وجود زمینه‌های اختلاف و واگرایی میان سودان و جبهه غربی- عربی موجب شده است تا تنشها بین خارطوم و قاهره افزایش یابد و مقامات سودان در رویکردی جدید برای پیشبرد منافع خود در زمین ترکیه بازی نمایند.
الوقت- روابط سودان و مصر چندی است که رو به وخامت گذاشته است تا جایی که چندی پیش سودان سفیر خود از مصر را فراخواند. اما امروز 13 ژانویه 2018 عبدالمحمود عبدالحلیم، سفیر سودان که از مصر بازگشته، در جمع خبرنگاران در این کشورتلویحاً مصر را تهدید به احتمال وقوع جنگ بین دو کشور نمود. وی دراین باره گفت:" ما در آغاز مسیر دیپلماتیک هستیم که با احضار سفیر و مشورت با وی صورت می پذیرد. سپس سفیر از کشور مذکور خوانده می شود و برگشتی در کارنیست؛ در مرحله سوم سفیر کشور مخاطب اخراج می شود؛ مرحله چهارم قطع روابط دیپلماتیک است و در نهایت آخرین مرحله اعلام جنگ است."
بحران میان مصر و سودان ریشه تاریخی چند دهه ای دارد که یکی از آنها به زمان استقلال این کشور باز می‌گردد. اختلاف بر سر مثلث حلایب، شلاتین و ابورماد از زمان استقلال سودان از انگلستان در دهه 1950، مطرح است. مثلث مذکور، منطقه‌ای مورد مناقشه بین مصر و سودان است. این منطقه در میان دو کشور و دریای سرخ محصور است و ۲۰٬۵۸۰ کیلومترمربع مساحت دارد . در دهه 1990 این اختلافات ارضی منجر به استقرار ارتش مصر در این منطقه و تشدید بحران شد، اما بعد از آن دوران در حدود دو دهه در حالت سکون قرار داشت.
علاوه بر این سودان همواره مصر را در این زمینه به حمایت از شورشیان "دارفور" متهم نموده است. این اختلاف زمانی شدت یافت که در سال 2016، قاهره دو جزیره استراتژیک تیران و صنافیر در دریای سرخ را در اختیار عربستان سعودی قرار داد.
اما در مقابل این اقدام، سودان نیز چندی پیش و در جریان سفر رجیب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به این کشور، جزیره سواکن، یکی از جزایر استراتژیک این منطقه و دومین بندر در کشور سودان بعد از «بندر سودان» را در اختیار ترکیه قرار داد. در پی این اقدام و نیز افزایش تنش ها، مصر نیز هزاران نفر از نیروهای خود را به پایگاه نظامی امارات در اریتره اعزام نمود و در نتیجه سودان نیز دستور بسته شدن همه گذرگاه های مرزی با اریتره را صادر کرد.
اختلاف بعدی میان این دو کشور بر سر سد النهضه است. این سد که اتیوپی در حال ساختن آن بر روی رود «نیل آبی» در نزدیکی مرزهای این کشور با سودان است، در صورت تکمیل شدن، بزرگترین سد برق آبی در قاره افریقا خواهد بود. «نیل آبی» رودی است که از دریاچه «تانا» در اتیوپی سرچشمه می‌گیرد. این رود در خارطوم پایتخت سودان به نیل سفید می‌پیوندد و نیل اصلی را تشکیل می‌دهد.
ساخت سد برق آبی النهضه که احتمال خشکسالی و تاثیر آن بر کشاورزی و آب شرب مصر را به دنبال دارد، موجب نگرانی قاهره و موجب تنش میان چند کشور شده است. سد النهضه یا سد بزرگ هزاره، قرار بود سال ۲۰۱۷ تکمیل و به بهره‌برداری برسد. مصر به دلیل آنکه این سد، آب نیل اصلی را می‌کاهد از مخالفان جدی آن می باشد که بیش از ۴٫۵ میلیارد دلار هزینه داشته است. دوحه نیز برای فشار آوردن بر قاهره از ساخت این سد حمایت می کند.
ردپای ترکیه
اردوغان در دوران زعامت خود در ترکیه، بیش از سی دیدار از کشورهای آفریقایی داشته و در سال 2016 سفارت‌خانه‌های ترکیه در آفریقا را به 39 مورد افزایش داده است. وی اوایل ماه جاری نیز در راستای گسترش نفوذ ترکیه در مرکز آفریقا، از سودان دیدار نمود و در همین دیدار نیز مدیریت جزیره استراتژیک سواکن را برعهده گرفت.
نکته بسیار جالب در این زمینه این است که تنش ها میان سودان و مصر تقرباً اندکی پس از سفر اردوغان به سودان صورت گرفت. از طرف دیگر می توان گفت که این نخستین بار بود که سودان، مصر را به احتمال وقوع درگیری نظامی تهدید می نماید. بسیاری بر این باورند که اردوغان تلاش دارد تا با بهره‌گیری از ظرفیت های گرایش اخوانی در سودان بتواند این قرائت از اسلام را در مرکز آفریقا گسترش دهد. همچنین وجود مرز مشترک میان سودان و مصر نیز وجود گرایشات شدید اخوانی در این کشور، می تواند به عنوان ابزاری برای ترکیه با هدف ایجاد شرایط گسترش هرچه بیشتر نفوذ خود در مرکز آفریقا و نیز حربه ای برای اعمال فشار بر مصر گردد.
نقش سودان در تحولات آتی خاورمیانه
گرچه برخی این نوع جهت گیری سودان را به تلاش این کشور برای ایجاد انحراف اذهان عمومی داخلی که از اوضاع نامساعد اقتصادی، فقر و افزایش بهای نان و سایر اقلام اساسی ناراضی هستند - با استفاده از برانگیختن احساسات ملی گرایانه - مرتبط می دانند، اما این مسئله ریشه های عمیق تری دارد.
شکست عربستان، که سوگیری اش در این درگیری به سمت مصر واضح است، در میانجیگری برای حل این اختلاف نشان می دهد که سودان که درگذشته از پناه آوردن به عربستان پس از تحریم های بین المللی و رویگردانی از متحدین قبلی از جمله ایران، نیز همراهی با بسیاری از خواسته های ترامپ در رفع تحریم های این کشور حاصلی نداشته است، در پی رویکردی جدید در مسائل منطقه ای است. سفر عمر البشیر به مسکو در اواخر سال گذشته میلادی و اعلام مخالفت وی با هر گونه رویارویی نظامی یا سیاسی بین کشورهای عربی و ایران نشانه های این تغییر می باشند.
بنابراین می توان نتیجه گرفت که وجود زمینه‌های اختلاف و واگرایی میان سودان و جبهه غربی- عربی موجب شده است تا تنشها بین خارطوم و قاهره افزایش یابد و مقامات سودان در رویکردی جدید برای پیشبرد منافع خود در زمین ترکیه بازی نمایند.
