الوقت - نشست سه‌جانبه میان محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه و مولود چاووش اغلو دیروز –شنبه- در مسکو برگزار شد. نشست مسکو میان سه کشور ضامن برقرار آتش‌بس در سوریه، در شرایطی برگزار شد که دو موضوع مهم در ارتباط با بحران سوریه در جریان بود. یکی اینکه کشورهای آمریکا، انگلستان و فرانسه در 14 آوریل 2018 (25 فروردین 1397) حمله موشکی و هوایی متجاوزانه‌ای را به کشور ترکیه انجام دادند و این حمله امیدها برای حل دیپلماتیک بحران سوریه کاهش داد. دیگر موضوع اینکه غربی‌ها طی روزهای گذشته تلاش داشتند تا از هر طریق ممکن از محوریت نقش ایران، روسیه و ترکیه به عنوان بانیان نشست آستانه در عرصه تحولات سوریه بکاهند. در همین زمینه پس از تعلیق و شکست مذاکرات در ژنو، امانوئل کرون رئیس‌جمهوری فرانسه طی اظهاراتی خواستار اتصال مذاکرات آستانه به ژنو شده بود. این امر نشان می‌دهد که محور غرب به رهبری آمریکا تلاش می‌کند اهمیت نشست آستانه را تقلیل دهند.
با این اوصاف می‌توان نشست آستانه را بسیار دارای اهمیت تلقی نمود؛ زیرا کشورهای ایران، روسیه و ترکیه با آگاهی از این موضوع که تا کنون هماهنگی میان آنها موجب پیشرفت در روند برقرار صلح و حل بحران سوریه بوده، قصد دارن دبا احیای مجدد روند مذاکرات پیوسته و موثر آستانه، محوریت را همچنان در محور شرق حفظ کنند. بر همین اساس، در روند مذاکرات سه جانبه در مسکو شاهد بودیم که تهران، مسکو و آنکارا بر مبارزه و نابودی کامل تروریست‌های داعش و جبهه‌النصره تاکید کردند و همکاری میان خود را عامل پیشبرد بحران سوریه معرفی کردند.
تاکید بر مقابله با تروریست‌ها در بیانیه پایانی نشست
در بخش پایانی از نشست دیروز –شنبه- وزاری خارجه سه کشور جلسه مشترکی را با یکدیگر برگزار کردند و بعد از پایان آن بیانیه‌ای 12 ماده‌ای منتشر شد که بندهای آن عبارت است از:
۱- وزرا ضمن تأکید مجدد بر پایبندی خود به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و نیز به اهداف و اصول منشور سازمان ملل، تأکید کردند که همۀ باید به این اصول احترام بگذارند.
2- بر عزم خود مبنی بر تقویت همکاری‌های سه‌جانبه بر پایۀ بیانیه‌های مشترک صادر شده از سوی رؤسای جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه در تاریخ‌های ۲۲ نوامبر ۲۰۱۷ و ۴ آوریل ۲۰۱۸ تأکید کردند.
۳- توافق کردند که تلاش‌های مشترک برای تسهیل دستیابی به حل‌وفصل پایدار سیاسی در سوریه طبق چشم‌انداز ترسیم‌شده در قطعنامۀ ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل و بهره‌برداری کامل از ساز و کارهای چندلایۀ فرمتِ آستانه را افزایش دهند.
۴- آنها تصمیم گرفتند نشست بین‌المللی بعدی دربارۀ سوریه را در ماه ژوئن ۲۰۱۸ در آستانه برگزار کنند.
۵- بر اهمیت نقش فرایند آستانه در حصول اطمینان از پیشرفت واقعی در دستیابی به یک راه‌حل سیاسی در سوریه از طریق یک فرایند فراگیر، آزاد و عادلانه به راهبری و مدیریت سوری‌ها تاکید شد.
۶- بر عزم خود مبنی بر ادامۀ همکاری برای نابودیِ نهاییِ داعش، جبهةالنصره و همۀ دیگر افراد، گروهها، تشکل‌ها و موجودیت‌های وابسته به القاعده یا داعش در سوریه تصریح کردند.
۷- بر اهمیت تلاش‌ها برای کاهش تنش تأکید ورزیده، پایبندی خود به حفظ رژیم آتش‌بس را که در کمک به کاهش خشونت در عرصۀ میدانی و کاهش رنج انسانی نقش مؤثری داشته مجدداً ابراز کردند.
۸- همۀ تلاش‌های برای ایجاد واقعیت‌های جدید در عرصۀ میدانی به بهانۀ مبارزه با تروریسم را رد کرده، عزم خود مبنی بر مقابله با دستور کارهایی که به دنبال تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و تضعیف امنیت ملی کشورهای همسایه هستند را ابراز داشتند.
۹- هرگونه استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سوریه را شدیداً محکوم کرده، خواستار بررسی فوری و حرفه‌ایِ هر گزارشی در این باره شدند.
۱۰- بر پایبندی خود به ادامۀ تلاش‌های مشترک با هدف محافظت از غیرنظامیان، بهبود وضعیت انسانی تأکید ورزیدند.
۱۱- از پیشنهاد جمهوری ترکیه مبنی بر برگزاری دومین نشست کارگروه آزادی بازداشت‌شدگان/ربوده‌شدگان و تحویل اجساد و شناسایی مفقودان در کشور ترکیه در آیندۀ نزدیک استقبال کردند.
۱۲- از جامعۀ بین‌المللی و بیش از همه از سازمان ملل متحد و سازمان‌های بشردوستانۀ آن، خواستند که کمک‌های خود به سوریه به نفع همۀ سوری‌ها را افزایش دهند.
تاکید بر حفظ تمامیت ارضی و بازگشت ثبات به سوریه
علاوه بر انتشار بیانیه مشترک، بعد از پایان نشست سه‌جانبه میان ظریف، لاوروف و چاوش اغلو، نشست خبری برگزار شد که در ان هریک از وزرای خارجه مواضع کشور متبوع خود را در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران ایراد کردند. محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در این نشست خبری گفت: ما در روند آستانه که 16 ماه پیش در این ساختمان آغاز کردیم تلاش کردیم آلام مردم سوریه را کاهش دهیم و راه حلی سیاسی برای سوریه بیابیم. نمی‌توان با حمله به حاکمیت سوریه با ادعاهای جنگ طلبانه به نتیجه رسید. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران همچنین افزود: روند آستانه و رسیدن به راه حل سیاسی بر اساس تصمیمات سوچی می‌بایست از سوی جامعه بین‌المللی مورد پذیرش قرار بگیرد. امیدواریم که این حرکت با تلاش کنشگران داخل سوریه هر چه سریع‌تر به نتایج مطلوب برسد. نقشی که جمهوری اسلامی در منطقه داشته مبارزه با داعش و النصره بوده و نقشی که آمریکا داشته تخریب و تحریک قومیت‌های مختلف بوده است. اگر کسی درباره نقش مخرب در منطقه باید پاسخگو باشد آمریکاست که سیاست‌هایش در منطقه از حمله به عراق تاکنون باعث تخریب بوده و جمهوری اسلامی همواره در مقابله با این تخریب‌ها اقدام کرده اما هیچکدام از این بحث‌ها به برجام ارتباطی ندارد.
علاوه بر ظریف، سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه به ناآرامی‌های سوریه اشاره کرد و گفت: «حملات غیرقانونی توسط فرانسه، بریتانیا و آمریکا بدون آنکه منتظر نتایج تحقیقات کارشناسان (درباره حملات شیمیایی سوریه) به سوریه انجام گرفت». وی در این خصوص گفت که حمله آمریکا، فرانسه و انگلیس که در 14 آوریل قبل از آن صورت گرفت که سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی (OPCW) تحقیقات خود را درباره حمله شیمیایی 7 آوریل به منطقه «دوما» واقع در «غوطه شرقی» تکمیل کند. وزیر امور خارجه روسیه تصریح کرد که همکاری میان روسیه، ایران و ترکیه تا حد زیادی به سوریه در مبارزه با داعش، جبهه‌النصره و دیگر گروه‌های تروریستی کمک کرد. وی در بخشی از سخنان خود تصریح کرد که برخی در سوریه تمایلی به برقراری صلح ندارند و گفت که ایران و روسیه و ترکیه توافق کرده‌اند تا گام‌های منسجمی برای برقراری صلح در سوریه بردارند.
همچنین، چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه نیز در این نشست خبری گفت: این سومین نشست ما از زمان تشکیل نشست آستانه است. درباره سوریه در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی گفتگوهایی داشتیم که در آن همکاری‌های موجود را مورد برررسی قرار دادیم. وزیر خارجه ترکیه در ادامه گفت: تمامیت ارضی سوریه و راه حل سوریه برای ما اهمیت دارد.
اراده مشترک تهران و مسکو برای تداوم همکاری‌ها
در سطحی دیگر، یکی از مهم‌ترین ابعاد قابل توجه در نشست دیروز –شنبه- وزرای خارجه کشورهای بانی نشست‌های آستانه، دیدار محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه بود. در این دیدار که پیش از برگزاری نشست سه‌جانبه برگزار شد سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه ترکیه تاکید کرد: بر اساس توافق روسای جمهور تماس‌های چند بعدی داریم که وزیر دفاع و آقای شمخانی به روسیه آمدند. ماه گذشته نشست مشترک اقتصادی داشتیم که امیدواریم این روابط توسعه یابد. گفتگوها بین مجالس دو کشور نیز در جریان است. همکاری‌های موثر و مفیدی درباره خزر و نیز آستانه داریم که از این همکاری‌ها قدردانی می‌کنیم. همینطور امکان گفتگو درباره برجام وجود دارد که البته اوضاع در این خصوص نگران کننده است و دوست داریم گفتگوی مفصلی داشته باشیم. ظریف نیز در این نشست اظهار داشت: امیدواریم که با اتصال سیستم بانکی دو کشور همکاری‌های اقتصادی از گذشته بیشتر شود، خوشحالیم که ظرف چند هفته آینده پیمان همکاری ما در حوزه اوراسیا امضا خواهد شد. همینطور خوشحالیم که همکاری ایران و روسیه در جهت تقویت صلح و مبارزه با تروریسم در منطقه بوده و در عین حال، در حوزه دو جانبه تلاش خوبی داشتیم و شکست داعش مرهون اقدامات ماست و در حوزه چند جانبه نیز با ترکیه تنها همکاری موفق بین‌المللی را داشته‌ایم.
در مجموع، با توجه به اظهارات و موضوعات مطرح شده در نشست سه‌جانبه، می‌توان عنوان نمود که ایران و روسیه در وضعیت کنونی دو هدف عمده را پی‌گیری می‌نمایند. از یک سو، تهران و مسکو قصد دارند از جایگاه و نقش منطقه‌ای خود در سوریه حراست کنند و اتحاد استراتژیک خود را تقویت نمایند. بدین معنی که در وضعیت پس از حمله کشورهای غربی به سوریه در 14 آوریل 2018، این دو کشور مبارزه با تروریسم و بازگشت حاکمیت دولت قانونی سوریه به تمام مناطق این کشور را به عنوان هدف اصلی خود قلمداد می‌کنند. از سوی دیگر، تهران و مسکو قصد داشتند با برگزار این نشست مواضع اخیر کشور ترکیه را اندکی تعدیل نمایند. بدین شرح که آنکارا در جریان حمله آمریکا و متحدان‌اش به سوریه از آن حمایت کرد و به نوعی مواضعی متفاوت با روند مذاکرات آستانه را به نمایش گذاشت. بر همین مبنا، ایران و روسیه تلاش داشتند تا نارضایتی خود را از کنش آنکارا نشان دهند و بار دیگر همکاری با این کشور را در بحث سوریه تقویت نمایند.
