
افزون بر این در کنار این بحث، مسأله شکل‌گیری قطب‌بندی و بلوک‌بندی‌های بوجود آمده در منطقه آسیا-پاسفیک مطرح است که به طور اتوماتیک تنش در روابط هند و پاکستان را تشدید می‌کند. در این تقسیم‌بندی بلوک نخست بلوک هندو-پاسفیک شامل آمریکا هند و سایر متحدین غرب در این منطقه است و بلوک مقابل آن هم محور دول آسیا- پاسفیک می‌باشد که ابتکار عمل آن در دست چین بوده و محوریت اصلی آن اتحاد چین و پاکستان است. در این حوزه ایجاد کلیدور اقتصادی مشترک چین و پاکستان موسوم به سی پیک و همینطور در سطح کلی تر اجرای طرح یک کمربند- یک جاده توسط چین، هند را به شدت تحت فشار قرار داده است. لذا هندی ها از این موضوع بسیار ناخرسند هستند و بنابراین سعی می‌کنند که در شکل های مختلف در ارتباط با پاکستان موضع منفی اتخاذ کنند. همچنین به این موضوعات می‌توان بحث ایران وافغانستان را هم افزود که شراکت هندی‌ها با این دو کشور عرصه را بر اسلام اباد تنگ کرده است. هند یکی از کشورهایی است که عملکرد موفقیت‌آمیزی در افغانستان داشته و همینطور بواسطه قراردادی که با ایران در مورد توسعه بندر چابهار منعقد کرده توانسته است ابتکار عمل های مهمی را به دست آورد.
در مجموع این مسائل منجر به آن شده است که بعضاً در فضایی مانند مجمع عمومی ملل متحد که عرصه ای برای بیان دیدگاه دولت‌ها می‌باشد وقتی هند در بیان مسئله کشمیر پاکستان را به عنوان منبع صدور تروریسم فرامرزی متهم می‌کند به طور طبیعی پاکستانی‌ها هم از موضع کشمیر دفاع و بدین ترتیب زخم کهنه در روابط دو کشور در شرایط خاصی مانند اجلاس مجمع عمومی مجدداً سر باز می‌کند.
این کارشناس مسائل شبه قاره در بخش دیگری از سخنان خود در تشریح دلایل شکل نگرفتن مذاکرات میان دو طرف و عدم پذیرش پیشنهاد عمران خان از سوی هندی‌ها تاکید کرد: واقعیت این است که نه تنها عمران خان بلکه هر مقام دیگر پاکستانی هم پیشنهاد مذاکره با هند را بدهد به احتمال فراوان مذاکره در مورد کشمیر نخواهد بود بلکه فرض بر این است که با بودن مسئله کشمیر به عنوان موضوعی اصلی اختلافی، دو طرف در حوزه هایی دیگر مانند گسترش همکاری‌های اقتصادی به بحث و رایزنی بپردازند. لذا هر گفتگویی صرفا می تواند به تنش زدایی موقت میان دهلی‌نو- اسلام اباد منجر شود و انتظار حل و فصل اختلافات از طریق مذاکره قابل تصور نیست. بنابراین شاید لازم بود که هندی ها به پیشنهاد مذاکره عمران خان در هر حوزه ای که بود واکنش مثبتی نشان می دادند. البته هندی ها زمانی به پای میز مذاکره، چه مربوط به مسأله کشمیر و یا موضوعات دیگر خواهند آمد که چنین اقدامی لطمه‌ای به هند در ارتباط با کشمیر وارد نکند چرا که دهلی‌نو کشمیر را به عنوان بخش لاینفک خود قلمداد کرده و در نهایت حاضرند برای رفع اختلافات و کاهش تنش با پاکستان مذاکره کنند. اگر قرار باشد پاکستان از طریق مذاکره بخواهد کشمیر را به عنوان یک موضوع بین المللی مطرح کند- که اکنون در سطح سازمان ملل تلاش اسلام آباد بر این بوده-قطعا هند مخالفت خواهد کرد. لذا ارزیابی هندی ها این است که پیشنهاد آقای عمران خان پیشنهادی نیست که بتواند به طور اساسی مشکلات میان هند وپاکستان را حل و فصل کند.
شفیعی در ادامه نسبت به ارتباط سنجی میان مواضع سرسختانه پیشین عمران خان در قبال هند و رد پیشنهاد مذاکره از سوی دهلی‌نو افزود: به نظر من در پاکستان سیاستمدارن نیستند که تصمیم گیر اصلی در موضوع هند هستند بلکه نظامیان و در وهله بعد جریان های مذهبی هستند که موضع اصلی پاکستان را در قبال هند مشخص می‌کنند. معمولاً هر سیاستمداری که بخواهد خارج از مدار دیدگاه‌های این دو مرکز مهم قدرت تصمیم‌گیری کند با چالش‌هایی مواجه خواه شد. حتماً موضع گیری های عمران خان بدون هماهنگی با این دو نهاد مهم نبوده ولی این موضوع نیز دارای اهمیت است که ارزیابی هندی‌ها از پیشنهاد آقای عمران خان چیست؟ اگر ارزیابی آنها این است که عمران خان همان فردی است که پیش از این مخالف هرگونه مذاکره با هند بوده و یا به دلیل اینکه تصمیم‌گیر اصلی نظامیان هستند نظرات عمران خان محلی از اعراب ندارد، در این صورت مگر به لحاظ تبلیغاتی حاضر باشند که پیشنهاد مذاکره با پاکستان را بپذیرند تا در نزد افکار عمومی و عرصه بین المللی این تلقی بوجود نیاید که هند کشوری است که مخالف مذاکره و گفتگو و دیپلماسی است. بنابراین واکنش های منفی کنونی مقامات هندی به پیشنهاد مذاکره از سوی عمران خان، نشاندهنده آن است که ارزیابی آنها بر نبود اراده واقعی و جدی از سوی اسلام اباد رای رفع اختلافات قرار دارد.
این کارشناس مسائل شبه قاره در بخش پایانی سخنان خود نسبت به چشم‌انداز آینده روابط هند و پاکستان در دوره عمران خان گفت: بعید است که در دوره عمران خان و یا هر نخست وزیر دیگری در آینده نزدیک، مسائل میان هند و پاکستان به طور جدی حل شود؛ لذا هرگونه اقدام مهمی از طرف اسلام اباد و دهلی نو فقط ممکن است به کاهش تنش و غیرامنیتی کردن مقداری از مسائل موجود بین هند وپاکستان کمک کند. بنابراین بعید است که در آینده نزدیک بتوان چشم انداز مثبتی از روبط هند و پاسمتان متصور بود. حداکثر رویداد مثبتی که بتوان انتظار آن را داشت کاهش تنش و توسعه مناسبات اقصادی است. شاید در اسلام اید و دهلی نو این دیدگاه وجود داشته باشد که اگر همکاری‌ها در حوزه اقتصادی گسترش یابد در نهایت از این مجرا بتوان در مورد کشمیر هم مذاکره کرد. در مورد حل بحران کشمیر سناریوهای مختلفی وجود دارد اما این سناریوها بدلیل اینکه موضوع کشمیر جنبه ارضی و مرزی دارد معمولاً ناتوان از حل اختلافات هستند. بنابراین از سال 1947 به این سو همواره دوره هایی از فراز و نشیب در ورابط هند وپاکستان وجود داشته است ولی این فرازها هیچوقت به حل نهایی بحران در روابط هند و پاکستان منجر نشده است.
